Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati

Jismoniy tayyorgarlik. Jismoniy tarbiyada uchta asosiy yo‘nalish mavjud bo‘lib, inson jismoniy tarbiyasi ana 
o‘sha ramkalar asosida amalga oshiriladi. Ular umumiy jismoniy tayyorgarlik, kasb-xunar jismoniy tayyorgarligi, 
sport tayyor-garligidir. 
Umumiy jismoniy tayyorgarlik soliqni mustaxkamlashga, keng doirada xarakat malakalari va ko‘nikmalariga 
ega bo‘li-shiga, o‘zidan keyingi maxsus tayyorgarlikka zamin bo‘lishi uchun xizmat qiladigan asosiy xarakat sifatlarini 
rivojlantirishga yo‘naltirilgan. 
Umumiy jismoniy tayyorgarlik maqsadida jismoniy tarbiyaning barcha turdagi vositalaridan, xilma-xil jismoniy 
mashqlardan, tabiatning solomlashtiruvchi kuchlari va gigienik omillardan foydalaniladi. Umumiy jismoniy 
tayyorgarlik jismoniy tarbiyaning barcha etaplarida ko‘proq maktab jismo-niy tarbiya tizimida, ommaviy fizkultura 
ishlarida va jismo-niy mashqlar bilan individual shuullanish shakllari orqali amalga oshiriladi. 
Kasb-xunar jismoniy tayyorgarligi – bu jismoniy tar-biyaning mutaxassislashtirilgan, aniq mexnat turi va 
mudofaa faoliyatiga tayyorlashga yo‘naltirilgan jarayondir. Bunda asosan, jismoniy mashqlarning xunar yoki kasbga 
yaqin bo‘lgan turla-ridan foydalaniladi. Kasbga yo‘naltirilgan jismoniy tayyor-garlik vositalarining qo‘llanishi mexnat 
xarakat malakala-rining shakllanishini egallash jarayonini tezlashtiradi, mexnat unumdorligini oshiradi, organizmning, 
tashqi muxit taosirining zararli faktorlariga qashilik ko‘rsatishini yaxshilaydi. 
Umumiy va kasb jismoniy tayyorgarligi deb ajratish maolum darajada shartli bo‘lib, ikkala yo‘nalishi xam bir-
birini to‘ldiradi. 
Sport tayyorgarligi jismoniy tarbiyada maxsus yo‘na-lishni ifoda etadi. Buning vazifasi insonni tanlab olingan 
biror sport turida yuqori natijalarga erishishni taomin-lashdir. 
Jismoniy tarbiyada sport tayyorgarligi, organizmning funksional imkoniyatlarini takomillashtirish bilan boliq 
bo‘lgan, yuqori sport natijasi kishilarning jismoniy tayyor-garligini baxolash kriteriyasiga aylanadi va jismoniy 
tarbiyaga mo‘ljal sifatida juda keng qo‘lamda qo‘llaniladi. 
Jismoniy madaniyat – jamiyat aozolari jismoniy kamo-lotga erishishini maqsadga muvofiq ravishda amalga 
oshirish uchun maxsus vositalar, metodlar va sharoitlarni yaratish va ulardan ratsional foydalanish bo‘yicha erishilgan 
yutuqlarning majmuasidir. 
Jismoniy madaniyat – umumiy madaniyatning bir qismi, uning yuksalishi jamiyat rivojlanishining sotsial, 
iqtisodiy o‘sishi darajasiga uzviy boliq bo‘ladi. 
Jismoniy madaniyat – muayyan tarixiy sharoit maxsuli. Xar bir ijtimoy-iqtisodiy formatsiya jamiyat aozolari 
jismining madaniyati xarakterli bo‘lib bu jamiyat taraqqiyo-tining muayyan davridagi butun bir xalq boyligi, mulki 
bo‘lib shaxsning xar taraflama barkamolligining mushtarak va maj-buriy sharti bo‘lib qolaveradi. 
Jismoniy tarbiya nazariyasining asosiy tushunchalari ichida jismoniy madaniyat (fizkulptura) keng, jamlovchi 
tushuncha bo‘lib, jismoniy tarbiya «fizkulptura» tushunchasining tarkibiy qismi sifatida uch xil yo‘nalishga ega 
bo‘lgan pedagogik jarayonni o‘z ichiga oladi (B.A. Ashmarin). 
MaktabÂ