Jumaxanov Sh. Z. ««biogeografiya» fanidan

1. Polearktik kichik hayvonlar hukmronligi
2. Neoarktik kichik hayvonlar hukmronligi
1. Polearktik hayvonlar k. xukmronligiga 3 ta faunistik oblastga bo’linadi.
1. Yevropa – Sibirь oblasti – bu oblast hududiga Yevrosiyo materigining shimoliy qismi shimoliy Amerika, Alyaska, Grelandiya, Chukotka, Kamchatka orollari kiradi. Juda katta hudud va iqlim sharoitiga ega. Lekin ma’lum darajada iqlimda umumiylik bo’lganligi sababli faunasi juda boy emas. Ularda shimoldan-janubga qarab ma’lum darajada hayvonot dunyosi xilma-xil bo’lib boradi. Sut emizuvchilardan ayiqlar, tulki, olenlar, olmaxonlar, zubrlar, yirtqichlardan buri, laska, rasamax, kemiruvchilardan leminglar, suslik, yumronqozik, bobrlar, qushlardan chumchuqlar, karga va ko’pchilik boshqa qushlar migratsiya yuli bilan kelgan qushlardir. Umurtqasiz hayvonlar boshqa oblastlarga nisbatan iqlim sharoiti sovuk bo’lganligi uchun kam yashaydi. Baliqlardan asosan karpsimonlar, lasossimonlar oilasi vaqillari yashaydi.
2. O’rta Yer-Turon hayvonlar oblasti – bu oblastga shimoliy yarim sharning tropik qismidan shimoliy hududlari kiradi. Shu bilan birga shimoliy yarim sharning arid va subarid zonalarini uz ichiga oladi. Iqlimi cho’l, quruq va nam oz bo’lgan zonalar O’rta Osiyo, Markaziy Osiyo, shimoliy Afrika, urta yer dengizi uz ichiga oladi. Bu oblastda kuzga yakkol tashlanadigan ochik landshaft hayvonlari ko’p tarqalgan. Sut emizuvchilardan kuylar, muflonlar, echqilar, tuyalar, eshak va yirtqichlardan buri, tulki, ayiq kemiruvchilardan yumronkozik, kalamush, sichkonlar, sudralib yuruvchilardan turli xil ilonlar, toshbaqalar, kaltakesaklar, gekkonlar, echkiemarlar, amfibiyalar kam uchraydi. Urta yer dengizi buylarida iqlim bir muncha boshqa zonalarga nisbatan uziga xos bo’lganligi hayvonlari ham bir muncha ko’p tarqalishiga sabab bo’lgan. Sut emizuvchilardan yaklar, jayronlar, yovvoyi echkilar, yirtqichlardan qor yo’lbarsi, (Marokko tog’larida) gienalar ko’p tarqalgan. qushlardan o’limtikxo’r burgutlar, ok bosh sif, kuk qarg’a keng tarqalgan. Sudralib yuruvchilardan kaltakesaklar, salamandralar, chuchuk suv xavzalarida baliqlarning juda ko’p turlari yashaydi. Hasharotlari xelitseraliylar keng tarqalgan. Bu zonada insoniyat ta’sirida juda ko’p hayvonlar vaxshiylarcha yuk qilindi. Masalan: yulbars XIX asrni o’rtalariga kelib yo’qolib ketdi. Chunki asrimizni o’rtalarida O’zbekiston va Qozog’iston cho’llarini o’zlashtirilishi hayvonot olamiga tuzatib bo’lmaydigan zarar keltirdi. Xozir yo’lbarslar faqat tog’larda qolgan xolos.