K. B. Urazov buxgalteriya hisobi va

 Nomoddiy aktivlarning sintetik va analitik hisobi. 
21- son BHMS da nomoddiy 
aktivlar hisobini yuritish uchun aktiv bo‗lgan № 0400 «Nomoddiy aktivlar hisobi 
schyotlari» va kontraktiv bo‗lgan № 0500 «Nomoddiy aktivlarning eskirishi hisobi 
schyotlari» tizimlari ko‗zda tutilgan.
 
Aktiv schyotlar 
Kontraktiv schyotlar 
0410 Patentlar, litsenziyalar va nou-xau 0510 
Patentlar, litsenziyalar va nou-
xaularning amortizatsiyasi 
0420 Savdo markalari, tovar belgilari 
va sanoat namunalari 
0520 Savdo markalari, tovar belgilari 
va sanoat namunalarining 
amortizatsiyasi
0430 Dasturiy ta‘ minot
0530 Dasturiy ta‘ minotning 
amortizatsiyasi
0440 Yerdan va tabiiy pesurslardan 
foydalanish huquqi 
0540 Yerdan va tabiiy pesurslardan 
foydalanish huquqining 
amortizatsiyasi 
0450 Tashkiliy harajatlar 
0550 Tashkiliy harajatlarning 
amortizatsiyasi
0460 Franchayz 
0560 Franchayzning amortizatsiyasi 
0470 Mualliflik huquqlari 
0570 Mualliflik huquqlarining 
amortizatsiyasi
0480 Gudvil 
0490 Boshqa nomoddiy aktivlar 
0590 Boshqa nomoddiy aktivlarning 
amortizatsiyasi
0410-0490 «Nomoddiy aktivlar hisobi schetlari»ning debetida ularning 
boshlang‗ich qiymatini oshishiga olib keluvchi operatsiyalar (masalan, yangi nomoddiy 
aktivlarni sotib olinishi, ularni bepul kelib tushushi, qayta baholanishi, inventarizatsiyada 
aniqlangan ortiqchalar), kreditida esa nomoddiy aktvlarning boshlang‗ich qiymatini 
kamayishiga olib keluvchi operatsiyalar (masalan, ularni sotilishi, bepul 
berilishi, hisobdan chiqarilishi, aniqlangan kamomadlar) quyidagi buxgalteriya yozuvlari 
bilan aks ettiriladi. 
№ 
Operatsiyaning mazmuni 
Debet 
schet 
Kredit 
schet 
Yozuvga asos 
bo‗luvchi hujjat 
1. 
Nomoddiy aktivlar sotib olinganda 
0410-
0830 
Shartnomalar, 

---

85 
0490 
schet-fakturalar 
2. Ilmiy tadqiqot va tajriba konstruktorlik 
ishlanmalari natijasida qabul qilingan 
nomoddiy aktivlarning xaqiqiy 
tannarxiga 
0410-
0490 
3190 
Loyiha-smeta 
hujjatlari, 
dalolat-nomalar 
3. Bepul kelib tushgan nomoddiy 
aktivlarning ekspert yuli bilan 
belgilangan qiymatiga 
0410-
0490 
8530 
Shartnoma, 
dalolatnoma, 
schet-faktura 
4. Ta‘sis badali sifatida kirim qilingan 
nomoddiy aktivlarning kelishuv 
bahosidagi qiymatiga 
0410-
0490 
4610 
Ta‘sis 
shartnomasi, 
dalolatnoma, 
schet- faktura 
5. Inventarizatsiyada aniqlangan ortiqcha
nomoddiy aktivlarning qiymatiga
0410-
0490 
9390 
Qaror, 
dalolatnoma 
6. Nomoddiy aktivlarni sotilishi va bepul 
berilishida : 
-sotish qiymatiga 
-QQS summasiga 
-boshlang‗ich qiymatga 
-eskirish summasiga 
-olingan foydaga 
-ko‗rilgan zararga 
4010 
9220 
9220 
0510-
0590 
9220 
9430 
9220 
6410 
0410-
0490 
9220 
9320 
9220 
Shartnoma, 
Schet-faktura, 
dalolatnoma 
7. Nomoddiy aktivlar moliyaviy 
investitsiyalar sifatida kiritilganda: 
-kelishuv qiymatiga 
-boshlang‗ich qiymatiga 
-eskirish summasiga 
-QQS summasiga
-olingan foyda summasiga 
0610-
0690 
9220 
0510-
0590 
9220 
9220 
9220 
0410-
0490 
9220 
6410 
9320 
Shartnoma, 
Schet-faktura, 
dalolatnoma 
8 Gudvil korxona harajatlari evaziga 
hisobdan chiqarilganda 
Hara-jat 
schyot-
lari 
0480 
Raschet 
9. Inventarizatsiyada kamomad 
aniqlanganda 
-boshlang‗ich qiymatga 
-eskirish summasiga 
-kamomad summasiga 
9220 
0510-
0590 
470 
0410-
0490 
9220 
9220 
Dalolatnoma, 
qaror 
BXMS № 7 «Nomoddiy aktivlar» ga muvofiq ( p.46 ) nomoddiy aktivlar har 
yilning oxirida yakuniy hisobot tuzish oldidan inventarizatsiyadan o‗tqazilishi lozim. 

---

86 
Bundan tashqari ular qayta baholashda, korxonada reorganizatsiya (birlashish, bo‗linish)
yuz berganda, korxona tugatilganda inventarizatsiya qilinadi. Nomoddiy aktivlarni 
inventarizatsiyasini o‗ tqazish BXMS № 19 «Invetarizatsiyani tashkil qilish va 
o‗tqazish»da belgilangan tartib bo‗ yicha amalga oshiriladi. 
Nomoddiy aktivlarning qiymati oshirilganda inventarizatsiya qaydnomasi 
ma‘ lumotlari asosda quyidagi buxgalteriya yozuvlari qilinadi: 
Boshlang„ ich qiymat oshirilganda