Kasbiy faoliyat psixologiyasi

Foydalanilgan adabiyotlar 
1.
Karimova V
.M.
Psixologiya: O‗quv qo`llanma. T. 2002. 
2.
Karimova V.M., Xolyigitova N. Psixologiya: O‗quv qo‗llanma - TDIU, 
2014. 
3.
G`ozuev E.
 
Umumiy psixologiya. - T., 2002. 1- 2 kitob. 
4.
Umarov B.M., Psixologiya. Darslik- ―Voris nashriyot‖, Toshkent, 2012 y. 
270 b 
5.
www.expert.psychology.ru 
6.
www.psycho.all.ru 
7.
www.psychology.net.ru
 

---

179 
8.2. Pedagogning pedagogik faoliyatni egallashidagi psixologik 
muammolar. Kasbiy pedagogik ong va o‘z-o‘zini anglash
.
 
 
 
Tayanch so`z va iboralar:
Muomala-axborot jarayonidir, muomala 
vositasi, shaxsning o`tmishdagi tajribasi, talabalarning xatti-xarakatlari, muomala 
axloq ko`rki, Pedagogning nutqi, Muomala madaniyati, Muomalaning tarkibiy 
gismi, pedagogik jarayonda yetakchi kishi, Muomala odobiga rioya qilish, 
hamkorlik faoliyati, jamiyat tomonidan qo‘yiladigan talablar, O‘qituvchi 
professiogrammasi. 
 
Muomala-axborot jarayonidir. Pedagog bevosita shaxslar bilan muomalada 
o`z tarbiyalanuvchilari, umuman, jamoa haqida, undagi ichki jarayonlar haqida 
goyat hilma-hil axborotga ega bo`ladi va xokazo. Pedagog ham o`z navbatida 
muomala jarayonida o`z tarbiyalanuvchilariga maqsadga qaratilgan axborotni 
ma‘lum qiladi.
Pedagog muomala vositasi orqali qanday axborot olishini qarab chiqar 
ekanmiz, talabaning shaxsi haqidagi axborotning muximligini aloxida ta‘kidlab 
o`tish kerak. Muomala shaxsni goyat hilma-hil sharoit va ko`rinishlarda 
o`rgatishga imkon beradi. Pedagog talabalar bilan muomala qilar ekan juda mayda 
gismlarni ham anglab olishga qodir bo`ladi. Bular sirtdan qaraganda unchalik 
ahamiyatli bo`lmasada, shaxsda sodir bo`layotgan, uni tushunish uchun juda 
muxim bo`lgan zarur ichki jarayonlar ko`rinishlarining alomatlari bo`lishi ham 
mumkin, bunda pedagog shaxsi katta rol o`ynaydi. Ayni hil xodisaning turli 
kishilar tomonidan talqini uning shaxsning o`tmishdagi tajribasiga bog`liqligi bilan 
izohlanadi, bu tajribaning uch jixati bor: umuman, xayotiy tajriba, pedagogik 
faoliyat tajribasi va muayyan jamoa bilan, talabalar bilan muomalada bo`lish 
tajribasi. 
Nixoyat, pedagogning talabalar bilan kundalik muomalasi shunga olib 
keladiki, u talabalarning xatti-xarakatlaridagi chuqur ma‘no va xaqiqiy sababni 

---

180 
turli vaziyatlarda payqab oladi, buning uchun namuna sifatida u o`zi tez-tez qayd 
qilgan dalillardan va talabalarning 
xulq-atvor usullaridan foydalanadi. 
Pedagogning talabalar bilan muomalasi tarbiyani boshqarish vositasi sifatida 
qaralib, birlashtiruvchi o`rnini to`ldiruvchi vazifasini ham bajaradi. Muomala 
o`zaro munosabatlar doirasida sodir bo`ladi. Boshqarish vositasi bo`lgan muomala 
faoliyatidan oldin sodir bo`ladi. Boshqarish vositasi bo`lgan muomala 
talabalarning faoliyatiga hamroxlik qiladi. Nixoyat, boshqarish vositasi bo`lgan 
muomala faoliyatidan keyin boradi.
Muomala axloq ko`rki sanaladi. Xar bir kishining qanday dunyoqarashga 
egaligi, bilimliligi uning muomalasidan ma‘lum bo`ladi. Muomala insonlar 
o`rtasidagi o`zaro aloqa vositalaridir. Muomalada asosiy vosita til hisoblanadi. 
Shuning uchun ham til aloqa quroli deyiladi. Insonning tili shirin, muomalasi 
madaniyatli bo`lsa, qisqa vaqt ichida xalq orasida obro`-e‘tibor topadi. So`zga 
chechanlik xech qachon insonga obro` keltirmaydi. Shuning uchun ham o`tmishda 
yashab o`tgan mutafakkirlarimiz tilga, so`zga xurmat bilan yondashishlarini uqtirib 
o`tganlar. Ulug` bobomiz Alisher Navoiy muomala madaniyati, xushmuomalalik, 
tilning ahamiyati tog`risida, shirinso`zlik haqida nurxikmat fikrlar bayon qilganki, 
bugungi kunimiz uchun ham o`z ahamiyatini yuqotgan emas. «Til shirinligi 
ko`ngilga yoqimlidir, muloyimligi esa, foydali shirin so`z sof ko`ngillar uchun asal 
kabi totlidir» deydi A.Navoiy. Pedagog talabalalrga bilim berish uchun bir qatorda 
ular nutqining rivojlanishiga ham aloxida ahamiyat beradi va bunda u turli 
pedagogik usullardan foydalanadi.