Kasbiy psixologiya



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə27/54
tarix07.01.2024
ölçüsü5,01 Kb.
#205585
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   54
Касбий психология Ўқув қўлланма (1)

 
 
 
 
 


71 
TEMPERAMENTNING PSIXOLOGIK XARAKTERISTIKASI
Oliy nerv 
faoliyatining 
tiplari 
Qo‘zg‘alish va tormozlanish nerv jarayonlarining 
xarakteristikasi 
Temperament 
turlari
Kuchi 
bo‘yicha
Muvozanati 
bo‘yicha
Harakatlanishi 
bo‘yicha
Kuchli
Kuchli
Muvozanatli
Harakatchan
Sangvinik 
To‘xtatib 
bo‘lmaydigan
Kuchli 
Muvozanatsiz
Harakatchan 
Xolerik 
Inert 
Kuchli 
Muvozanatli
Kam harakatchan
Flegmatik 
Kuchsiz
Kuchsiz
Muvozanatsiz 
Kam harakatchan
Melanxolik 
Temperamentlarning tiplari 
“Temperament” termini antik davr fanining individual-psixologik farqlari 
tabiatiga bo‘lgan qarashlariga borib taqaladi. Qadimgi yunon tibbiyotining yirik 
vakili Gippokrat (er.ol.V asr) fikricha organizmning holati asosan “sharbat”larning, 
ya’ni, organizmda mavjud suyuqliklarning (qon, limfa, o‘t) miqdoriy nisbatiga 
bog‘liqdir. Bu sharbatlarning aralashtirilgandagi nisbati grekchasiga “krasis” 
(“go‘zal” ma’nosida) so‘zi bilan atalgan. Bir necha asr keyinroq ishlagan rimlik 
vrachlar bu tushunchani lotincha temperamentum so‘zi bilan ataganlar
“qismlarning tegishli nisbati” degan ma’noni bildiradi. Bundan “temperament” 
degan termin kelib chiqqan. Asta-sekin antik fanda odamlarning ruhiy xususiyati 
krasisga yoki temperamentga, organizmda asosiy “sharbat”lar aralashib ketgan 
nisbatga bog‘liq, degan fikr qaror topdi. Eramizdan ilgari II asrda yashagan rimlik 
anatom va vrach Galen birinchi bo‘lib temperamentlarning kengaytirilgan tasnifini 
berdi: u 13 turni o‘z ichiga qamrab oladi. Temperament turlari soni qadimgi 
tibbiyot vakillari tomonidan keyinchalik to‘rttaga qadar kamaytirildi. Ularning har 
biri qandaydir suyuqlikning boshqalardan ko‘pligi bilan ajralib turadi. 


72 
Organizmda suyuqliklarning aralashuvi (u qonning ko‘pligi bilan 
xarakterlanadi) sangvinik temperament deb ataldi (lotin tilidagi “sangvis”-qon 
so‘zidan); limfa ko‘p bo‘lganda flegmatik temperament (grekcha “flegma”-
shilimshiq parda degani); sariq o‘tning ko‘payganini xolerik temperament (grek 
tilidagi “xole”-o‘t so‘zidan) va nihoyat, qora o‘t ko‘p bo‘lgan melanxolik 
temperament deb (grekcha “meloyna xole”-qora o‘t) ataladi. 
Antik fan yaratgan temperamentning organik asosi to‘g‘risidagi ta’limot 
hozir faqat tarixiy jihatdan qiziqish uyg‘otadi, xolos.
Kishining temperamenti qanaqaligi haqidagi tasavvur odatda shu shaxs 
uchun xarakterli bo‘lgan ayrim psixologik xususiyatlar asosida vujudga keladi.
Har bir kishining o‘z temperamenti bo‘ladi. Lekin har qaysi odamning 
temperamentlarida mana shunday individual tafovutlar bo‘lishi bilan birga, bu 
temperamentlarning umumiy, o‘xshash belgi va alomatlari ham bo‘ladi. Hamma 
xilma-xil temperamentlarni mana shunday umumiy belgilariga qarab ajratish
ya’ni klassifikatsiya qilish mumkin. 
Barcha temperamentlarni qadimdan to‘rt tipga: 1) xolerik, 2) sangvinik, 
3) melanxolik va 4) flegmatik temperamentga ajratish rasm bo‘lgan. 

Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   54




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin