Kateqoriyaların ierarxiyası, ali taksonlar

Məməlilər sinfi, dəri örtüyü və dəri törəmələri

Xordalılar tipinin – Chordata Onurğalılar və ya kəlləlilər yarımtipinin – Vertebrata seu Craniata Rüşeym pərdəsi olan onurğalılara – Amniota aid olan MƏMƏLİLƏR SİNFİ – MAMMALIA (THERIA)

Məməlilər - onurğalı heyvanların ali sinfidir. Bədənləri tüklə örtülüdür, dəriləri tər və piy vəziləri ilə zəngindir. Məməlilərin bədən temperaturu sabit və yüksəkdir. Bəzi növlərində hətta dərialtı piy qatı da əmələ gəlmişdir

ilk məməlilər - Prototheria yanmsinfi Körpe balalarını südlə bəsləyir, amma emzikləri yoxdur; süd, dəri üzərinə axır, bala südü oradan yalayır. Süd vəziləri boru quruluşludur. Bədən temperaturu 25-36°C, orta hesabla 32°C-dir (qalan məməlilərdən aşağıdır). Kloakalılar dəstəsi iki fəsiləyə ayrılır: yexidnalar, ördekburunlar. Yexidnaların (Tachyglossidae) Bədənin ümumi uzunluğu 40 sm qederdir. Barmaqları caynaqlıdır. Xırda heyvanlarla yemlənir. Yumurtaqoyma vaxtı qarın nahiyəsində dəri kisə əmələ gəlir, yumurtalar (1-2 eded) həmin kisəyə yerləşir. Balası yumurtadan çıxarkən 2 sm olur və 8 sm-ə çatana qədər həmin kisədə qalır. Ördəkburunlar fasiləsinin (Ornithorhynchidae) 1 növü məlumdur -ördəkburun. Yarımsu həyatı keçirir. Bədəni sıx yumşaq tüklə örtülüdür suda islanmır. Enli dimdiyinin kənarlarında qərni dişciklər yerləşir (ördeklərdə olduğu kimi). Barmaqları arasında üzmə pərdəsi var. Əsl maməlilər - Theria yarımsinfi Kisəlilər - Metatheria infrasinfi Bədən temperaturu ilk memelilerinkindən yüksəkdir (orta hesabla 36°C) ve az dəyişkəndir. Zəif, aciz bala doğur. Kütləsi 60-70 kq olan kenqurunun balası 80 q olur. Doğulan körpe bala ananın qarın tərəfinde emele gelen «cığırla» sürünerek gelib kiseyə girir. Bu işdə ona anası kömək edir. Ana balasını uzun müddet kisede saxlayır. Kisenin daxili divarında əmzikler olur. Bala emziyi tutur, əmzik balanın ağzında şişir. Əzələlər süd vezisini sıxır, süd balanın ağzına axır. Rüşeyminin-inkişafi 30-40 (nəhəng kenquruda) gün davam etdiyi halda, balanın südle beslenmesi 250 günə qədər çəkir. Haşeratyeyən memalilor - Insectivora destasi. Kirpiler, köstebekler ve yereşenler bu destaye daxildir. Uzunluğu 3,5-44sm-dir. Bunların quruluşu primitivdir. Tükləri qısa və sıxdır. Bezilerinin üzeri tikanlarla örtülüdür (kirpi). Yunqanadkimiler Dermoptera destosi. Bu destoye kütlesi 2 kq-a, beden uzunluğu 36-43 sm-ø qeder olan 2 növ qeribe heyvan daxildir. Onların qulaqlarının gerisinden başlamış quyruğun ucuna qeder badanin yanları ila tüklü parde uzanır. Ayaqarınin alti tüksüzdür. Kasici dişleri yastilaşıb daraga oxşayir. Yarasakimiler Chiroptera destesi. Uçmağa uyğunlaşmış ortaboylu ve kiçik heyvanlardır (3-40 sm). Yarasalarda çiyindenn başlamış bazuya, oradan ikinci barmağa, daha sonra beşinci barmağa, bedenin yanları ilo arxa atraflara ve quyruğun ucuna qader nazik uçma pardesi uzanır (şokil 103). On atrafinda birinci barmaq qisa ve caynaqlidır. Yarasalar toranlıq ve gece heyvanıdır. Yaxşı eşidir ve derisi vasitesile de hiss edir. Exolokasiya qabiliyyeti yüksekdir (10-200KHs). Tesadüf etdiyi eşyaların ve heşeratın en zeif seslerini eşide bilir. Yer kürəsinin her iki yarımküresinde geniş yayılıb, amma tropik bölgede daha çoxdur.

27.