Teqvim-2015. pdf

Ə d ə b i y y a t
Rzayev, A. Mirzə Cəfər 
Topçubaşov /A.Rzayev; 
red. M.Axundov.- Bakı: 
Yazıçı, 1993.- 96 s. 
Azərbaycan dias-
porunun görkəmli 
nümayəndələrindən 
Mirzə Cəfər Topçubaşov 
//Olaylar.- 2013.- 10 
iyul.- S.15.
Topçubaşov Mirzə Cəfər 
Əlimərdanbəy oğlu  //
Azərbaycan Sovet Ensik-
lopediyası: on cilddə.- 
Bakı, 1986.- C.X.-S.316-
317.
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.az.wikipedia.org
www.azadliq.info
www.ebooks.preslib.az
www.diaspora.gov.az
www.tarix.info

---

363
Mədəniyyət.Maarif.Elm
160 
illiyi
Murtuza Muxtarov 
1855-1920     
2015
Murtuza Muxtar oğlu Muxtarov 1855-
ci ildə Bakının Əmircan kəndində anadan 
olmuşdur. 1870-ci ildən Balaxanı, Zabrat 
kəndləri ətrafındakı mədənlərdən birində 
fəhləlik etmişdir. Burada adi fəhlə kimi 
işə başlamış, sonra usta təyin edilmişdir. 
İxtiraçılıq qabiliyyəti, qazma dəzgahının 
təkmilləşdirilməsi, dözümü və  qətiyyəti 
sayəsində sahibkara çevrilmiş, şəxsi qaz-
ma kontoru açmışdır.
M.Muxtarov “diplomsuz neft mühən-
disi” kimi şöhrət tapmış,  Azərbaycan neft 
sənayesi tarixinə özünün ixtirası ilə daxil 
olmuşdur. 1895-ci ildə dünyada ilk dəfə 
metal  ştanqlarla zərbə qazma dəzgahını 
quraşdırmış və bunun üçün dövlət paten-
ti almışdır. O, bu ixtirasına “Bakı qazma 
sistemi” adı vermişdir. Həmin dəzgahın 
əvvəlkilərdən üstünlüyü çox idi. 
Əsasını 1891-ci ildə qoyduğu “Mux-
tarov M” şirkəti neft sənayesi üçün tex-
niki avadanlıq buraxmış və neft quyuları 
qazmaqla məşğul olmuşdu.
Elektrik qatarı ilə Bakıdan Buzovnaya 
gedərkən Sabunçudan sonra birinci daya-
nacaq onun adı ilə “Muxtarovka” adlanır. 
Bu dayanacağın  ətrafındakı bütün neft 
quyuları vaxtilə ona məxsus olmuşdur.
XIX  əsrin axırlarında M.Muxtarov 
 
tərəfindən işə salının Bibiheybətdəki 
qazma avadanlığı zavodunun istehsal et-
diyi dəzgah və avadanlıqlar Rusiyaya və 
xarici  ölkələrə də satılırdı.
M.Muxtarov geniş xeyriyyəçilik 
fəaliyyəti göstərmiş, ictimai binaların, 
məktəblərin inşasına heç zaman vəsaitini 
əsirgəməmişdir. O, “Nəşri maarif” və 
“Nicat“ cəmiyyətlərinin fəaliyyətlərində 
fəal iştirak etmiş, idarə heyətlərinin üzvü 
olmuşdur.
Bakıda və ətraf kəndlərdə, Rusiya və 
Avropanın bir sıra  şəhərlərindəki çoxlu 
binalar onun adı ilə bağlıdır.
Həyat yoldaşı Liza xanımla Avropa 
səyahətində olarkən Venetsiyadakı bina-
ların memarlığı Muxtarovu valeh etmiş, 
bir il ərzində Bakıda (1911-1912) onlara 
oxşar mülk tikdirmişdi. Hal-hazırda onun 
adını daşıyan küçədəki “Səadət sarayı” 
kimi fəaliyyət göstərən Avropa memarlıq 
üslubundakı bina memar İ.K.Ploşkonun 
layihəsi əsasında tikilmişdir.
1910-cu ildə Əmircan kəndində tikdir-
diyi məscid binası indiyədək öz memar-
lıq quruluşu və əzəməti ilə göz oxşayır.
1913-cü ildə Abşeronun qumsal dəniz 
sahilində mayaq qülləsi, Mərdəkanın 
Pirhəsən adlanan yerində Axund Mirzə 
Abu Turabın qəbri üstündə günbəz, 
Vladiqafqaz  şəhərində  məscid, Kislo-
vodskda, İtaliyanın Florensiya şəhərində 
mövcüd olan gözəl, yaraşıqlı binalar 
M.Muxtarovun vəsaiti hesabına tikilmiş-
dir. 
1908-ci il iyunun 3-dən fəaliyyətə 
başlayan “Tərəqqi” qəzeti Muxtarovun 
pulu ilə çap edilmişdir.
Təbiətcə çox məğrur olan bu şəxsin 
həyatı faciə ilə bitmişdir. Bakıda Aprel 
inqilabının ilk günləri idi. Bu günlərdən 
birində Muxtarov Vrangel (indiki Əhməd 
Cavad) və Persidski (indiki Muxtarov) 
küçələrinin tinindəki mənzilinə iki silahlı 
hərbçi gəlir. Muxtarov qapını açıb, onları 
gördükdə atəş açıb, onlardan birisini öl-
dürür, ikinci gülləni də öz alnına çaxır.