Teqvim-2015. pdf

Ə d ə b i y y a t
Bayramlı, C. Babək və 
Hürrəmilik (yalanlar və 
gerçəklər) /C.Bayramlı; 
elmi red. V.Zifəroğlu.- 
Bakı: Kitab aləmi, 
2011.- 451 s.
Babək, Babək əl-
xürrəmi (795/798)        
//Azərbaycan Milli 
Eiklopediyası.-Bakı, 
2010.- C.2.- S.589-590. 
Əhmədov, S. Babək 
 
//Əhmədov S. 
Azərbaycan tarixindən 
yüz şəxsiyyət.- Bakı, 
2006.- S.18-20.
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.azeri.tarix.az
www.az.wikipedia.org
 
Sərkərdə
Siyasət.Hüquq.Hərbi iş

---

360
Siyasət.Hüquq.Hərbi iş
140
 illiyi
Həsən bəy Ağayev       
1875-1920             
2015
Həsən bəy Məşədi Hüseyn bəy oğlu 
Ağayev 1875-ci ildə  Gəncədə anadan 
olmuşdur. Gəncə klassik gimnaziya-
sında təhsilini başa vurduqdan sonra 
1901-ci ildə Hacı Zeynalabdin Tağıye-
vin xeyriyyəçiliyilə Moskva Universi-
tetinin tibb fakültəsində oxuyaraq oranı 
bitirmişdir. Vətənə qayıdaraq həkimlik 
etmişdir. Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə 
Partiyasının müsəlmanlardan təşkil olu-
nan “Hümmət” qrupunun tapşırığı ilə 
Həsən bəy “Silk, sinif, firqə” kitabçasını 
Azərbaycan türkcəsinə çevirərək 1906-
cı ildə Tiflisdəki “Qeyrət” mətbəəsində 
çap etdirmişdir. Lakin kitabçanın nəşri 
hökumət dairələri tərəfindən heç də 
yaxşı qarşılanmamışdı.
Təqib və  təzyiqlərin gündən-günə 
artdığını görən Həsən bəy 1906-1907-
ci illərdə Güney Azərbaycanda yaşa-
mağa məcbur olmuşdur. H.B.Ağayevin 
İrana mühacirət etməsi və bir müddət 
orada yaşaması  Məşrutəçilərə kömək 
məqsədi daşıyıb.  1907-ci ildə Bakıda 
keçirilən Qafqaz müsəlman müəllimləri 
qurultayı mərkəzi komitəsinin sədri se-
çilmişdir. “Difai” təşkilatının üzvü ol-
muşdur.
1914-cü ilin sonlarında o, Xuda-
dat bəy Rəfibəyli ilə birlikdə Gəncədə 
ilk səhiyyə  cəmiyyətini yaratmış-
dır.  Əslində, bu ictimai təşkilatlar 
gələcəkdə yaradılacaq siyasi partiyalar 
üçün zəmin hazırlamaq məqsədi daşı-
yıb.
Gəncədə, Nəsib bəy Yusifbəylinin 
rəhbərliyi altında Azərbaycan tarixində 
ilk dəfə olaraq Avropa mədəni 
dəyərlərinə istinad məramlı bir par-
tiyanın - “Türk Ədəmi-mərkəziyyət 
firqəsi”nin  əsasını qoymuşdur (1917). 
Bu partiya Müsavatla birləşəndən son-
ra onun Mərkəzi Komitəsinin üzvü se-
çilmişdir.
1918-ci il may ayının 28-də Tiflisdə 
Azərbaycan Milli Şurasının iclasında 
Azərbaycanın  İstiqlal Bəyannaməsi 
qəbul edilərkən Həsən bəy Ağayev 
Milli  Şuranın sədri Məhəmməd  Əmin 
Rəsulzadənin müavini olmuş və bu ta-
rixi hadisədə birbaşa iştirak etmişdir. 
Azərbaycanın müstəqilliyi haqqında 
İstiqlal bəyannaməsini ilk olaraq Həsən 
bəy Ağayev imzalamışdır.
Dekabrda Parlament sədrinin müa-
vini seçilmiş, sədr Əlimərdan bəy Top-
çubaşov Bakıda olmadığına görə  2 fev-
ral 1920-ci ilədək sədr vəzifəsini icra 
etmişdir. Onun rəhbərliyi, təşəbbüsü və 
fəal iştirakı ilə parlament müstəqilliyi 
və  ərazi toxunulmazlığını qorumaq, 
milli və siyasi hüquqları müdafiə etmək, 
qonşu ölkələrlə dostluq əlaqələri yarat-
maq, bu əlaqələri möhkəmləndirmək, 
hüquqi-demokratik dövlət quruluşunu 
bərqərar etmək, ölkəni müdafiə edə 
biləcək güclü ordu yaratmaq, geniş so-
sial islahatlar həyata keçirmək haqqın-
da bir sıra qərarlar qəbul edilib.
1920-ci il aprel ayının 17-də par-
lamentin son iclası keçirilib və 
bolşeviklər Azərbaycanı  işğal edərək 
onun vətənpərvər oğullarına divan tu-
tublar. AXC-nin rəhbər işçilərinin bir 
çoxunu da Gürcüstana getməyə məcbur 
ediblər. Gürcüstana gedənlər sırasında 
Azərbaycan parlamentinə rəhbərlik et-
miş Həsən bəy Ağayev, Baş nazir Fətəli 
xan Xoyski və başqaları da vardı. 
Tiflisə mühacirət edən Həsən 
bəy Ağayevi və  Fətəli xan Xoyski-
ni Tiflisdə muzdlu erməni terrorçusu 
qətlə yetirmiş, 1920-ci il iyul ayının 
19-da onun cənazəsi Tiflisin müsəlman 
qəbiristanlığında torpağa tapşırılmış-
dır.