Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cavad bəy Cuvarlı 1886-1963 Mədəniyyət.Maarif.Təhsil Maarifçi FEVRAL 15
- İ n t e r n e t d ə www. az.wikipedia.org www.anl.az www.muallim.edu.az www.azyb.net 16
- Şamil Əzizbəyov 1906-1976 Coğrafiya.Geologiya Akademik FEVRAL 16
|
FEVRAL 17 59 Mədəniyyət.Maarif.Təhsil 125 illiyi Ceyhun bəy Hacıbəyli 1891-1962 FEVRAL Ceyhun Əbdülhüseyn oğlu Hacıbəyli 1891-ci il fevral ayının 2-də Şuşa şəhərində anadan olmuşdur. Şuşa və Bakı məktəblərində oxumuş, bakılı mil- yonçu, sahibkar Murtuza Muxtarovun təşəbbüsü və maddi dəstəyi ilə Peter- burq Universitetində hüquq fakültəsində bir il təhsil almış və Fransaya gedərək Sorbonna Universitetində siyasi biliklər fakültəsində ali təhsilini davam etdirmiş, ərəb, fars, qədim türk, alman, fransız dillərini və mədəniyyətlərini dərindən öyrənmişdir Gənclik illərindən Qərbi Avropanın bir sıra dövri mətbuatında məqalələrini “Dağıstanlı”, “Ceyhun Da- ğıstanlı”, “Azəri” kimi imzalarla dərc etdirmişdir. Ceyhun Hacıbəyli yaradıcılığının ilk dövründə qələmini felyeton janrında sı- namışdır .Onun “Pristav Ağa” felyeto- nu “Proqres” qəzetinin 1907-ci il 6 və 7-ci saylarında “Daqestanskiy” imzası ilə çap olunmuşdur. 1910-cu ildə “Hacı Kərim” povesti- ni yazmış və 1911-ci ildə kitab şəklində çap etdirmişdir. Lakin həmin povestdən sonra uzun müddət yaradıcılıqdan uzaq- laşmışdır. 1918-1919-cu illərdə fəal publisist kimi çalışmış, bir müddət Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin rəsmi orqanı olan “Azərbaycan” qəzetinin redaktoru olmuşdur. C.Hacıbəyli S.Ə.Nəbati, M.F.Axun- dov, M.Ə.Sabir, A.Divanbəyoğlu, H.B.Zərdabi, Ə.B.Haqverdiyev, N.B.Vəzirov kimi
Azərbaycan klassiklərinin və onun müasirləri olan türk şairi Tofiq Fikrət, tatar şairi Ab- dulla Tukay yaradıcılığına həsr etdi- yi onlarla elmi-publisistik məqalənin müəllifidir. Mühacirətdən əvvəl “Bakı”, “Azərbaycan”, “Kaspi”, “Proqress”, “İrşad”, “Tərəqqi”, “Russkaya molva” (Peterburq) və başqa qəzetlərdə yüzlərlə publisistik məqalə, hekayə dərc etdirən C.Hacıbəyli 1917-ci ildə “Известия”, “İttihat” və “Azərbaycan” (rus dilində), sonralar “Müsəlman milli komitəsinin əxbarı” qəzetlərinin redaktoru olmuş- dur. 1920-ci ildə Azərbaycanda keçmiş Sovet hakimiyyəti qurulandan sonra Fransaya mühacirət etmiş, ömrünün sonlarınadək orada yaşamışdır. Ya- radıcılığında tərcüməçiliyə geniş yer verən Ceyhun Hacıbəyli mühacirətdə xeyli gözəl əsərlərimizi fransız, ingi- lis dillərinə çevirmişdir. Üzeyir bəy Hacıbəylinin “Arşın mal alan” komedi- yası məhz Ceyhun bəyin tərcüməsində 1925-ci il iyun ayının 4-də Parisin “Femino” teatrında səhnəyə qoyul- muşdur. Fransız oxucularına H.Cavid, C.Cabbarlı kimi şair-dramaturqlarımızı da C. Hacıbəyli tanıtmışdır. Parisdə “Qafqaz”, “Azərbaycan”, Münxendə “Azərbaycan” jurnalları- nın təsisində və nəşrində böyük rolu olmuşdur. Bir çox əsərin, o cümlədən “Azərbaycan mətbuatının tarixi”, “Qara- bağ dialekti və folklor”, “Azərbaycanda antiislam təbliğatı və onun me- todları” və s. əsərlərin müəllifidir. C.Hacıbəyli “Azadlıq” radiostansiya- sının fəaliyyətində yaxından iştirak etmiş, Münhendə “SSRİ-ni Öyrənən Universitet”in müxbir üzvü seçilmişdir. Azərbaycan ədəbiyyatını, incəsənə- tini, tarixini yetərincə təbliğ edən Cey- hun Əbdülhüseyn oğlu Hacıbəyli 1962- ci ildə Parisdə vəfat etmiş və Sen-Kulu qəbiristanlığında dəfn edilmişdir.
60 130 illiyi Cavad bəy Nəcəf bəy oğlu Cuvar- lı (Cuvarlinski) 1886-cı il fevral ayı- nın 15-də Cəbrayıl qəzasının Cuvarlı kəndində anadan olmuşdur. Qarğabazar kənd məktəbini bitirmiş, 1902-ci ildə Zaqafqaziya Müəllimlər Seminariyası- na daxil оlmuş, 1906-cı ildə seminariya- nı Məmməd Qоcayev, Pənah Qasımоv, Məmməd Qarayev, Əli Mustafayev, İb- rahim Səfərоv kimi tanınmış şəxslərlə birgə bitirmişdir. 1907-ci ildən 1917-ci ilədək Yelizavetpоl quberniyasının Gəncə şəhər altısinifli məktəbində müəllim, 1918- ci ildən Gəncə və Şamaxı qəza xalq məktəblərində, 1921-ci ildən 1929-cu ilədək maarif kоmissarlığında inspektоr vəzifəsində çalışmışdır. Vəzifəsi ilə əlaqədar tez-tez kəndlərə getmiş, mədəni-marif işlərinin təşkilinə, xüsusilə qızların təhsil almasına diqqət yetirmişdir. Maarif kоmissarlığına verdi- yi hesabatında qızların təhsili sahəsində yerli təşkilatların işini tənqid etmiş, əsaslı tədbir görmək barədə məsələ qal- dırmışdır. O, 1931-ci ilə kimi Bakıda texnikum- da, 1931-ci ildən 1933-cü ilə kimi fəhlə təhsili kоmbinatında işləmişdi. 1933-cü ildə zəngin müəllimlik təcrübəsindən istifadə məqsədilə оnu Bakıda açılmış Azərbaycan Dövlət Elmi Tədqiqat Peda- qoji İnstitutuna dəvət etmişlər. О, “XIX əsrdə Azərbaycan pedaqоgika tarixi üzrə” bibliоqrafiya hazırlamışdır. Yaş- lılar üçün “Qırmızı əkinçi” qrammatika kitabını tərtib etmiş, əsgərliyə çağırılan gənclər ücün “Vətən uğrunda” dərsliyini hazırlamışdır. Əlifbayaqədərki dövr üçün leksik dərslər üzrə metоdiki vəsait tərtib etmiş, rus dilinin öyrənilməsi metоdikasına dair 52 adda 100 çap vərəqi həcmindən çоx məqalələr, kitab- lar yazmışdır. Оnun 8-10-cu siniflər üçün “Rus dili” dərsliyi bir neçə illər yenidən nəşr оlunmuş və ən yaxşı dərslik kimi istifadə edilmişdir. 1939-cu ildən 1943-cü ilə kimi M.F.Axundоv adına Müəllimlər İnsti- tutunda (Bakı Slavyan Universiteti) və 1943-cü ildən ömrünün sоnuna kimi V.İ.Lenin adına Azərbaycan Dövlət Pe- daqoji İnstitutunda (Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində) rus dili üzrə baş müəllim vəzifəsində çalışmışdır. Cavad bəy Cuvarlı həm də bir sıra elmi və metоdiki əsərlərin müəllifidir. İkinci Dünya müharibəsi dövründə xalq maarifi sahəsindəki fəaliyyəti ilə əlaqədər “1941-1945-ci illərdəki fədakar əməyinə görə” medalı, fəxri fərmanla təltif edilmiş və ona V.İ.Leninin al- tıcildlik əsəri təqdim edilmişdir. O, müəllimlik fəaliyyəti ilə yanaşı həm də bir sıra ictimai işlər aparmış, keçmiş Yelizavetpоl (Gəncə) qəzasının Maarif İşçiləri İttifaqının katibi, Ağamalıоğlu adına Tоrpaqşünaslıq, Maarif İşçiləri Həmkarlar Təşkilatının sədri оlmuşdur. Görkəmli maarif xadimi, pedaqoq Cavad bəy Cuvarlı 1963-cü ildə Bakıda vəfat etmişdir.
61 Mədəniyyət.Maarif.Təhsil FEVRAL Əbdülvahab Rəhim oğlu Salamzadə 1916-cı il fevral ayının 16-da Şamaxı- da anadan olmuşdur. 1944-1983-cü illərdə Elmlər Aka- demiyasının (indiki AMEA) Memarlıq və İncəsənət İnstitutunda çalışmışdır. 1951-ci ildən institutun Memarlıq tarixi və nəzəriyyəsi şöbəsinin müdiri (1957- ci ildən eyni zamanda direktor müavi- ni), 1962-ci ildən Azərbaycanın Tarix və Mədəniyyət Abidələrini Mühafizə Cəmiyyətinin sədr müavini idi. Tarixi abidələrin bərpa işlərində yaxından iş- tirak etmişdir. Milli memarlıq tariximizi öyrənən ilk alimlərdəndir. Dünya memarlıq tarixinə qüdrətli sənətkarlar bəxş etmiş Azərbaycan memarlığı uzun illər ətraflı şəkildə öyrənilməmiş, yurdumuzun sənət abidələri isə ənənəvi olaraq qon- şu xalqların mədəni təsirinin nümunəsi kimi qələmə verilmişdi. Naxçıvan, Şir- van memarlıq məktəbləri kimi sənət tariximizin öyrənilməsi, Təbriz və Aran memarlıq məktəblərinin elmi cəhətdən müəyyənləşdirilməsi, onların kəşfi bilavasitə akademik Əbdülvahab Salamzadənin xidmətidir. Alim bütün ömrü boyu Azərbaycanın bölgələrini gəzmiş, tarixi abidələrin vəziyyəti ilə tanış olmuş, onların ölçülərinin çıxarılmasında, bərpa eskizlərinin çəkilməsində iştirak etmiş, abidələrinin bərpası və mühafizəsinin elmi əsaslarını hazırlamışdır. Onun müxtəlif illərdə yazdığı “Abidələr da- nışır” (Bakı, 1952), “Azərbaycan me- marlıq abidələri” (Bakı, 1958), “Əcəmi Naxçıvani” (Bakı, 1976), “Arazboyu abidələr” (K.Məmmədzadə ilə birgə; Bakı, 1979) və bir çox başqaları hələ uzun illər boyu elmə xidmət edəcək. Bu görkəmli alimin M.Hüseynov və L.Bretanitski ilə birgə hazırladığı “Azərbaycan memarlıq tarixi” adlı fun- damental əsəri isə (rus dilində; Mosk- va, 1963) milli memarlıq tariximizdə müstəsna əhəmiyyətə malikdir. 1965-ci ildə sənətşünaslıq doktoru, 1967-ci ildə professor elmi dərəcəsi al- mış, 1968-ci ildə Azərbaycan SSR EA- nın müxbir üzvü, 1983-cü ildə həqiqi üzvü seçilmişdir. O, həm də Azərbaycan şəhərsalma tarixinin ilk tədqiqatçısı olmuş, Şuşa, Şəki kimi qədim şəhərlərimizin şəhərsalma mədəniyyətini tədqiq et- mişdir. Azərbaycanın bir çox memarlıq abidəsinin bərpa layihəsinin tərtibçisi, Molla Pənah Vaqifin 1982-ci ildə Şuşa- da açılmış türbəsinin müəllifidir. 1976- cı ildən ASE elmi redaksiya şurasının üzvü olmuşdur. 1960-cı ildə Azərbaycan SSR-in “Əməkdar inşaaatçısı”, 1982-ci ildə “Əməkdar elm xadimi” fəxri adlarına layiq görülmüş, “Qırmızı əmək bayra- ğı” ordeni və medallarla təltif edilmiş- dir.
Akademik Əbdülvahab Salamzadə 1983-cü il avqust ayının 19-da Bakıda vəfat etmişdir.
62 110 illiyi Ə d ə b i y y a t Petroqrafiya: kristallooptika və süxur törədən minerallar /Ş. Ə. Əzizbəyov ; [red. A. S. Bayramov].- Bakı:Azərneftnəşr, 1952.- 378 s. Ş.Ə.Əzizbəyov: biblioqrafiya /tərt. ed. N.Qurbanov, N.Listenqarten; red. İ.Səfərov; Azərb. SSR EA., Əsaslı kitabxana.-Bakı: AzSSR EA, 1966.- 82 s. Əzizbəyov Şamil Əbdürrəhim oğlu //Azərbaycanın geoloq və geofizik alimləri.- Bakı: “Nafta –press”, 2004.- S.136. Əzizbəyov Şamil Əbdürrəhim oğlu //Azərbaycan sovet ensiklopediyası: 10 cilddə.-Bakı, 1980.- C.IV.- S.147. Геология и вулканизм Талыша /Азизбеков Ш..- Баку,1978. İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org Şamil Əbdürrəhim oğlu Əzizbəyov 1906-cı il fevral ayının 16-da anadan olmuşdur. 1925-ci ildə orta məktəbi bi- tirmiş və Azərbaycan Politexnik İnstitu- tuna (hazırda ATU) daxil olmuş, 1930- cu ildə ali təhsilini mühəndis-geoloq ixtisası üzrə tamamlamışdır. 1934-1943-cü illərdə Azərbaycan Sənaye İnstitutu Petroqrafiya kafedra- sında çalışmış, 1934-cü ildə “Gəncəçay və Qoşqarçayın orta və aşağı axım hövzələrinin dağ süxurları və fayda- lı qazıntıları” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 1938-1941-ci illərdə Geologiya İns- titutunda direktor müavini vəzifəsində çalışmışdır. 1943-cü ildə “Kiçik Qafqazın şimal- şərq hissəsinin filiz zonasının petrolo- giyası” mövzusunda doktorluq disser- tasiyası müdafiə etmiş, 1944-cü ildə professor elmi rütbəsini almışdır. 1945-ci ildə Azərbaycan SSR EA- nın həqiqi üzvü seçilmişdir. 1945-1959-cu illərdə M.Əzizbəyov adına Azərbaycan Sənaye İnstitutu- nun (indiki ADNA) Kristalloqrafiya, mineralogiya və petroqrafiya kafedra- sının müdiri vəzifələrində çalışmışdır. 1945-1947-ci illərdə Azərb.SSR EA vitse-prezidenti və Azərbaycan SSR EA Geologiya-kimya elmləri və neft bölməsinin sədri, 1959-1976-cı illərdə Azərbaycan SSR EA Rəyasət Heyətinin üzvü və Yer elmləri bölməsinin akade- mik katibi, 1947-1976-cı illərdə eyni za- manda Geologiya İnstitutunda Petrolo- giya laboratoriyasının rəhbəri olmuşdur. Petrologiya və metallogeniya sahəsində böyük alim Ş.Əzizbəyov respublikada petroqrafiya məktəbinin əsasını qoyan- lardan biri olmuşdur. Elmi əsərləri əsasən Kiçik Qafqa- zın geologiya və petroqrafiyasına həsr olunmuş, “Naxçıvan Muxtar Respubli- kasının geologiyası” adlı sanballı əsəri xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Naxçıvan MSSR-də (indiki Naxçıvan MR) və ölkənin cənub bölgəsində apar- dığı geoloji tədqiqatların nəticəsində bu regionların geoloji, tektonik, struktur- formasion xəritələrini tərtib etmişdir. Onun elmi-tədqiqat işləri müxtəlif fay- dalı qazıntı yataqlarının axtarışı və kəşfi üçün elmi əsas olmuşdur. Çoxcildli “Azərbaycanın geologiyası” monoqra- fiyasının müəlliflərindən biridir. Azərbaycan elminin inkişafında- kı xidmətlərinə görə dövlət tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, “Qırmızı Ulduz” ordeni (1944), “1941-1945-ci illərdə Vətən müharibəsində şücaətli əməyə görə”, və “Qırmızı Əmək Bay- rağı” (1953) medalları ilə təltif olun- muş, 1960-cı ildə “Azərbaycan SSR Əməkdar elm xadimi” fəxri adına layiq görülmüşdür. Görkəmli akademik Şamil Əzizbəyov 1976-cı il may ayının 14-də Bakıda vəfat etmişdir.
63 63 75 illiyi Ə d ə b i y y a t Riyaziyyat: (qəbul imtahanlarına hazırlaşanlar, yuxarı sinif şagirdləri və müəllimlər üçün dərs vəsaiti) /M.Yaqubov və b.; red. hey.: A.Bağırov və b.; elmi red. M.Abbaszadə; rəy.: F.Mustafayeva, M.Ağayarov, K.Şirinov, Ə.Rüstəmov; Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komis- siyası.- Bakı: Şərq-Qərb, 2007.- 855 s. Riyaziyyat: məsələ və misallar: dərs vəsaiti /M.Yaqubov [red.], T.İsmayılov, İ.Ağakişiyev; rəy.: S.Həsənov, F.Məmmədov, H.Zeynalov.- Bakı: Çaşıoğlu, 2009.-543 s. Riyaziyyat: qəbul imtahanlarına hazırlaşanlar, yuxarı sinif şagirdləri və müəllimlər üçün dərs vəsaiti /M.Yaqubov, İ.Abdullayev, Ə.Yaqubov və b.; elmi red. M.Abbaszadə; Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası.- Bakı: [s.n.], 2006.- 856 s. Əsl ziyalı və alim ömrü: Elm xadimləri: M.Yaqubovun anadan olmasının 70 illiyi münasibətilə /Y.Məmmədov //Azərbaycan.-2011.-2 fevral.- S.7. О корректной разрешимости уравнения с доминирующей производной с нелокальными граничными условиями //Математика, информатика, физика в науке и образовании: Сборник научных трудов к 140 летию МПГУ.-Москва, 2012.- C.95-97. О свойствах скользящих режимов в процессах, описываемых нелинейным уравнением третьего порядка //Bakı Universitetinin xəbərləri: fizika-riyaziyyat elmlər seriyası.- 2011.- №3.- C.29-36. www.anl.az Məmməd Haqverdi oğlu Yaqubov 1941-ci il fevral ayının 2-də Naxçıvan MR Culfa rayonunun Milax kəndində anadan olmuşdur. 1957-ci ildə Naxçı- van şəhər 1 saylı orta məktəbi bitirmiş, 1957-1962-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin mexanika-riyaziyyat fakültəsində təhsil almışdır. 1965-ci ildən BDU-da çalışır. 1966-cı ildə “Bir sinif inteqro- diferensial tənliklərin həllərinin davamı və dayanıqlığı haqqında” mövzusunda fizika-riyaziyyat elmləri üzrə namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir. 1992- ci ildə isə “Paylanmış parametrli sistemlərdə optimal sürüşgən rejimlər və optimallıq üçün zəruri şərtlər” möv- zusunda dissertasiyasını müdafiə etmiş, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru alimlik dərəcəsini almışdır. Məmməd Yaqubov 1996-cı ildən BDU-nun mexanika-riyaziyyat fakültə- sinin İdarəetmə nəzəriyyəsinin riyazi üsulları kafedrasının müdiridir. Variasi- ya hesabı və optimallaşdırma üsulları, dinamik proqramlaşdırma üsulu, optimal idarəetmənin təqribi üsulları fənləri üzrə dərs aparır. “Bir tərtibli adi diferensial tənliklər”, “V-VI siniflərdə olimpiada ça- lışmaları”, “Ümumtəhsil məktəblərinin X sinfi üçün riyaziyyatdan tədris ma- terialının tematik planı və yoxlama yazı işi nümunələri”, “Необходимые условия оптимальности для систем с импульсными воздействами при нелокальных краевых условиях”, “О свойствах скользящих режимов в процессах, описываемых нелинейным уравнением третьего порядка” kimi 100-dən artıq elmi əsərin müəllifi olmuş, bir sıra beynəlxalq seminar, simpozium və konfranslarda iştirak etmişdir. Azərbaycanda təhsilin və elmin inki- şafındakı xidmətlərinə görə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 30 oktyabr 2009-cu il tarixli Sərəncamı ilə “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilmişdir.
Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|