Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Siyasət.Hüquq.Hərbi iş
- Fəlsəfə.İqtisadiyyat
- Kitabxanaşünaslıq.Biblioqrafiya
- 205 illiyi Rus yazıçısı Dünya ədəbiyyatı 195
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.azerbaycanli.org www.az.wikipedia.org 90 illiyi
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org 65 illiyi
|
Milli Qəhrəmanlar Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Salahov Şakir Şamil oğlunun (15.06.1966- 28.01.1992) anadan olmasının 50 illiyi Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Sədiyev Vəzir İsa oğlunun (06.06.1961- 19.02.1993) anadan olmasının 55 illiyi 2016
İYUN 200
198 199
197 196
201 195
194 202
192 Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Məcidov Zakir Nüsrət oğlunun (26.06.1956- 06.08.1992) anadan olmasının 60 illiyi Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Əliyev Yavər Yaqub oğlunun (27.06.1956- 29.02.1992) anadan olmasının 60 illiyi Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Hüseynov Elşən İbrahim oğlunun (30.06.1976-17.03.1995) anadan olmasının 40 illiyi
Daxili xidmət general-leytenantı Heydərov Arif Nəzər oğlunun (28.06.1926-29.06.1978) anadan olmasının 90 illiyi
Filologiya elmləri doktoru Əliyeva-Kəngərli Aybəniz İbrahim qızının (06.06.1946) anadan olmasının 70 illiyi Əməkdar müəllim Məlikova Qəribsoltan Həsən bəy qızının (11.06.1886- 09.03.1967) anadan olmasının 130 illiyi
AMEA-nın müxbir üzvü, professor Abdullayev Mahmud Abdulla oğlunun (30.06.1941) anadan olmasının 75 illiyi
Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor Səlimov Arif Ağacan oğlunun (07.06.1956) anadan olmasının 60 illiyi Əməkdar elm xadimi, professor Əsgərov Şahlar Qaçay oğlunun (15.06.1941) anadan olmasının 75 illiyi
Biologiya elmləri doktoru, professor Hacıyeva Nina Alekseyevnanın (14.06.1926) anadan olmasının 90 illiyi AMEA-nın müxbir üzvü, professor Qasımov Rafiq Yunis-Əli oğlunun (26.06.1931) anadan olmasının 85 illiyi
Əməkdar inşaatçı mühəndis, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Abdullayev Məzahir Ağaverdi oğlunun (03.06.1911) anadan olmasının 105 illiyi
Gözdən Əlillər üçün Respublika Kitabxanasının (01.06.1981) yaradılmasının 35 illiyi BDU-nun Kitabxanaçılıq-informasiya fakültəsinin dekanı, fizika- riyaziyyat elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Qurbanov Azad İsa oğlunun (26.06.1966) anadan olmasının 50 illiyi 205 206
204 203
207 209
208 210
211 193 Tarixdə bu gün Uşaqların Bеynəlxalq Müdafiəsi Günü (01.06.1950) Azərbaycanda Mülki Aviasiya İşçilərinin Peşə Bayramı Günü (02.06.2006) Ümumdünya ətraf mühitin mühafizəsi günü (05.06.1972) Beynəlxalq Qan Donor Günü (14.06.2001) Milli Qurtuluş Günü (15.06.1993) Səhiyyə İşçiləri Günü (17.06.2001) İnsan Hüquqları Günü (18.06.2007) Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında fərman verilmişdir (18.06.2001) Ümumdünya Qaçqınlar Günü (20.06.2000) Prezident Heydər Əliyevin fərmanı ilə Azərbaycanda Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi yaradılmışdır (21.06.2001) “Azərbaycanda gənc istedadlara dövlət qayğısı haqqında” fərman imzalanmışdır (22.06.1996) Beynəlxalq Olimpiya Günü (23.06.1967) Dövlət Qulluqçularının Pеşə Bayramı Günü (23.06.2006) Azərbaycan Respublikasının Prezidenti iyun ayının 25-nin “Dənizçi günü” peşə bayramının təsis edilməsi haqqında Sərəncam imzalamışdır (19.06.2014) Milli Silahlı Qüvvələr Günü (26.06.1918) Narkоmaniya və Narkоbiznеsə qarşı Bеynəlxalq Mübarizə Günü (26.06.1987) Birləşmiş Millətlər Təşkilatı qurulmuşdur (26.06.1945) 213 212
215 214
194 Vissarion Belinski 1811-1848 İYUN Vissarion Qriqoryeviç Belinski 1811-ci il iyun ayının 11-də Finlan- diyanın Sveaborq şəhərində, həkim ailəsində anadan olmuşdur. 1829-cu ildə Moskva Universitetinə daxil ol- muş, lakin təhkimçilik əleyhinə yazdığı “Dmitri Kalinin” dramına görə 1832-ci ildə universitetdən xaric edilmişdir. 1833-1836-cı illərdə “Teleskop” jur- nalında və “Molva” qəzetində işləmiş, “Ədəbi xəyallar” (1834), “Rus povesti və cənab Qoqolun povestləri haqqında” (1835) adlı ilk irihəcmli məqalələrini məhz bu qəzetlərdə çap etdirmişdir. Belinski 1838-1839-cu illərdə “Moskovski nablyudatel” jurnalının redaktoru olmuş, 1839-cu ilin sonunda Peterburq şəhərinə köçərək “Oteçest- vennıe zapiski” jurnalında çalışmışdır. 1847-ci ilin yanvarından 1848-ci ilin mayınadək “Sovremennik” jurnalının Tənqid şöbəsinə rəhbərlik etmişdir. Rus realist estetikası və ədəbi tənqidinin banisi sayılan Belinski yarat- dığı əsərlərlə nəinki rus ədəbiyyatına, eləcə də dünya ədəbiyyatına əvəzsiz töhfələr vermişdir. Rus
milli mədəniyyətinin inkişafında böyük tari- xi xidmətləri ilə yanaşı, həmçinin rus ic- timai fikrində inqilabi-demokratik ide- yalara əsaslanan materialist fəlsəfənin yaranmasında misilsiz xidmətləri ol- muşdur. Belinski inqilabi demokratik ruhlu “Rus povesti və Qoqolun povestləri haqqında” (1835), “M.Lermantovun şeirləri” (1841), “Tənqid haqqında” (1842), “Çiçikovun sərgüzəştləri, ya- xud “Ölü canlar” poeması haqqında bir neçə söz”, (1842) “A.Puşkinin əsərləri” (11 məqalə (1843-46)), “1846-cı il rus ədəbiyyatına bir nəzər” (1847), “1847- cı il rus ədəbiyyatına bir nəzər” (1848) və s. əsərlərini yazmışdır. Əsərlərində ədəbiyyatın elmi təfəkkürdən fərqli ola- raq həyatın bədii-obrazlı idrak forması olduğunu oxucunun nəzərinə çatdırırdı. Onun fikrincə ədəbiyyat xalqın, vətənin müqəddəratı ilə bağlı olmalı, onun arzu və ideallarını əks etdirməlidir. Belinski səhhəti ilə bağlı 1847-ci ilin may ayında müalicə üçün Alma- niyanın Zalsbrun şəhərinə getmiş və orada məhşur “Qoqola məktub” əsərini yazmış, yazıçının yaradıcılığındakı səhvləri kəskin tənqid etmişdir. Azərbaycan ədəbi və ictimai fikrinin inkişafına, o cümlədən M.F.Axundzadənin ədəbi-estetik və fəlsəfi görüşlərinin formalaşmasına Be- linskinin çox böyük təsiri olmuşdur. Heç təsadüfi deyil ki, M.F.Axudzadənin bir sıra ədəbi-tənqidi fikirləri Belinskinin fikirləri ilə səsləşirdi. Yazıçı Azərbaycan şərqşünas alim və şairi Mirzə Cəfər Topçubaşovun elmi, ədəbi fəaliyyətini yüksək qiymətləndirmişdir. Rus ədəbi tənqidçisi, publisist Vis- sarion Belinski 1848-ci il iyun ayının 7-də Peterburq şəhərində vəfat etmiş- dir.
195 Elbəy Rzaquliyev 1926-2007 İYUN Elbəy Mirzə Həsən oğlu Rzaquliyev 1926-cı il iyun ayının 17-də Bakıda, zi- yalı ailəsində anadan olmuşdur. 1946-cı ildə Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq məktəbini (indiki ADRA), 1953-cü ildə isə Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunu bitirmişdir. 1953-cü ildə təhsilini başa vurduqdan sonra C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında quruluşçu və geyim üzrə rəssam işləmişdir. Kinostudiyada işlədiyi müddətdə “Bəxtiyar” (1955), “Görüş” (1955), “Ögey ana” (1958), “Uşaqlığın son gecəsi” (1968), “Gün keçdi” (1971), “Tütək səsi” (1975), “Arxadan vurulan zərbə” (1977), “Bəyin oğurlanması” (1986) və s. filmlərin quruluşçu rəssamı, “Əsl dost” (1959), “Torpaq. Dəniz. Od. Səma” (1967), “Dərviş Parisi partladır” (1976) filmlərinin geyim üzrə rəssamı olmuşdur. Geniş yaradıcılıq imkanlarına ma- lik olan rəssam yaratdığı əsərləri ilə Azərbaycanda formalaşan yeni nəsil gənc rəssamlar üçün böyük məktəb ro- lunu oynamışdır. Yaratdığı tablolarda Azərbaycan təbiətinin gözəlliyini öz incəlikləri ilə təsvir etmişdir. Onun “Qır- mızı və ağ qızılgüllər”, “Çiçəklər arasın- da”, “İnsanların torpağı” və digər əsərləri böyük maraqla qarşılanmışdır. Milli təsviri sənətin inkişafında mü- hüm rol oynamış rəssam “Şirvanşahlar sarayı”, “İçərişəhər”, “Bakı kəndində” və s. bir-birindən maraqlı əsərləri ilə dai- ma diqqət mərkəzində olmuşdur. Dünyanın 30-dan artıq ölkəsində olan rəssam öz təəssüratlarını kətan üzərində həkk edərək bir sıra silsilə əsərlər yarat- mışdır. Bu silsiləyə Meksika, Hindis- tan, Yaponiya, Yəmən və İsrailin şəhər həyatını, mədəniyyətini əks etdirən tab- lolar daxildir. 1951-ci ildən Respublika və Ümumittifaq sərgilərində iştirak edən rəssamın sənət əsərləri dünyanın müxtəlif ölkələrində nümayiş etdirilmiş, 1960- cı ildə Bakıda, 1960-1967-ci illərdə isə Moskvada və Kaunasda fərdi sərgilərlə çıxış etmişdir. İnqilabi və tarixi möv- zuda silsilə əsərlərinə görə 1972-ci ildə SSRİ Rəssamlıq Akademiyasının Fəxri diplomuna, 1976-cı ildə isə Ümumittifaq Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisinin (XTNS) qızıl medalına, 1986-cı ildə “Azərbaycan cəbhəyə” və “1945-ci il May. Qələbə bayramı” əsərlərinə görə Azərbaycan Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür. Azərbaycan incəsənətinin inkişafındakı xidmətlərinə görə 1964- cü ildə “Əməkdar rəssam”, 1977-ci ildə “Xalq rəssamı” fəxri adlarına layiq gö- rülmüş, 1998-ci ildə isə “Şöhrət” ordeni ilə təltif olunmuşdur. Keçmiş Ümumittifaq Dövlət Kinema- toqrafiya İnstitutunun bədii film üzrə qu- ruluşçu rəssamlıq fakültəsini bitirən ilk azərbaycanlı kimi də tarixə düşmüşdür. Görkəmli rəssam Elbəy Rzaquliyev 2007-ci il sentyabr ayının 15-də Bakı şəhərində vəfat etmişdir.
196 Fatma Mehrəliyeva 1926-2000 İYUN Fatma Yusif qızı Mehrəliyeva 1926-cı il iyun ayının 4-də Quba şəhərində ana- dan olmuşdur. Hələ orta məktəbdə təhsil alarkən müəllimlərinin təkidi ilə 11 yaş- lı Fatma Bakıya musiqi festivalında iş- tirak etmək üçün getmiş, onun ifasında “Qubanın ağ alması” mahnısı Üzeyir Hacıbəylinin diqqətini cəlb etmişdir. 1938-ci ildə Fatma Mehrəliyeva Üze- yir bəyin təşəbbüsü ilə Bakıya gəlmişdir. Görkəmli bəstəkar istedadlı qızın yax- şı musiqi təhsili alması, muğamları mükəmməl mənimsəməsi üçün hər cür şərait yaratmış, Fatmanı öz himayəsinə götürərək, ona atalıq etmiş və sənətin sirlərini ona öyrətməyə nail olmuşdur. F.Mehrəliyeva Azərbaycan Dövlət Kon- servatoriyasının fortepiano və vokal sin- fini bitirmişdir. Əmək fəaliyyətinə 1940-cı ildə “Saz- çı qızlar” ansamblında başlayan Fat- ma xanım elə həmin ildən Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti olmuş, geniş konsert proqramları ilə fəaliyyətini davam etdirmişdir. 1941-1945-ci illərdə, Böyük Vətən müharibəsi zamanı Fatma xanım tez-tez cəbhədə hərbçilər qarşısında çıxış edir, re- pertuarında Üzeyir bəyin vətənpərvərlik nəğmələrinə geniş yer verirdi. Bəstəkarın Səməd Vurğunun sözlərinə bəstələdiyi “Şəfqət bacısı” mahnısının ilk ifaçısı məhz Fatma Mehrəliyeva olmuş, lakin təəssüflər olsun ki, həmin ifanın lent ya- zısı qalmamışdır. Lirik soprano səsə malik olan müğənni, 1945-ci ildə dahi Üzeyir bəyin məsləhəti ilə “Arşın mal alan” filmində Telli roluna çəkilmiş, yaratdığı bu obra- zın onun yaradıcılığında böyük rolu ol- muşdur.
Fatma xanımın oxuduğu muğamlar arasında “Kəsmə şikəstə”nin məxsusi yeri olmuşdur. Heç təsadüfi deyil ki, pro- fessor Ramiz Zöhrabov “Zərbi muğam- lar” kitabında “Kəsmə şikəstə”ni məhz Fatma Mehrəliyevanın ifasında nota kö- çürmüşdür. “Azərbaycan maralı”, “Muğan qızı”, “Lay-lay”, “Getmə dayan”, “Ceyra- nım”, “Qubanın ağ alması” kimi xalq və bəstəkar mahnılarını özünəməxsus məharətlə oxuyan müğənni “Qatar”, “Segah-zabul” muğamlarının da təkrarsız ifaçısı olaraq musiqi mədəniyyəti tariximizdə özünəməxsus yer tutmuşdur. Onun “Ahu kimi”, “Qaragilə”, “Qur- ban adına” və digər bir-birindən gözəl ifa etdiyi xalq və bəstəkar mahnıları Azərbaycan Milli Radiosunun Qızıl fon- duna daxildir. 1956-cı ildə “Azərbaycan SSR Əməkdar artisti” fəxri adına layiq görül- müşdür. Zəngin xalq musiqimizi yumşaq tembirli, ruha yatan xoş səslə ifa edən Fatma Mehrəliyeva bu gün də xalqımız tərəfindən böyük hörmətlə anılmaqda, yad olunmaqdadır. Fatma Mehrəliyeva 2000-ci il yanvar ayının 4-də vəfat etmişdir. 4 Ə d ə b i y y a t Abbaslı, T. Fatma şikəstə...: Bu sözü mənə diktə edən - “Kəsmə şikəstə” tanrısı Fat- ma xanımın Səsi!... /T.Abbaslı //Mədəniyyət.- 2015.- 3 iyun.-S. 13. Əhmədalılar, T. Ahəstə- ahəstə. Səslənib, könülləri yar ağacından asma... səbirləri kəsim- kəsim kəsmə, ay “Kəsmə şikəstə!” /T. Əhmədalılar //Mədəniyyət.-2014.- 4 iyun.- S. 11. Fərəcov, S. Keçən ömrün sorağında: Fatma Mehrəliyeva /S.Fərəcov //Mədəniyyət.-2011.- 3 iyun.- S. 12. Mikayılqızı, P. Bir səsin sehrində /P.Mikayılqızı //İki sahil.- 2014.- 20 may.- S.27. Nizamiqızı, H. Fatma Mehrəliyeva dünyasına xəyali səfər: Ötən illərin mahnıları /H.Nizamiqızı //Mədəniyyət.-2012.- 6 iyun.- S. 15. İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.azerbaycanli.org www.az.wikipedia.org 90 illiyi Xanəndə Musiqi.Opera.Balet 197 Xuraman Qasımova 1951 İYUN Xuraman Əkrəm qızı Qasımova 1951- ci il iyun ayının 6-da Bakı şəhərində ana- dan olmuşdur. 1975-ci ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasını bitirmişdir. 1976-cı ildən Azərbaycan Opera və Ba- let Teatrının solistidir. 1977-ci ildə İfaçıların 5-ci Zaqafqazi- ya müsabiqəsinin laureatı adını qazanmış- dır. Həmin ildə Vokalistlərin M.Qlinka adına 7-ci Ümumittifaq müsabiqəsinin, 1981-ci ildə isə Afinada keçirilən Mari- ya Kallas adına Beynəlxalq müsabiqənin laureatı olmuş, “Qran pri” mükafatına layiq görülmüşdür. 1982-ci ildə Moskva- da keçirilən ifaçıların P.Çaykovski adına 8-ci Beynəlxalq müsabiqəsinin laureatı, 1988-ci ildə isə həmin müsabiqənin gü- müş medalına layiq görülmüşdür. Opera və Balet Teatrının səhnəsində bir-birindən maraqlı rollar ifa etmişdir. Onun F.Əmirovun “Sevil” operasında Sevil və Dilbər, Ü.Hacıbəylinin “Ko- roğlu” operasında Nigar, C.Puççininin “Bohema” operasında Mimi və Müzetta, C.Verdinin “Otello” və “Aida” operasın- da Dezdemona və Aida, P.Çaykovskinin “Yevgeni Onegin” operasında Tatyana, Covanni Perqomzininin “Xanımın qul- luqçusu” operasında Serpina, Şarl Qu- nonun “Faust” operasında Marqarita, Zakir Bağırovun “Qoca Xottabıç” ope- rasında Leyla və b. partiyalar Xuraman Qasımovanın sənət axtarışlarının parlaq nailiyyətləri olmuşdur. “Arşın mal alan” (1965) bədii filmində Asyanın partiyasını ifa etmişdir. Bir sıra xarici ölkələrdə - Bolqarıs- tanda, Çexoslovakiyada, Maltada, Fran- sada, Avstriyada, Norveçdə, Türkiyədə, Finlandiyada geniş konsert proqramları ilə çıxışlar etmişdir. Xuraman Qasımo- va kino aktrisası kimi də populyar ol- muşdur. Hələ orta məktəbdə oxuyarkən “Liftçi qız” filmində (1966) baş rolu ifa etmiş, sonralar “Mən ki, gözəl deyildim” (1968), “Həyat bizi sınayır” (1972), “Nəğməkar torpaq” (1981), “Üzeyir ömrü” (1981), “Gələcəyin qurucuları” (1982) kimi filmlərdə rol almışdır. 1982-ci ildən Bakı Musiqi Akademi- yasında pedaqoji fəaliyyətlə məşğuldur. 1994-cü ildən (bəzi mənbələrdə 1992; 1996) Bakı Musiqi Akademiyasının pro- fessoru, Opera və solo oxu kafedrasının müdiridir. 1994-cü ildən isə İstanbul Dövlət Universitetinin Konservatoriya- sının professorudur. Xuraman Qasımova Azərbaycan mu- siqi sənətinin inkişafındakı xidmətlərinə görə 1984-cü ildə Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı olmuş, 1986-cı ildə Azərbaycan SSR-in Xalq artisti fəxri adına layiq görülmüşdür. 2001-ci ildə “Şöhrət” ordeni ilə, 2011-ci ildə isə “Şərəf” ordeni ilə təltif edilmişdir. Görkəmli vokalçı, professor Xuraman Qasımova bu gün də öz şərəfli sənət yo- lunu yorulmadan davam etdirməkdədir.
|