«Kelishildi» Kollej uslubchisi G. K. Mannonova

Sur’maning vodorotli birikmasi .Sur’ma gidridi.SbH3(etibin)- rangsiz, badbo’y va juda zaharli g’az. Kuchli qaytaruvchi xossasiga ega. SbH3 atomar vodorodning sur’ma birikmalariga ta’sir qilishidan hosil bo’ladi. Undan tashqari, sur’maning magniyli qotishmasiga kialotalar ta’sir etganida ham SbH3 hosil bo’ladi. SbH3 da sur’ma bilan vodorod o’rtadida tipik kavalent bog’lanish mavjuddir. SbH3 hosil bo’lishi va qizdirganda oson parchalanishiga asoslanib sur’ma Marsh usulida aniqlanadi .
Sur’ma galogenitlari.dan SbH3 Sb2S3 xlorit kislotada eritib olinadi:
Sb2S3+6HCL=2SbCL3+3H2S
SbCL3 misyak (III)xlorit kabi suyuqlik emas, 73,4°C suyuqlanadigan qattiq modda , U sur’ma moyi deyiladi. Bu modda CS2 efirda yaxshi eriydi. SbCL3 suvda qisman eriydi. Eritma suyultirilganida gidrilizga uchrab , cho’kma hosil qiladi:
SbCL3+H2O=2SbOHCL2+HCL
SbOHCL2 +H2O=Sb(OH)2CL+HCL; Sb(OH)2CL=H2O+SBOCL
Kislotali muhitda bureaksiya muazanati chap tamonga siljib, cho’kma erib ketadi. Gidrolizning asosiy mahsuloti SbOCL ansimonil xloritdir. K(SbO)C₄ H₄ O₆ ·H2O tarkibli tuz-kaliy antimonil tartrat- tibbiyotda qayt qildiruvchi dori sifatida ishlatiladi.
SBCL3 ishqoriy metallarning gologenitlari bilan kordinatsion birikmalar hosil qiladi:Na3
[SbCL6].Suyuqlantirilgan (suvsiz) SbCL3 dielikterik kanstantasi (E=33,2) va dipol mamenti ancha katta (µ= 1,07 Kl.m.n) bo’lganligi uchun ko’pchilik tuzlar bu suyuqlikda dissatsiyalanadi.Suyuqlantirilgan SbCL3 krioskopik kanstantasi juda katta (K=18,4) bo’lgani uchun ba’zi moddalarning molekulyar massasini aniqlashda erituvchi sifatida ishlatiladi. Undan tashqari SbCL3 to’qimachilik sanoatida hurush sifatida ishlatiladio’q otar qurollarning stvolini zanglashdan saqlash uchun avval SbCL3 bilan qoraytiriladi: bu jarayon vaqtida metallarning sirti yupqa sur’ma qavati bilan qoplanadi.
Sur’ma (V) xloritd SbCL5 suyuqlantirilgan SbCL3 xlor yuborish yoki sur’ma xlor bilan bevosita birikishidan SbCL5 hosil bo’ladi. Bu modda xloroformda va HCL da eruvchan rangsiz suyuqlik : ba’zi moddalarga o’zining bir qism xlorini berib, ularni xlorlardi. SbCL₅ ishqoriy metallarning xloritlari bilan kompelekslar(masalan K[ SbCl 6]) hosil qiladi.
SbCL₅ katolizatorlik xossasiga ega: metan bilan xlordan CCL₄ olishda katalizator sifatida ishlatiladi