Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Hindistanın ümumi daxili məhsulu (ÜDM)
Yüklə 7,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Hindistanın ümumi daxili məhsulu (ÜDM), milyard ABŞ dolları, 2000-2010-cu illər İl İstehlak xərcləri Ümumi investisiyalar Xarici ticarət Ümumi daxili məhsul (ÜDM) Əhalinin istehlak xərcləri Hökumət xərcləri Cəmi 2000
298 59
357 113
-4 468
2001 311
60 371
117 -4
483 2002
319 60
379 127
-5 505
2003 365
67 431
158 -4
591 2004
423 78
501 232
-12 715
2005 488
91 579
287 -23
837 2006
547 98
644 340
-30 948
2007 687
124 811
459 -49
1206 2008
749 142
891 454
-66 1283
2009 781
162 944
484 -71
1353 2010
985 198
1183 599
-56 1722
Hindistanın ümumi daxili məhsulu (ÜDM), %, 2000-2010- cu illər İl İstehlak xərcləri Ümumi investisiyalar Xarici ticarət Ümumi daxili məhsul (ÜDM) Əhalinin istehlak xərcləri Hökumət xərcləri Cəmi 2000
63.7 12.6
76.3 24.1
-0.9 100
2001 64.4
12.4 76.8
24.2 -0.8
100 2002
63.2 11.9
75 25.1
-1 100
2003 61.8
11.3 72.9
26.7 -0.7
100 2004
59.2 10.9
70.1 32.4
-1.7 100
2005 58.3
10.9 69.2
34.3 -2.7
100 2006
57.7 10.3
67.9 35.9
-3.2 100
2007 57
10.3 67.2
38.1 -4.1
100 2008
58.4 11.1
69.4 35.4
-5.1 100
2009 57.7
12 69.8
35.8 -5.2
100 2010
57.2 11.5
68.7 34.8
-3.3 100
11
ər nəfərə ÜDM, ABŞ dolları, 2000-2010-cu illər İl İstehlak xərcləri Ümumi investisiyalar Xarici ticarət Ümumi daxili məhsul (ÜDM) Əhalinin istehlak xərcləri Hökumət xərcləri Cəmi 2000
283 56
339 107
-4 444
2001 290
56 346
109 -4
451 2002
293 55
348 117
-5 464
2003 330
61 390
143 -4
534 2004
377 69
446 207
-11 637
2005 428
80 508
252 -20
734 2006
473 85
557 294
-26 819
2007 585
106 691
391 -42
1027 2008
629 119
748 381
-55 1077
2009 647
134 782
401 -59
1120 2010
804 162
966 489
-46 1406
Hindistanın xarici ticarəti, milyard ABŞ dolları, 2000-2010-cu ill ər
Xariciticar ət İxrac İdxal C əmi 2000
62 66
-4 2001
62 66
-4 2002
73 78
-5 2003
90 94
-4 2004
126 138
-12 2005
161 184
-23 2006
200 230
-30 2007
246 295
-49 2008
305 371
-66 2009
268 339
-71 2010
371 427
-56
12
Hindistanın ümumi əlavə dəyəri, milyard ABŞ dolları, 2000-2010-cu illər İl Kəndtəsər rüfatı S ənaye Tikinti Ticarət Nəqliyyat Xidmətlər Ümumiartı rılmışdəyə r 2000
101 90
25 63
33 123
435 2001
104 91
26 67
35 131
453 2002
98 97
28 72
37 140
471 2003
115 112
34 85
45 161
552 2004
126 136
51 106
56 191
666 2005
146 160
61 129
64 221
782 2006
161 186
72 150
72 247
887 2007
204 234
95 191
90 313
1127 2008
215 246
104 207
96 364
1233 2009
227 245
104 208
100 402
1287 2010
303 291
129 261
117 497
1598 Hindistanın ümumi əlavə dəyəri, %, 2000-2010- cu illər İl Kəndtəsər rüfatı S ənaye Tikinti Ticarət Nəqliyyat Xidmətlər Ümumiartı rılmışdəyə r 2000
23.2 20.7
5.7 14.5
7.6 28.3
100 2001
23 20.1
5.7 14.8
7.7 28.9
100 2002
20.8 20.6
5.9 15.3
7.9 29.7
100 2003
20.8 20.3
6.2 15.4
8.2 29.2
100 2004
18.9 20.4
7.7 15.9
8.4 28.7
100 2005
18.7 20.5
7.8 16.5
8.2 28.3
100 2006
18.2 21
8.1 16.9
8.1 27.8
100 2007
18.1 20.8
8.4 16.9
8 27.8
100 2008
17.4 20
8.4 16.8
7.8 29.5
100 2009
17.6 19
8.1 16.2
7.8 31.2
100 2010
19 18.2
8.1 16.3
7.3 31.1
100
13
Hindistandah ərnəfərəəlavədəyər, ABŞ dolları, 2000-2010-cu illər İl Kəndtəsər rüfatı S ənaye Tikinti Ticarət Nəqliyyat Xidmətlər Ümumiartı rılmışdəyə r 2000
96 85
24 60
31 117
413 2001
97 85
24 63
33 122
423 2002
90 89
26 66
34 129
433 2003
104 101
31 77
41 146
499 2004
112 121
45 94
50 170
593 2005
128 140
54 113
56 194
686 2006
139 161
62 130
62 213
767 2007
174 199
81 163
77 267
960 2008
181 207
87 174
81 306
1035 2009
188 203
86 172
83 333
1066 2010
247 238
105 213
96 406
1306
Qazaxıstanın kənd təsərrüfatı Ərazisi 2724,9 min km 2 ,
n əfər təşkil edir. ÜDM 214,4 milyard ABŞ dolları təşkil edir, hər nəfərə 13,0 min ABŞ dolları məhsul istehsal edilir. Kənd təsərrüfatı Qazaxıstanın iqtisadiyyatının əsas sahələrindən biridir. Aqrar sektorun inkişafı hər zaman dövlətin iqtisadi və ictimai-siyasi sabitliyinin mü əyyənləşdirici faktoru qismində çıxış edib. Respublikanın iqtisadiyyatının inkişafının prioritet istiqaməti olaraq kənd t əsarrüfatı böyük potensiala və ehtiyatlara malikdir. Qazaxıstanın müxtəlif iqlim şəraiti demək olar ki, isti mülayim qurşağın bütün bitkil ərini becərməyə və heyvandarlığı inkişaf etdirməyə imkan verir. Qazaxıstan Respublikası buğdanın və unun iri ixracçısıdır (dünya ixracçılarının onluğuna daxildir), kənd təsərrüfatı məhsullarının ümumi ixracında pambıq (15 faiz), dəri və yun (25 faiz) böyük əhəmiyyətə malikdir. Respublikada k ənd təsərrüfatına yararlı torpaqların sahəsi 222,6 milyon hektar təşkil edir, o cüml ədən 24 milyon hektar (10,8 faizi) əkin sahələri, 5 milyon hektar (2,2 faiz) biç ənəklər, 189 milyon hektar (85 faiz) otlaqlar təşkil edir. Qazaxıstanın kənd əhalisinin sayı 7,3 milyon nəfərdir və ya ölkə əhalisinin ümumi say ının 47,2 faizini təşkil edir. Son on il ərzində kəndin iqtisadiyyatını yüksəltmək məqsədilə maliyyə ehtiyatları ilə əsaslandırılmış aqrar sənaye kompleksinin və kəndin inkişafı və d əstəyi üzrə dövlət və sahə proqramları qəbul edilmişdir. 1996- cı ildən Qazaxıstan FAO-nun üzvüdür. FAO-nun əsas məqsədi insanların qidalanmasının və həyat səviyyəsinin keyfiyy ətini artırmaq və istehsalın effektivliyinin artımının təmin edilməsi və bütün ərzaq və kənd təsərrüfatı məhsullarının paylaşdırılması, kənd əhalisinin v əziyyətinin yaxşılaşdırılmasıdır və bununla da dünya iqtisadiyyatının inkişafına v ə bəşəriyyətin aclıqdan və doyunca yeməməkdən azad edilməsinə yardım edir. Qazaxıstanın əhalisinin 47,2 faizi kənd yerlərində yaşayır. Lakin, ümumi milli m
əhsulun həcmində aqrar-sənaye sektoru cəmi 5 faiz təşkil edir. 2014-cü il ədək kənd təsərrüfatının inkişafı proqramına, son 15-20 ildə sahənin inkişafına, h əmçinin hökumətin təminatına uyğun olaraq, kənd təsərrüfatı olduqca uğurludur. Ehtim al edilir ki, yaxın gələcəkdə, FİİR və strategiya - 2020 proqramlarının bitm əsilə, Qazaxıstan təkcə taxılın iri ixracçısı deyil, həm də ölkə xaricinə 60 min ton ət çıxaracaqdır. Qazaxıstanın aqrar-sənaye kompleksindəki vəziyyətin ümumi təhlili. Qazaxıstanın aqrar sektoru aşağıdakı xarakteristikaya malikdir: -
ənd təsərrüfatına yararlı torpaqların ümumi sahəsi 222,6 milyon hektar t əşkil edir, o cümlədən əkin sahələri 24 milyon hektar (10,8 faiz), biçənəklər 5 milyon hektar (2,2 faiz), otlaqlar 189 milyon hektar (85 faiz); -
k ənd əhalisinin sayı 7,3 milyon nəfər və ya ölkənin ümumi əhalisinin sayının 47,2 faiz təşkil edir; -
torpaq v ə bitki örtüyünün üfüqi və şaquli zonaları bir-biri ilə kəskin f ərqlənir. Bütün torpaqların 10 faizi meşə-çöllük və çöl zonasında, təxminən 60 faizi yarımsəhra və səhra zonasında, təxminən 5 faizi dağlıq sahələrdə yerləşir; 2 -
ölk ənin bütün kənd təsərrüfatına yararlı zonalar illik yağıntıların aşağı miqdarı ilə səciyyələnir – 150-320 mm; -
şəkər, bitki yağları, quş əti, mövsümarası dövrlərdə tərəvəz və meyvə kimi m əhsullar istisna olmaqla, bir çox ərzaq məhsulları ilə özünütəminat; -
şimal regionlarının dənli bitkilərin istehsalında ixtisaslaşdırılması; suvarılmanın əhəmiyyət kəsb etdiyi cənub regionlarda becərilən bitkilərin böyük diversifikasiyası mövcuddur (dənli bitkilər, yağlı bitkilər, meyvə-giləmeyvə bitkil əri, tərəvəzlər, pambıq). -
2007-ci ild ə kənd təsərrüfatının ümumi məhsul istehsalının qiym
ətləndirilməsinə görə 1 hektar əkin sahəsinə 47,5 min tenge təşkil edir, kənd t əsərrüfatında məşğul 1 işçiyə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı 453 min tenge t əşkil edir; -
uğda və unun iri ixracçısıdır (dünya ixracçılarının onluğuna daxildir), ölk
ənin kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracında, həmçinin pambığın (15 faiz), d ərinin və yunun (25 faiz) xeyli əhəmiyyəti var; -
h eyvandarlıq sahəsi Qazaxıstan üçün ənənəvidir, bununla yanaşı mal- qaranın demək olar ki, 90 faizi əhalinin ev təsərrərfatlarında cəmləşmişdir; -
ənd təsərrüfatı sektoruna maliyyə xidmətlərinin məhdudiyyəti. Dünya Bankının qiymətləndirilməsinə görə kredit ehtiyatlarına olan tələbatın öd ənilməməsi ən konservativ qiymətləndirməyə görə təxminən 1 milyard ABŞ dolları təşkil edir.
2 , əhalisi 16,6 milyon nəfərdir, 1 km 2 - ə 6,2 nəfər düşür. ÜDM 214,4 milyard ABŞ dolları təşkil edir, hər nəfərə 13,0 min ABŞ dolları düşür. 222,6 milyon hektar kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqları var, ondan 24 milyon hektar əkin sahəsi (10,8 faiz), otlaq 189 milyon hektar (85 faiz), biç ənək 5 milyon hektar (2,2 faiz). Kənd əhalisinin sayı 7,3 milyon nəfər olmaqla ümumi əhalinin 47,2 faizini təşkil edir. Buğda və un idxalına görə dünyada 10- cu yeri tutur. 2011-ci ild ə 2000-ci ilə nisbətən ümumi daxili məhsul 7,5 faiz, s ənaye məhsulu 3,5 faiz, kənd təsərrüfatı məhsulu 26,7 faiz, əsas kapitala invest isiya 2,4 faiz, topdan satış 12,5 faiz, MDB-yə ixrac 54,5 faiz, digər ölkələrə ixrac 46,9 faiz, dig ər ölkələrdən idxal 12,3 faiz artmışdır.
3 Qazaxıstan Respublikasının əsas makroiqtisadi göstəriciləri (ötən ilə faiz nisbətində)
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Ümumi daxili məhsul 109,8
113,5 109,8
109,3 109,6
109,7 110,7
108,9 103,3
101,2 107,3
107,5 Sənaye məhsulları 116
114 110
109 110
105 107
105 102
103 110
103,5 Kənd təsərrüfatı məhsulları 96
117 103
101 99,5
107 106
109 94
115 88
126,7 Əsas kapitala investisiyalar 149
145 111
117 123
134 111
114 105
103 97
102,4 Yüklərin daşınması 145
113 113
109 109
104 106
105 103
97 116
123,0 Pərakəndə satışın dövriyyəsi 107
116 108
110 118
114 115
111 103
97 118
112,5 Sənaye məhsullarının istehsalçılarının qiymət indeksləri 138
100,3 100,3
109 117
124 118
112 137
78 125
127,2 İstehlak qiymətlərinin indeksləri 113
108 106
106 107
108 109
111 117
107 107
108 MDB ölkələrinə ixrac 155
113 83
136 137
99,3 137
143 139
61 117
154,5 Digər ölkələrə ixrac 148
93 125
133 161
149 137
122 151
61 141
146,9 MDB ölkələrindən idxal 170
121 92
129 156
133 136
132 120
69 113
139,3 Digər ölkələrdən idxal 113
136 113
126 149
138 137
144 112
80 99
112,3
4
Qırğızıstanın kənd təsərrüfatı Ərazisi 198,5 min km 2 ,
2 - ə 28 nəfər düşür. 2011-ci ild ə ÜDM 13,2 milyard ABŞ dolları təşkil etmiş, hər nəfərə 2 358 ABŞ dolları düşmüşdür. Q ırğızıstan Respublikasının aqrar strategiyasında əsas məqsəd ərzaq t əhlukəsizliyinin təminatı və kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracının inkişafıdır. Prioritetl ər:
-
Ət, süd, şəkər məhsullarının və bitki yağının istehsalının artırılması. -
Klasterl ərin yaradılması və inkişafı. -
Əkin sahələrinin strukturunun optimallaşdırılması. -
Torpağın kooperasiyalaşdırılması və bazarının inkişafı. -
Baytarlıq və sanitar-epidemioloji təhlükəsizliyinin təminatı.
Qırğızıstan Respublikasının ət, şəkər, çörək, kərə və bitki yağları kimi əsas qida m əhsulları ilə fizioloji qida normalarına və dünya qiymətlərinin gözlənilən artımına uyğun olaraq öz istehsalı hesabına daxili ərzaq bazarının təminatının təhlili
Ə t, 1 n əf . kq Şə kə r, 1 n əf ər ə, kq
S üd, 1 n əf ər ə, kq
B itki ya
ğı , 1
nə fə rə , kq
M ey və -gi lə m ey., 1 n əf ər ə, kq
Y um ur ta , 1 nə fə rə , ə də d Ç ör ək m əhs
.,1 nə fə rə , kq K ar tof , 1 n
əf . kq T ər əv əz,
1 n əf ., kq
Fizioloji norma 65,6 29,1
290,69 11,8
66,2 197,0
118,1 60,8
118,4 2008-ci il 35,2 2,1
240,1 3,0
35,7 71,4
113,5 178,8
166,1 2009-cu il 37,4 1,4
244,8 3,6
38,4 72,9
162,0 180,0
169,0
Qırğızıstan Respublikasının aşağıdakı ərzaqlar üzrə fizioloji normalara görə t əmin olunması: ət üzrə 57 faiz, şəkər üzrə 0,1 faiz, bitki yağı üzrə 30,5 faiz, meyvə v ə giləmeyvə üzrə 58 faiz təşkil edir. T ələb və təklifin dinamıkasına uyğun olaraq 2008-2017-ci illər ərzində istehlak mallarına qiymətlər (nominal ifadədə) 1998 – 2007-ci illər dövrü ilə müqayisədə orta hesabla – mal v ə donuz ətinə artım 20 faizə çata bilər, şəkərə artım 30 faiz təşkil ed əcək, çörəyə, qarğıdalıya 40 faiz, kərə yağına və yağsızlaşdırılmış quru südə 60 faiz, bitki yağına 80 faizədək arta bilər. Yüklə 7,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|