Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz



Yüklə 7,66 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/77
tarix29.11.2016
ölçüsü7,66 Mb.
#453
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   77

İdxal 

6667 


7871 

8057 


8717 

10030 


11211 

13825 


18995 

2,36 


İstehlak  59001  62182  65221  66313  70635  75685  85420  105110 

1,61 


Donuz 

əti             

 

İstehsal 

89182  98446  101463  106428  114565  123557  142243  179637 

1,77 


İdxal 

3517 


5450 

6483 


5746 

6396 


7006 

8254 


10710 

1,65 


İstehlak  88917  98035  100916  106050  114206  123208  141864  179241 

1,78 


Quş əti 

 

İstehsal 

69519  84553 

93731 


100164  113401  125879  151238  201851 

2,15 


İdxal 

6435 


8040 

10201 


10185 

11218 


12703 

15439 


20753 

2,03 


İstehlak  69077  84044  93329  100101  113329  125802  151153  201749 

2,16 


İnkişaf etmiş ölkələr 

Mal 

əti 

 

İstehsal 

30104  29038 

30354 


30222 

30485 


31391 

33102 


36600 

1,21 


İdxal 

4249 


4600 

4006 


4152 

4535 


4960 

5908 


77 5 

1,94 


İstehlak  29248  30049  29967  29957  30514  31588  33690  37956 

1,27 


İxrac 

5080 


3616 

4394 


4409 

4492 


4772 

5341 


6468 

1,47 


Donuz 

əti             

 

İstehsal 

37392  38380 

40947 


41452 

43296 


45298 

49892 


59117 

1,44 


İdxal 

2106 


3662 

3683 


3297 

3378 


3328 

3364 


3376 

0,92 


İstehlak  36333  37668  38763  39901  41530  43253  47377  55637 

1,44 


İxrac 

2982 


4162 

5648 


4616 

4933 


5171 

5648 


6608 

1,17 


Quş əti 

 

İstehsal 

32053  36840 

39315 


39891 

43258 


46161 

52326 


64664 

1,64 


İdxal 

2239 


3528 

3800 


3518 

3608 


3733 

4007 


4432 

1,17 


İstehlak  30535  36471  38390  39269  42439  45261  51349  63369 

1,65 


İxrac 

3735 


3817 

4607 


4147 

4425 


4626 

4970 


5694 

1,24 


İnkişaf edən ölkələr 

Mal 

əti 

 

İstehsal 

29475  33792 

35332 


36651 

40712 


44831 

52846 


69020 

1,95 


İdxal 

2418 


3271 

4051 


4565 

5495 


6251 

7917 


11209 

2,77 


İstehlak  29753  32132  35253  36356  40121  44097  51731  67154 

1,90 


İxrac 

2165 


4939 

4136 


4887 

6204 


7198 

9428 


13841 

3,35 


5

 

 





















10 

Donuz 

əti             

 

İstehsal 

51790  60065 

60516 


64977 

71268 


78259 

92351 


120520 

1,99 


İdxal 

1411 


1788 

2800 


2450 

3018 


3678 

4890 


7333 

2,62 


İstehlak  52584  60367  62153  66149  72676  79955  94487  123604 

1,99 


İxrac 

502 


1428 

1191 


1285 

1611 


1980 

2743 


4228 

3,55 


Quş əti 

 

İstehsal 

37467  47713 

54417 


60273 

70143 


79718 

98912 


137187 

2,52 


İdxal 

4197 


4512 

6401 


6667 

7610 


8970 

11432 


16322 

2,55 


İstehlak  38542  47573  54939  60832  70890  80541  99804  138379 

2,52 


İxrac 

3083 


4737 

5889 


6148 

6966 


8317 

10842 


15698 

2,67 


Az inkişaf etmiş ölkələr 

Mal 

əti 

 

İstehsal 

2448 

2715 


2820 

2920 


3232 

3579 


4240 

5577 


1,98 

İdxal 

71 


149 

173 


242 

348 


369 

518 


788 

4,56 


İstehlak 

2399 


2784 

2907 


3089 

3515 


3886 

4701 


6319 

2,17 


İxrac 

120 


80 

85 


72 

66 


62 

57 


46 

0,54 


Donuz 

əti             

 

İstehsal 

640 

954 


1023 

1102 


1304 

1510 


1948 

2818 


2,75 

İdxal 

21 


62 

75 


79 

107 


125 

145 


187 

2,48 


İstehlak 

660 


1015 

1097 


1179 

1410 


1635 

2097 


3015 

2,75 


İxrac 







0,93 

Quş əti 

 

İstehsal 

950 

1467 


1609 

1733 


1951 

2164 


2579 

3413 


2,12 

İdxal 

269 


485 

531 


536 

788 


1065 

1624 


2741 

5,17 


İstehlak 

1211 


1947 

2132 


2262 

2731 


3219 

4190 


6135 

2,88 


İxrac 





10 

13 


20 

2,78 


 

Proqnoz hesablamalar göst

ərir ki, 2050-ci ilə mal ətinin istehsalı və istehlakı 

60 faizd


ən  artıq,  donuz  ətinin  77  faiz,  quş  ətinin 2,15 dəfəartma  ehtimalı  var.  Ətin 

istehsalının  artım  templəri  əhalinin  artım  templərini üztələyə  bilər. Daxili istehsal 

hesabına öz tələbatını təmin edə biləcək inkişaf edən ölkələrdə ət sahəsinin üstələyici 

artımı  aşkar  olunmuşdur.  Az  inkişaf  etmiş  ölkələrdə  bu  şəraitdə  proqnozlaşdırmaq 

olar ki, mal v

ə donuz ətinə olan tələbatın xeyli hissəsi daxili istehsal hesabına təmin 

edil

əcək, eyni zamanda quş ətinin istehlakının 40 faizi idxal hesabına təmin ediləcək. 



T

əqdim edilmiş əsas kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal proqnozu təxmin 

etm

əyə şərait yaradır ki, 40 illlik dövr ərzində kənd təsərrüfatının innovativ, ehtiyat 



qoruyucu  inkişaf  xəttinə  keçməsi ilə  uzunsürən dünya ərzaq  böhranın  təhlükəsini 

xeyli azaltmaq mümkün olacaq. Dünya birliyinin daha da ciddi problemi qorxulu 

aclıq  təhlükəsinin  aradan  qaldırılmasıdır.  Dünyada  ərzaq  istehlakının  proqnozların 

müxt


əlif  variantları  əhalinin hər nəfərinə  hesablanmasında  onun  səviyyəsinin 

6

 

 



artmasını göstərir. Lakin, belə artım templəri azaldılacaq. 30 il ərzində (1970-ci ildən 

2000-ci il

ədək) dünyada ərzaq məhsullarının  istehlakı  (enerji  ekvivalentində) hər 

n

əfərə sutkada  2411 kaloridən 2789 kaloriyədək artmışdır, yəni artım 16 faiz və ya 



illik orta hesabla 0, 48 faiz t

əşkil  etmişdir.  2001  –  2030-cu  illərə  olan proqnozlara 

gör

ə istehlak 2950 kaloriyədək artacaq, lakin 30 ildə artım yalnız 9 faiz və ya illik orta 



hesabla 0,28 faiz t

əşkil edəcək. 

2050-ci il

ə istehlakın sutkada hər nəfərə 3130 kalori səviyyəsinədək artması 

proqnozlaşdırılır,  20  ilə  isə  artım3  faiz  və  ya ildə  0,15 faiz təşkil  edəcək. Bununla 

yanaşı inkişaf  edən ölkələr  istehlakı  5-6 dəfə  daha  tez artırmağa  başlayacaq, nəinki 

inkişaf etmiş ölkələr. Belə dinamika sayəsində müxtəlif sivilizasiyalar arasında ərzaq 

istehlakının  səviyyəsindəki fərq azalacaq, bu da bəşəriyyətin daha həmahəng və 

sosial-

sabit inkişafı üçün əsas olmalıdır. 



Hal-

hazırda  əhalinin  yalnız  yarısı  tam  qidalanma  imkanları  ilə  təmin 

edilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, 30 il öncə bu kateqoriyaya əhalinin cəmi 3 faizi 

daxil idi. 

Əsrin ortalarına planetin əhalisinin təxminən 90 faizi ərzaq məhsullarını hər 

n

əfərə sutkada 2700 kaloridən artıq səviyyəsində istehlak edə biləcək. İstehsalın belə 



parametrl

ərinə  nail  olunması  dünya kənd təsərrüfatı  üçün  ən mühüm məsələdir

n

əzərə  alsaq ki, inkişafın  innovasiya  yoluna  keçid  böyük  xərclərlə  və  risklərlə 



əlaqədardır. 

 

K



ənd təsərrüfatında ehtiyatların qorunması. 

Son 50 ild

ə yanacaq-enerji kompleksi və ASK arasında artan qarşılıqlı əlaqə 

müşahidə olunur. Aqrar-sənaye kompleksi daha da çox enerji sərf edən olacaq.  

K

ənd təsərrüfatında  müxtəlif  enerji  ehtiyatlarından  istehlakı  bitkiçiliyin  və 



heyvandarlığın  mexanikləşdirməsinin, kənd yerlərində  mənzil və  kommunal 

t

əsərrüfatlarda elektrik enerjisinin istifadəsinin artmasının təsiri altında çoxalır. 



K

ənd təsərrüfatı  üçün  istehsal  vasitələrini istehsal edən sahələrdə  və  qida 

s

ənayesində  həmçinin  enerji  istehlakı  artır.  Xarici ticarətin  genişlənməsi ASK 



m

əhsullarının  ölkələrarası  axınının  bir  neçə  dəfə  artması  ilə  əlaqəlidir, bu da kənd 

t

əsərrüfatı  və  ərzaq məhsullarının  daşınmasına,  saxlanmasına  müxtəlif enerji 



ehtiyatlarının sərf edilməsinə gətirib çıxarır. 

T

əəsüf ki, biz hələ  kənd təsərrüfatı  məhsullarının  ayrı-ayrı  növlərinin enerji 



s

ərfiyyatının  güvənli statistika və  proqnoz qiymətləndirilməsinə  və  həmçinin 

sivilizasiya v

ə  dünya ölkələrinin  aqro-ərzaq sektorunda enerji və  enerji  istehlakının 

inteqral qiym

ətləndirilməsinə malik deyilik. 

Ehtimal etm

ək olar ki, ASK və  TEK-nin texnoloji, iqtisadi və  təşkilati 

əlaqələrin qaçılmaz güclənməsi istehsalın həcminin azalması vəya enerji ehtiyatlarının 

bah


alaşdığı  halda aqrar-ərzaq kompleksində  böhranın  dərinləşməsinə  gətirib 

çıxaracaq.  Son  on  ildə  neft və  neft məhsullarının  qiymətlərinin  artması  kənd 

t

əsərrüfatı  məhsullarının  istehsal  xərclərinə  ciddi təsir  etmişdir,  2007-ci ildən isə 



inflyasiya  s

əddini  açmışdır  (digər  faktorlarla  yanaşı).  Buğdaya  olan  dünya 

qiym

ətlərinin ikiqat artması bu asılılığın birbaşa sübutudur. 



7

 

 



Bununla 

əlaqədar olaraq, kənd təsərrüfatı  istehsalının  strukturu  enerji 

ehtiyatlarının istehlakı hələ aşağı olan inkişaf edən ölkələrin tərəfinə keçəcək və bu 

ölk


ələrdə kənd təsərrüfatının mexanikləşdirilmənin artımı onların enerji ehtiyatlarına 

t

ələbatının xeyli artmasına gətirib çıxaracaqdır. 



K

ənd təsərrüfatı  tarixən enerjinin həm  istehlakçısı,  həm də  istehsalçısıdır. 

Zamanla aqrar 

sektorda enerjinin istehlakı və istehsalı elmi-texniki tərəqqinin tətbiq 

edilm

əsinə uyğun olaraq dəyişirdi. Lakin, bu proses müxtəlif ölkələrdə qeyri bərabər 



keçirdi. Buna gör

ə  də, hal-hazırda  enerji nöqteyi nəzərdən kənd təsərrüfatında 

müxt

əlif fəaliyyət modellərinin dünyada mövcudluğunumüşahidə etmək olar. 



Bunlardan birini şərti olaraq Amerika modeli adlandırmaq olar. O, XX əsrin 

birinci yarısında formalaşmışdır və kənd təsərrüfatı istehsalının maxanikləşdirilməsi 

v

ə  kimyalaşdırılmasına  əsaslanır.  Aqrotexniki  əməliyyatların  bir  çox  növlərinin 



mexanikl

əşdirilməsinin tətbiq edilməsinin və  kənd təsərrüfatı  bitkilərinin 

yetişdirilməsində  kimyəvi preparatların  ilk  istifadəçiləri  ABŞ  fermerləri  olmuşdur. 

G

ələcəkdə XX əsrin bütün dövründə ərzaq istehsalının inkişafıməhz bu modellə baş 



vermişdir. Bundan başqa, bu model bir çox inkişaf edən ölkələrdə, o cümlədən Çin və 

Hindistanda sür

ətlə yayılmışdır. 

Bu modelin xüsusiyy

ətlərindən biri, onun öz mahiyyətinə  görə  enerji sərf 

ed

əndir.  Eyni zamanda, enerji həm  birbaşa  –  elektrik, neft məhsullarının  və  qazın 



istifad

əsi yolu ilə, həm də  dolayısı  olaraq  –  istehsalında  xeyli  enerji  tələb edən 

kimy

əvi gübrələrin və pestisidlərin tətbiqi yolu iləistehlak edilir. 



Son ümumi m

əlumatlara görə (2002-ci ilə olan), ABŞ-ın kənd təsərrüfatı 1,7 

kvadrillion BİV, ondan 65 faizi və ya 1,1 kvadrallion BİV birbaşa halda və 35 faizi və 

ya 0,6 kvadri

lion  BİV  dolayi  olaraqistehlak  edir  (BİV  –  Britaniya istilik vahidi, 

British thermal unit (Btu) = 0,252 kalori; 1 litr benzin = 33 min Btu, 1 klv elektrik = 

3,4 min Btu). Bütü

n növ enerji ehtiyatlarından daha çox hissəsi mineral gübrələrin (29 

faiz), dizel yanağının (27 faiz), elektrik enerjisinin (21 faiz)payına düşür. 

Enerji  istehlakının  Amerika  modeli  daha  tezuyuşan  və  kənd təsərrüfatı 

istehsalına  zərər  vermədən dəyişən  iqtisadi  şəraitlərə  adaptasiya  qabiliyyəti olan 

model  olmuşdur.  1978-ci ilədək bütün enerji ümumi  istehlakı  istehsalın  artımı  ilə 

yanaşı  artırdı.  Lakin,  70-ci ilin əvvəllərində  baş  verən  neft  böhranından  sonra,  neft 

m

əhsullarının defisiti və enerji ehtiyatlarına olan qiymətlərin kəskin artması zamanı 



k

ənd təsərrüfatının  idarəedilməsi metodları  dəyişməyə  başlamışdır.  Enerjiyə  qənaət 

ed

ən texnologiyalara keçid sayəsində  ABŞ-ın  kənd təsərrüfatında  enerjinin  ümumi 



istehlakı2,3 kvadralion BİV-dən 1,7 kvadrilion BİV-dək azalmışdır, yəni 1,3 dəfə. Bu 

dövrd


ə ABŞ-da kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalının həcmi 1,6 dəfə artmışdır. 

N

əticədə, son 30 ildə  ABŞ-da kənd təsərrüfatı  məhsullarının  istehsalınaenerji sərf 



edilm

əsi demək olar ki, 2 dəfə  aşağı  düşmüşdür.  Həmin dövrdə  həm də  enerjinin 

birbaşa istehlakı strukturu dəyişmişdir:  benzinin (41 faizdən 9 faizədək), qazın (15 

faizd


ən 8 faizədək)  payı  azalmışdır  və  dizel  yanacağının  (13 faizdən 27 faizədək), 

elektrik enerjisinin (6 faizd

ən 21 faizədək)  payı  artmışdır.  1975-ci ildən 1985-ci 

il

ədək  ABŞ-da  traktorun  satışı  demək olar ki, 3 dəfə  aşağı  düşmüşdür.  Daha güclü 



8

 

 



modell

ər tətbiq edilməyə  başlamışdır,  onların  vasitəsilə  eyni zamanda bir neçə 

aqrotexniki 

əməliyyatların  aparılması  mümkün  olmuşdur,  bu  da  yanacağın  ümumi 

s

ərfini azaltmağa şərait yaratmışdır. 



H

əmçinin enerjinin dolayı istehlakı nöqteyi-nəzərdən də vəziyyət dəyişmişdir. 

1980-ci ild

ən  başlayaraq  mineral  gübrələrin və  pestisidlərin ümumi istifadə  həcmi 

durmadan aşağı düşürdü. Daha effektiv kimyəvi preparatların və onlardan istifadənin 

rasional    metodlarının  tətbiq edilməsi,  eyni zamanda kənd təsərrüfatı  məhsullarının 

istehsalını artırmağa şərait yaratmışdır. 

Bel


ə  nəticəyə  gəlmək olar ki, neft məhsullarına  qiymətlərin  müasir  artması 

şəraitində kənd təsərrüfatında növbəti texnoloji irəliləyiş gözləmək olar. Çox ehtimal 

ki, texnoloji ir

əliləyiş genləri modifikasiya edilmiş bitkilərin sortlarının, məhsulun hər 

vahidin

ə  hesabı  ilə  enerji  istehlakının  daha  da  azalmasına  nail  olmasına  şərait 



yaradan,  enerjiy

ə  qənaət edən  texnikanın  və  texnologiyalardan  daha  geniş  tətbiq 

edilm

əsilə əlaqəli olacaq. 



İnkişaf  edən ölkələrdə  Amerika  modelinin  yayılması  ilə  dünya kənd 

t

əsərrüfatında  enerji  istehlakınınümumi  artmasını  gözləmək olar.  Gələcəkdə  onun 



yayılma  templəri  enerji  ehtiyatlarına  və  ərzaq məhsullarına  qiymətlərin  artmasının 

nisb


ətindən  asılı  olacaq.  Əhalinin  artımı  və  ərzaq  defisiti  şəraitində  ərzaq 

m

əhsullarına  qiymətlərin  neft  məhsullarına  olan  qiymətlərdən  daha  tez  arması 



v

əziyyəti yarana bilər.Belə  ssenari alternativ enerji mənbələrinin  geniş  yayılması 

şəraitində mümkün ola bilər. 

 

Bioyanacaq istehs



alının perspektivləri 

Neft m


əhsullarına  olan  qiymətlərin kəskin  artması  şəraitində, son zamanlar 

bitkiçilik m

əhsullarından  bioyanacağın  istehsalına  daha  çox  diqqət yetirilir. 2000-ci 

ild


ən 2007-ci ilədək olan dövrdə bioyanacağın dünya istehsalı 3 dəfə artmışdır – 18 

milyard litrd

ən 60 milyard litrədək, bu da nəqliyyatda yanacağın dünya istehlakının 3 

faizind


ən  artıq  deyil.  Bioyanacağın  istehsalının  təxminən  90  faizi  ABŞ-da, 

Braziliyada v

ə Aİ cəmləşmişdir. 

Hal-


hazırda  bioyanacağın  istehsalı  üçün  xammalın  əsas mənbəyi  qarğıdalı, 

şəkər  qamışı  və  bitki  yağlarıdır  (palma,  raps  və  soya). Lakin, enerji məhsullarının 

istehsalı üçün təkcə bu bitki ehtiyatlarından istifadə edilməsi bəs deyil. Mövcud olan 

t

əsnifata  uyğun  olaraq  kənd təsərrüfatı  tullantılarında  istehsal edilən bioqaz, 



biohidrogen s

ərt biokütlə (ağac, bitkiçilik məhsulları) daxil olmaqla kənd təsərrüfatı 

il

ə bağlı bir neçə növ bioenerji ehtiyatları növləri mövcuddur. Bundan başqa, ikinci 



n

əsl  adlandırılanbioyanacaq  mənbələri  də  mövcuddur. Onlara sellülozun yüksək 

t

ərkibli  bitki mənşəli  ehtiyatları  aiddir.  Hal-hazırda  sellülozun  bioyanacağa  (etanol) 



çevir

ən texnologiyalar hələ  effektiv deyil. Lakin, hesab edilir ki, perspektivdə  belə 

texnologiyaların  ixtira  edilməsi  zamanında  yanacağın  istehsalı  üçün  iri həcmdə  bio 

ehtiyatların cəlb edilməsi mümkün olacaq. Belə ki, məsələn, ABŞ-da “Bioenerji üçün 

milyard” adlı proqram mövcuddur, o, bu ölkədə bioyanacağın istehsalı üçün təxminən 

bir milyard ton sellülozun yüks

ək tərkibli  bioehtiyatların  potensial  istifadəsi 


9

 

 



mümkündür.  Bel

ə  bioehtiyatlara  meşəçilik və  bitkiçilik məhsulları,  o  cümlədən 

yüks

əkməhsuldar otlar aiddir. 



FAO-nun qiym

ətləndirməsinə  görə, hal-hazırda  ilkin  enerjinin  təxminən 10 

faizi bioloji m

ənşəli  ehtiyatlardan  istehsal  edilir.  onların  xeyli  hissəsi mənzillərin 

qızdırlmasına  və  qidanın  hazırlanmasında  istifadə  edilir.  Hal-hazırda  bioenerjiyə 

artmış marağı müəyyən edən dörd faktor seçilir: 

 

1.

 



M

ədən yanacağına, xüsusilə də neftə artan qiymətlər. 

2.

 

Enerji t



əhlükəsizliyinin təmin edilməsi. 

3.

 



İqlimin dəyişməsi. 

4.

 



K

ənd yerlərinin inkişafı. 

 

Lakin,  artıq  indi  bioyanacağın  istehsalının  inkişafı  ərzaq  istehsalı  ilə 



münaqişəyə girir. Çətin ki, bioyanacağın istehsalı üçün kənd təsərrüfatı xammalının 

istifad


ə edilməsi təsirilə ona olan qiymətlərin artdığı bir vaxtda perspektivdə müasir 

v

əziyyət qorunub saxlanacaq.  Görünür ki, təkcə  Braziliyadaetanolun  şəkər 



qamışından  istehsalı  təbii-iqlim və  qlobal iqtisadi faktorlara müəyyən  uyğunlaşma 

hesabına effektivdir. Digər əsas bioyanacaq istesalçı-ölkələrdə (ABŞ-da etanol, Aİ-da 

biodizel)  bioyanacağın istehsalı yalnız kənd təsərrüfatı məhsullarının və xüsusilə də 

bioyanacağın  istehsalının  dövlət dəstəyi    hesabına  effektivdir.  Ərzaq məhsullarına 

artan qiym

ətlər dövründə bu vəziyyət uzun müddət davam edə bilməz. 

M

əsələn,  artıq  hal-hazırda  Çində  etanolun  istehsalı  üçün  qarğıdalının 



istifad

əsinə  qadağa  qoyulmuşdur,  çünki  heyvandarlıq  üçün  yemlərə  olan qiymətlər 

k

əskin artmışdır. ABŞ-da isə əksinə, tanolun qarğıdalıdan istehsalı dəstəklənir, çünki 



bir t

ərəfdən ölkə daxili istehlak nöqteyi nəzərindən bu bitkinin xeyli təkrar istehsalı 

mövcuddur, dig

ər tərəfdən  neft  idxalından  asılılığın  aşağı  salınması  siyasi  məsələ 

kimi 

qarşıya qoyulmuşdur. 



Bu  gün  yaxın  perspektivdə  bioyanacağın  istehsalının  inkişafının 

pronozlaşdırılmasına  cəhdlər  edilir.  OESR qiymətləndirilməsi göstərir ki,    yaxın 10 

ild

ə  dünyada  etanolun  istehsalı  123  milyard  litrədək arta bilə, biodizelin isə  21 



milyard litr

ədək. Lakin bu məlumatlar göstərir ki, bioyanacaq hətta nəqliyyat 

m

əqsədləri üçün  yanacaq  ehtiyatlarını əhəmiyyətli dərəcədə  əvəz etməyəcək.  Enerji 



informasiyası  üzrə  idarənin qiymətləndirməsinə  görə, 2015-ci ilə  nəqliyyat üçün 

yanacağa dünya tələbatı 100 kvadrilion BİV təşkil edəcək. Etanol və biodizel isə  bu 

dövrd

ə  ümumilikdə  3,3 kavdrilion  BİV  verə  biləcək (yəni təxminən hal-hazırda 



oldu

ğu kimi 3 faizi). 

Olduqca t

əəsüfləndirici nəticələr çıxarmaq olar ki, bioyanacağın istehsalı üçün 

k

ənd təsərrüfatı  ehtiyatlarının  istifadəsi qlobal enerji problemlərini həll etməyəcək. 



Lakin, 

ərzaq  istehsalı  üçün  istifadə  edilə  bilən iri həcmdə  kənd təsərrüfatı 

m

əhsullarının yayındırlması dünyada ərzaq məhsullarına süni defisit yaradacaq. 



Bel

ə vəziyyətin nəticəsi kimi bir çox ölkələrdə vəziyyətin qeyri-sabit olmasına 

v

ə  insan tələfatına  və  iri iqtisadi itkilə  gətirib  çıxara  biləcək sosial və  siyasi 



10

 

 



münaqişələr ola bilər.  Bunun  fonunda  bioyanacağın  mənfəəti barədə  fikirlər  qeyri 

s

əmimi görünə bilər, baxmayaraq ki, bu istiqamət zəngin ölkələr üçün sərfəli ola bilər. 



Ərzaq məhsullarının  əsas növlərinin  bazarlarının  inkişaf  dinamikası  üzrə 

OESR qlobal baza proqnozunun hazırlanması çərçivəsində Rusiya üçün hesablamalar 

aparılmışdır. Bütün proqnoz göstəriciləri 2009-cu ildən 2018-ci ildədək 10 illik dövrə 

hesablanmışdır.  Bu proqnozun xüsusiyyəti  Dünya  Bankının  bütün  ölkələr üçün 

hesablanan  makroiqtisadi  şərtlərinin istifadə  edilməsindədir. Beləliklə, bu 

qiym


ətləndirmələr Rusiyanın İqtisadiyyat Nazirliyinin proqnoz iqtisadi parametlərinə 

deyil, DB Rusiya üçün maqkroiqtisadi proqnozlarına əsaslanır. 

Proqnozun t

ərtib edilməsində  fərziyyə  istifadə  edilmişdir  ki,  yaxın  10  ildə 

Rusiyada  ÜDM  artım  templəri  4,5 faiz səviyyəsində  olacaq (Qlobal böhran bu və 

dig


ər makroiqtisadi qiymətləndirmələrə  artıq  öz  düzəlişini  etmişdir.  Buna 

baxmayaraq,t

əqdim edilən proqnoz Rusiyanın aqrar sektorunun obyektiv potensialını 

sübüt edir). 

Uzunmüdd

ətli perspektivdə istehlak inflyasiyasının indeksi 2009-cu ildəki 11 

faizd

ən 2018-ci ildə 6 faizədək aşağı düşəcək. Əhali sayının qiymətləndirilməsi ondan 



ir

əli gəlir ki, Rusiyada əhalinin azalması tendensiyasının qarşısının alınması mümkün 

olmayaq, buna gör

ə  Rusiya  Federasiyasının  əhalisinin  sayının  135  milyon  nəfər 

proqnozlaşdırılır.  Bu  mövqe  Rusiyanın  İqtisadiyyat  Nazirliyinin  fikri  ilə  ayrılır,  o 

hesab edir ki, hal-

hazırda həyata keçirilən tədbirlər əhalinin sayının 140 milyon nəfər 

s

əviyyəsində sabtləşdirilməsinə imkan verəcək. 



Baza proqnozu üzr

ə  aparılan  hesablamalara  görə  Rusiyada  buğda  istehsalı 

t

ədricən artacaq və 2018-ci ilə 54 milyon tona çatacaq. Belə qiymətləndirmə bir çox 



hallarda m

əhsuldarlığın (2018-ci ilə 20 s/ha) artımının aşağı temləri barədə fərziyyə 

il

ə əlaqədardır. Bununla yanaşı, proqnoz dövrünün birinci yarısında ixracın orta həcmi 



8 milyon tonad

ək azalacaq, sonra isə 2018-ci ildə 12 milyon tonadək artacaq. Lakin, 

Rusiyanın  Kənd Təsərrüfatı  Nazirliyinin  və  bir çox Rusiya ekspertlərinin 

qiym


ətləndirməsinə görə məhsuldarlıq daha sürətli templərlə artacaq, bu da buğdanın 

istehsalının və ixracının iri həcmini təmin edəcək. 

Bütün növ 

ətin istehsalının artması proqnozlaşdırılır. 2018-ci ilə ətin ümumi 

istehsalı 8,5 milyon tonadək artacaq (kəsilmiş çəkidə), o cümlədən mal ətinin – 2,0 

milyon ton, donuz 

ətinin 3,2 milyon ton, quş ətinin 3,4 milyon ton. İstehsalın artması 

il

ə əlaqədar olaraq, ətin bütün növləri üzrə idxalının azalması proqnozlaşdırılır. Daha 



çox azalma donuz 

əti üzrə qiymətləndirilir, burada 2018-ci ilə idxalın həcmi cəmi 130 

min ton t

əşkil  edəcək. Mal ətinin  idxalı  480  min  tonadək,  quş  ətinin isə  1100 min 

tonad

ək azalacaq. 



Qeyd etm

ək  lazımdır  ki,  bu  proqnoz  ətin  idxalına  yeni  kvotaların  qəbul 

edilm

əsindən öncə hesablanmışdır. Hal-hazırda Rusiyada 2012-ci ildən sonra donuz 



v

ə  quş  ətinin  idxalının  zəruriyyətinin  olmaması  barədə  ekspert qiymətləndirmələri 

mövcuddur. 

Südçülük sektorunun proqnozları mövcud olan mühafizəkar meylin qorunması 

bar

ədə fərziyyəyə əsaslanır. 2018-ci ilə südün istehsalı 40 milyon ton səviyyəsinədək 



11

 

 



artacaq.  Bununla  yanaşı  inəklərin  sayı  az  artacaq  (10  milyonadək), bir inəkdən 

sağımildə  3900 kq təşkil  edəcək.  Rusiya ekspertləri hesab edirlər ki,  südçülük 

sektorunun d

əstəyinə  yönəldilmiş  dövlət  proqramlarının  həyata keçirilməsi daha 

yüks

ək göstəricilərə  nail olan bu sahədə  olan vəziyyəti dəyişə  biləcək. RF aqrar 



sektorunda dinamika v

ə  struktur dəyişikliklərin proqnozlaşdırılmasının  nəticələri 

bel

ədir. Rüsiya güclü rəqabətqabiliyyətli üstünlüyə malikdir: geniş torpaq sahələri, o 



cüml

ədən  münbit qaratorpaq, su  ehtiyatları  ilə təmin olunması,  şimaldan  cənuba və 

q

ərbdən  şərqə  təbii-iqlim  zonalarının  və  aqrolandşaftlarının  müxtəlifliyi. Ölkənin 



iqtisadiyyatının  aqrar  sektorunun  əsas problemi bir çox sahələrdə  və  regionlarda 

texnoloji  geri  qalması;  kənd təsərrüfatı  məhsullarına  və  onun istehsal vasitələrinə 

qiym

ətlərin xroniki dispariteti; kəndlərin inkişaf etməmiş sosial infrastrukturu, bu da 



RF bir çox regionlarında kənd əhalisinin axınına gətirib çıxarır. Lakin, beynəlxalq və 

Rusiya elmi m

ərkəzlərinin qiymətləndirmələrinə  görə  yaxın perspektivdə  Rusiyanın 

k

ənd təsərrüfatının  modernləşdiriliməsi və  onun  innovativ  inkişaf  yoluna  keçməsi 



say

əsində məhz aqrar sektoru iqtisadiyyatın əsas lokomotivi olmalıdır. 

 


Yüklə 7,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   77




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin