Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Yüklə 7,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Donuz əti İstehsal
- İstehlak
- İdxal
- İnkişaf etmiş ölkələr Mal əti İstehsal
- İxrac
- İnkişaf edən ölkələr Mal əti İstehsal
- Az inkişaf etmiş ölkələr Mal əti İstehsal
- Bioyanacaq istehs alının perspektivləri
|
İdxal 6667
7871 8057
8717 10030
11211 13825
18995 2,36
İstehlak 59001 62182 65221 66313 70635 75685 85420 105110 1,61
Donuz əti
89182 98446 101463 106428 114565 123557 142243 179637 1,77
İdxal 3517
5450 6483
5746 6396
7006 8254
10710 1,65
İstehlak 88917 98035 100916 106050 114206 123208 141864 179241 1,78
Quş əti
69519 84553 93731
100164 113401 125879 151238 201851 2,15
İdxal 6435
8040 10201
10185 11218
12703 15439
20753 2,03
İstehlak 69077 84044 93329 100101 113329 125802 151153 201749 2,16
İnkişaf etmiş ölkələr Mal əti
30104 29038 30354
30222 30485
31391 33102
36600 1,21
İdxal 4249
4600 4006
4152 4535
4960 5908
77 5 1,94
İstehlak 29248 30049 29967 29957 30514 31588 33690 37956 1,27
İxrac 5080
3616 4394
4409 4492
4772 5341
6468 1,47
Donuz əti
37392 38380 40947
41452 43296
45298 49892
59117 1,44
İdxal 2106
3662 3683
3297 3378
3328 3364
3376 0,92
İstehlak 36333 37668 38763 39901 41530 43253 47377 55637 1,44
İxrac 2982
4162 5648
4616 4933
5171 5648
6608 1,17
Quş əti
32053 36840 39315
39891 43258
46161 52326
64664 1,64
İdxal 2239
3528 3800
3518 3608
3733 4007
4432 1,17
İstehlak 30535 36471 38390 39269 42439 45261 51349 63369 1,65
İxrac 3735
3817 4607
4147 4425
4626 4970
5694 1,24
İnkişaf edən ölkələr Mal əti
29475 33792 35332
36651 40712
44831 52846
69020 1,95
İdxal 2418
3271 4051
4565 5495
6251 7917
11209 2,77
İstehlak 29753 32132 35253 36356 40121 44097 51731 67154 1,90
İxrac 2165
4939 4136
4887 6204
7198 9428
13841 3,35
5
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Donuz əti
51790 60065 60516
64977 71268
78259 92351
120520 1,99
İdxal 1411
1788 2800
2450 3018
3678 4890
7333 2,62
İstehlak 52584 60367 62153 66149 72676 79955 94487 123604 1,99
İxrac 502
1428 1191
1285 1611
1980 2743
4228 3,55
Quş əti
37467 47713 54417
60273 70143
79718 98912
137187 2,52
İdxal 4197
4512 6401
6667 7610
8970 11432
16322 2,55
İstehlak 38542 47573 54939 60832 70890 80541 99804 138379 2,52
İxrac 3083
4737 5889
6148 6966
8317 10842
15698 2,67
Az inkişaf etmiş ölkələr Mal əti
2448 2715
2820 2920
3232 3579
4240 5577
1,98 İdxal 71
149 173
242 348
369 518
788 4,56
İstehlak 2399
2784 2907
3089 3515
3886 4701
6319 2,17
İxrac 120
80 85
72 66
62 57
46 0,54
Donuz əti
640 954
1023 1102
1304 1510
1948 2818
2,75 İdxal 21
62 75
79 107
125 145
187 2,48
İstehlak 660
1015 1097
1179 1410
1635 2097
3015 2,75
İxrac 1 1 1 1 1 1 1 1 0,93 Quş əti
950 1467
1609 1733
1951 2164
2579 3413
2,12 İdxal 269
485 531
536 788
1065 1624
2741 5,17
İstehlak 1211
1947 2132
2262 2731
3219 4190
6135 2,88
İxrac 9 5 7 7 8 10 13
20 2,78
Proqnoz hesablamalar göst ərir ki, 2050-ci ilə mal ətinin istehsalı və istehlakı 60 faizd
ən artıq, donuz ətinin 77 faiz, quş ətinin 2,15 dəfəartma ehtimalı var. Ətin istehsalının artım templəri əhalinin artım templərini üztələyə bilər. Daxili istehsal hesabına öz tələbatını təmin edə biləcək inkişaf edən ölkələrdə ət sahəsinin üstələyici artımı aşkar olunmuşdur. Az inkişaf etmiş ölkələrdə bu şəraitdə proqnozlaşdırmaq olar ki, mal v ə donuz ətinə olan tələbatın xeyli hissəsi daxili istehsal hesabına təmin edil əcək, eyni zamanda quş ətinin istehlakının 40 faizi idxal hesabına təmin ediləcək. T əqdim edilmiş əsas kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal proqnozu təxmin etm əyə şərait yaradır ki, 40 illlik dövr ərzində kənd təsərrüfatının innovativ, ehtiyat qoruyucu inkişaf xəttinə keçməsi ilə uzunsürən dünya ərzaq böhranın təhlükəsini xeyli azaltmaq mümkün olacaq. Dünya birliyinin daha da ciddi problemi qorxulu aclıq təhlükəsinin aradan qaldırılmasıdır. Dünyada ərzaq istehlakının proqnozların müxt
əlif variantları əhalinin hər nəfərinə hesablanmasında onun səviyyəsinin 6
artmasını göstərir. Lakin, belə artım templəri azaldılacaq. 30 il ərzində (1970-ci ildən 2000-ci il ədək) dünyada ərzaq məhsullarının istehlakı (enerji ekvivalentində) hər n əfərə sutkada 2411 kaloridən 2789 kaloriyədək artmışdır, yəni artım 16 faiz və ya illik orta hesabla 0, 48 faiz t əşkil etmişdir. 2001 – 2030-cu illərə olan proqnozlara gör ə istehlak 2950 kaloriyədək artacaq, lakin 30 ildə artım yalnız 9 faiz və ya illik orta hesabla 0,28 faiz t əşkil edəcək. 2050-ci il ə istehlakın sutkada hər nəfərə 3130 kalori səviyyəsinədək artması proqnozlaşdırılır, 20 ilə isə artım3 faiz və ya ildə 0,15 faiz təşkil edəcək. Bununla yanaşı inkişaf edən ölkələr istehlakı 5-6 dəfə daha tez artırmağa başlayacaq, nəinki inkişaf etmiş ölkələr. Belə dinamika sayəsində müxtəlif sivilizasiyalar arasında ərzaq istehlakının səviyyəsindəki fərq azalacaq, bu da bəşəriyyətin daha həmahəng və sosial- sabit inkişafı üçün əsas olmalıdır. Hal- hazırda əhalinin yalnız yarısı tam qidalanma imkanları ilə təmin edilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, 30 il öncə bu kateqoriyaya əhalinin cəmi 3 faizi daxil idi. Əsrin ortalarına planetin əhalisinin təxminən 90 faizi ərzaq məhsullarını hər n əfərə sutkada 2700 kaloridən artıq səviyyəsində istehlak edə biləcək. İstehsalın belə parametrl ərinə nail olunması dünya kənd təsərrüfatı üçün ən mühüm məsələdir, n əzərə alsaq ki, inkişafın innovasiya yoluna keçid böyük xərclərlə və risklərlə əlaqədardır.
ənd təsərrüfatında ehtiyatların qorunması. Son 50 ild ə yanacaq-enerji kompleksi və ASK arasında artan qarşılıqlı əlaqə müşahidə olunur. Aqrar-sənaye kompleksi daha da çox enerji sərf edən olacaq. K ənd təsərrüfatında müxtəlif enerji ehtiyatlarından istehlakı bitkiçiliyin və heyvandarlığın mexanikləşdirməsinin, kənd yerlərində mənzil və kommunal t əsərrüfatlarda elektrik enerjisinin istifadəsinin artmasının təsiri altında çoxalır. K ənd təsərrüfatı üçün istehsal vasitələrini istehsal edən sahələrdə və qida s ənayesində həmçinin enerji istehlakı artır. Xarici ticarətin genişlənməsi ASK m əhsullarının ölkələrarası axınının bir neçə dəfə artması ilə əlaqəlidir, bu da kənd t əsərrüfatı və ərzaq məhsullarının daşınmasına, saxlanmasına müxtəlif enerji ehtiyatlarının sərf edilməsinə gətirib çıxarır. T əəsüf ki, biz hələ kənd təsərrüfatı məhsullarının ayrı-ayrı növlərinin enerji s ərfiyyatının güvənli statistika və proqnoz qiymətləndirilməsinə və həmçinin sivilizasiya v ə dünya ölkələrinin aqro-ərzaq sektorunda enerji və enerji istehlakının inteqral qiym ətləndirilməsinə malik deyilik. Ehtimal etm ək olar ki, ASK və TEK-nin texnoloji, iqtisadi və təşkilati əlaqələrin qaçılmaz güclənməsi istehsalın həcminin azalması vəya enerji ehtiyatlarının bah
alaşdığı halda aqrar-ərzaq kompleksində böhranın dərinləşməsinə gətirib çıxaracaq. Son on ildə neft və neft məhsullarının qiymətlərinin artması kənd t əsərrüfatı məhsullarının istehsal xərclərinə ciddi təsir etmişdir, 2007-ci ildən isə inflyasiya s əddini açmışdır (digər faktorlarla yanaşı). Buğdaya olan dünya qiym ətlərinin ikiqat artması bu asılılığın birbaşa sübutudur. 7
Bununla əlaqədar olaraq, kənd təsərrüfatı istehsalının strukturu enerji ehtiyatlarının istehlakı hələ aşağı olan inkişaf edən ölkələrin tərəfinə keçəcək və bu ölk
ələrdə kənd təsərrüfatının mexanikləşdirilmənin artımı onların enerji ehtiyatlarına t ələbatının xeyli artmasına gətirib çıxaracaqdır. K ənd təsərrüfatı tarixən enerjinin həm istehlakçısı, həm də istehsalçısıdır. Zamanla aqrar sektorda enerjinin istehlakı və istehsalı elmi-texniki tərəqqinin tətbiq edilm əsinə uyğun olaraq dəyişirdi. Lakin, bu proses müxtəlif ölkələrdə qeyri bərabər keçirdi. Buna gör ə də, hal-hazırda enerji nöqteyi nəzərdən kənd təsərrüfatında müxt əlif fəaliyyət modellərinin dünyada mövcudluğunumüşahidə etmək olar. Bunlardan birini şərti olaraq Amerika modeli adlandırmaq olar. O, XX əsrin birinci yarısında formalaşmışdır və kənd təsərrüfatı istehsalının maxanikləşdirilməsi v ə kimyalaşdırılmasına əsaslanır. Aqrotexniki əməliyyatların bir çox növlərinin mexanikl əşdirilməsinin tətbiq edilməsinin və kənd təsərrüfatı bitkilərinin yetişdirilməsində kimyəvi preparatların ilk istifadəçiləri ABŞ fermerləri olmuşdur. G ələcəkdə XX əsrin bütün dövründə ərzaq istehsalının inkişafıməhz bu modellə baş vermişdir. Bundan başqa, bu model bir çox inkişaf edən ölkələrdə, o cümlədən Çin və Hindistanda sür ətlə yayılmışdır. Bu modelin xüsusiyy ətlərindən biri, onun öz mahiyyətinə görə enerji sərf ed əndir. Eyni zamanda, enerji həm birbaşa – elektrik, neft məhsullarının və qazın istifad əsi yolu ilə, həm də dolayısı olaraq – istehsalında xeyli enerji tələb edən kimy əvi gübrələrin və pestisidlərin tətbiqi yolu iləistehlak edilir. Son ümumi m əlumatlara görə (2002-ci ilə olan), ABŞ-ın kənd təsərrüfatı 1,7 kvadrillion BİV, ondan 65 faizi və ya 1,1 kvadrallion BİV birbaşa halda və 35 faizi və ya 0,6 kvadri lion BİV dolayi olaraqistehlak edir (BİV – Britaniya istilik vahidi, British thermal unit (Btu) = 0,252 kalori; 1 litr benzin = 33 min Btu, 1 klv elektrik = 3,4 min Btu). Bütü n növ enerji ehtiyatlarından daha çox hissəsi mineral gübrələrin (29 faiz), dizel yanağının (27 faiz), elektrik enerjisinin (21 faiz)payına düşür. Enerji istehlakının Amerika modeli daha tezuyuşan və kənd təsərrüfatı istehsalına zərər vermədən dəyişən iqtisadi şəraitlərə adaptasiya qabiliyyəti olan model olmuşdur. 1978-ci ilədək bütün enerji ümumi istehlakı istehsalın artımı ilə yanaşı artırdı. Lakin, 70-ci ilin əvvəllərində baş verən neft böhranından sonra, neft m əhsullarının defisiti və enerji ehtiyatlarına olan qiymətlərin kəskin artması zamanı k ənd təsərrüfatının idarəedilməsi metodları dəyişməyə başlamışdır. Enerjiyə qənaət ed ən texnologiyalara keçid sayəsində ABŞ-ın kənd təsərrüfatında enerjinin ümumi istehlakı2,3 kvadralion BİV-dən 1,7 kvadrilion BİV-dək azalmışdır, yəni 1,3 dəfə. Bu dövrd
ə ABŞ-da kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalının həcmi 1,6 dəfə artmışdır. N əticədə, son 30 ildə ABŞ-da kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalınaenerji sərf edilm əsi demək olar ki, 2 dəfə aşağı düşmüşdür. Həmin dövrdə həm də enerjinin birbaşa istehlakı strukturu dəyişmişdir: benzinin (41 faizdən 9 faizədək), qazın (15 faizd
ən 8 faizədək) payı azalmışdır və dizel yanacağının (13 faizdən 27 faizədək), elektrik enerjisinin (6 faizd ən 21 faizədək) payı artmışdır. 1975-ci ildən 1985-ci il ədək ABŞ-da traktorun satışı demək olar ki, 3 dəfə aşağı düşmüşdür. Daha güclü 8
modell ər tətbiq edilməyə başlamışdır, onların vasitəsilə eyni zamanda bir neçə aqrotexniki əməliyyatların aparılması mümkün olmuşdur, bu da yanacağın ümumi s ərfini azaltmağa şərait yaratmışdır. H əmçinin enerjinin dolayı istehlakı nöqteyi-nəzərdən də vəziyyət dəyişmişdir. 1980-ci ild ən başlayaraq mineral gübrələrin və pestisidlərin ümumi istifadə həcmi durmadan aşağı düşürdü. Daha effektiv kimyəvi preparatların və onlardan istifadənin rasional metodlarının tətbiq edilməsi, eyni zamanda kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalını artırmağa şərait yaratmışdır. Bel
ə nəticəyə gəlmək olar ki, neft məhsullarına qiymətlərin müasir artması şəraitində kənd təsərrüfatında növbəti texnoloji irəliləyiş gözləmək olar. Çox ehtimal ki, texnoloji ir əliləyiş genləri modifikasiya edilmiş bitkilərin sortlarının, məhsulun hər vahidin ə hesabı ilə enerji istehlakının daha da azalmasına nail olmasına şərait yaradan, enerjiy ə qənaət edən texnikanın və texnologiyalardan daha geniş tətbiq edilm əsilə əlaqəli olacaq. İnkişaf edən ölkələrdə Amerika modelinin yayılması ilə dünya kənd t əsərrüfatında enerji istehlakınınümumi artmasını gözləmək olar. Gələcəkdə onun yayılma templəri enerji ehtiyatlarına və ərzaq məhsullarına qiymətlərin artmasının nisb
ətindən asılı olacaq. Əhalinin artımı və ərzaq defisiti şəraitində ərzaq m əhsullarına qiymətlərin neft məhsullarına olan qiymətlərdən daha tez arması v əziyyəti yarana bilər.Belə ssenari alternativ enerji mənbələrinin geniş yayılması şəraitində mümkün ola bilər.
alının perspektivləri Neft m
əhsullarına olan qiymətlərin kəskin artması şəraitində, son zamanlar bitkiçilik m əhsullarından bioyanacağın istehsalına daha çox diqqət yetirilir. 2000-ci ild
ən 2007-ci ilədək olan dövrdə bioyanacağın dünya istehsalı 3 dəfə artmışdır – 18 milyard litrd ən 60 milyard litrədək, bu da nəqliyyatda yanacağın dünya istehlakının 3 faizind
ən artıq deyil. Bioyanacağın istehsalının təxminən 90 faizi ABŞ-da, Braziliyada v ə Aİ cəmləşmişdir. Hal-
hazırda bioyanacağın istehsalı üçün xammalın əsas mənbəyi qarğıdalı, şəkər qamışı və bitki yağlarıdır (palma, raps və soya). Lakin, enerji məhsullarının istehsalı üçün təkcə bu bitki ehtiyatlarından istifadə edilməsi bəs deyil. Mövcud olan t əsnifata uyğun olaraq kənd təsərrüfatı tullantılarında istehsal edilən bioqaz, biohidrogen s ərt biokütlə (ağac, bitkiçilik məhsulları) daxil olmaqla kənd təsərrüfatı il ə bağlı bir neçə növ bioenerji ehtiyatları növləri mövcuddur. Bundan başqa, ikinci n əsl adlandırılanbioyanacaq mənbələri də mövcuddur. Onlara sellülozun yüksək t ərkibli bitki mənşəli ehtiyatları aiddir. Hal-hazırda sellülozun bioyanacağa (etanol) çevir ən texnologiyalar hələ effektiv deyil. Lakin, hesab edilir ki, perspektivdə belə texnologiyaların ixtira edilməsi zamanında yanacağın istehsalı üçün iri həcmdə bio ehtiyatların cəlb edilməsi mümkün olacaq. Belə ki, məsələn, ABŞ-da “Bioenerji üçün milyard” adlı proqram mövcuddur, o, bu ölkədə bioyanacağın istehsalı üçün təxminən bir milyard ton sellülozun yüks ək tərkibli bioehtiyatların potensial istifadəsi
9
mümkündür. Bel ə bioehtiyatlara meşəçilik və bitkiçilik məhsulları, o cümlədən yüks əkməhsuldar otlar aiddir. FAO-nun qiym ətləndirməsinə görə, hal-hazırda ilkin enerjinin təxminən 10 faizi bioloji m ənşəli ehtiyatlardan istehsal edilir. onların xeyli hissəsi mənzillərin qızdırlmasına və qidanın hazırlanmasında istifadə edilir. Hal-hazırda bioenerjiyə artmış marağı müəyyən edən dörd faktor seçilir:
1.
M ədən yanacağına, xüsusilə də neftə artan qiymətlər. 2.
əhlükəsizliyinin təmin edilməsi. 3.
İqlimin dəyişməsi. 4.
K ənd yerlərinin inkişafı.
Lakin, artıq indi bioyanacağın istehsalının inkişafı ərzaq istehsalı ilə münaqişəyə girir. Çətin ki, bioyanacağın istehsalı üçün kənd təsərrüfatı xammalının istifad
ə edilməsi təsirilə ona olan qiymətlərin artdığı bir vaxtda perspektivdə müasir v əziyyət qorunub saxlanacaq. Görünür ki, təkcə Braziliyadaetanolun şəkər qamışından istehsalı təbii-iqlim və qlobal iqtisadi faktorlara müəyyən uyğunlaşma hesabına effektivdir. Digər əsas bioyanacaq istesalçı-ölkələrdə (ABŞ-da etanol, Aİ-da biodizel) bioyanacağın istehsalı yalnız kənd təsərrüfatı məhsullarının və xüsusilə də bioyanacağın istehsalının dövlət dəstəyi hesabına effektivdir. Ərzaq məhsullarına artan qiym ətlər dövründə bu vəziyyət uzun müddət davam edə bilməz. M əsələn, artıq hal-hazırda Çində etanolun istehsalı üçün qarğıdalının istifad əsinə qadağa qoyulmuşdur, çünki heyvandarlıq üçün yemlərə olan qiymətlər k əskin artmışdır. ABŞ-da isə əksinə, tanolun qarğıdalıdan istehsalı dəstəklənir, çünki bir t ərəfdən ölkə daxili istehlak nöqteyi nəzərindən bu bitkinin xeyli təkrar istehsalı mövcuddur, dig ər tərəfdən neft idxalından asılılığın aşağı salınması siyasi məsələ kimi qarşıya qoyulmuşdur. Bu gün yaxın perspektivdə bioyanacağın istehsalının inkişafının pronozlaşdırılmasına cəhdlər edilir. OESR qiymətləndirilməsi göstərir ki, yaxın 10 ild ə dünyada etanolun istehsalı 123 milyard litrədək arta bilə, biodizelin isə 21 milyard litr ədək. Lakin bu məlumatlar göstərir ki, bioyanacaq hətta nəqliyyat m əqsədləri üçün yanacaq ehtiyatlarını əhəmiyyətli dərəcədə əvəz etməyəcək. Enerji informasiyası üzrə idarənin qiymətləndirməsinə görə, 2015-ci ilə nəqliyyat üçün yanacağa dünya tələbatı 100 kvadrilion BİV təşkil edəcək. Etanol və biodizel isə bu dövrd ə ümumilikdə 3,3 kavdrilion BİV verə biləcək (yəni təxminən hal-hazırda oldu ğu kimi 3 faizi). Olduqca t əəsüfləndirici nəticələr çıxarmaq olar ki, bioyanacağın istehsalı üçün k ənd təsərrüfatı ehtiyatlarının istifadəsi qlobal enerji problemlərini həll etməyəcək. Lakin, ərzaq istehsalı üçün istifadə edilə bilən iri həcmdə kənd təsərrüfatı m əhsullarının yayındırlması dünyada ərzaq məhsullarına süni defisit yaradacaq. Bel ə vəziyyətin nəticəsi kimi bir çox ölkələrdə vəziyyətin qeyri-sabit olmasına v ə insan tələfatına və iri iqtisadi itkilə gətirib çıxara biləcək sosial və siyasi 10
münaqişələr ola bilər. Bunun fonunda bioyanacağın mənfəəti barədə fikirlər qeyri s əmimi görünə bilər, baxmayaraq ki, bu istiqamət zəngin ölkələr üçün sərfəli ola bilər. Ərzaq məhsullarının əsas növlərinin bazarlarının inkişaf dinamikası üzrə OESR qlobal baza proqnozunun hazırlanması çərçivəsində Rusiya üçün hesablamalar aparılmışdır. Bütün proqnoz göstəriciləri 2009-cu ildən 2018-ci ildədək 10 illik dövrə hesablanmışdır. Bu proqnozun xüsusiyyəti Dünya Bankının bütün ölkələr üçün hesablanan makroiqtisadi şərtlərinin istifadə edilməsindədir. Beləliklə, bu qiym
ətləndirmələr Rusiyanın İqtisadiyyat Nazirliyinin proqnoz iqtisadi parametlərinə deyil, DB Rusiya üçün maqkroiqtisadi proqnozlarına əsaslanır. Proqnozun t ərtib edilməsində fərziyyə istifadə edilmişdir ki, yaxın 10 ildə Rusiyada ÜDM artım templəri 4,5 faiz səviyyəsində olacaq (Qlobal böhran bu və dig
ər makroiqtisadi qiymətləndirmələrə artıq öz düzəlişini etmişdir. Buna baxmayaraq,t əqdim edilən proqnoz Rusiyanın aqrar sektorunun obyektiv potensialını sübüt edir). Uzunmüdd ətli perspektivdə istehlak inflyasiyasının indeksi 2009-cu ildəki 11 faizd ən 2018-ci ildə 6 faizədək aşağı düşəcək. Əhali sayının qiymətləndirilməsi ondan ir əli gəlir ki, Rusiyada əhalinin azalması tendensiyasının qarşısının alınması mümkün olmayaq, buna gör ə Rusiya Federasiyasının əhalisinin sayının 135 milyon nəfər proqnozlaşdırılır. Bu mövqe Rusiyanın İqtisadiyyat Nazirliyinin fikri ilə ayrılır, o hesab edir ki, hal- hazırda həyata keçirilən tədbirlər əhalinin sayının 140 milyon nəfər s əviyyəsində sabtləşdirilməsinə imkan verəcək. Baza proqnozu üzr ə aparılan hesablamalara görə Rusiyada buğda istehsalı t ədricən artacaq və 2018-ci ilə 54 milyon tona çatacaq. Belə qiymətləndirmə bir çox hallarda m əhsuldarlığın (2018-ci ilə 20 s/ha) artımının aşağı temləri barədə fərziyyə il ə əlaqədardır. Bununla yanaşı, proqnoz dövrünün birinci yarısında ixracın orta həcmi 8 milyon tonad ək azalacaq, sonra isə 2018-ci ildə 12 milyon tonadək artacaq. Lakin, Rusiyanın Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin və bir çox Rusiya ekspertlərinin qiym
ətləndirməsinə görə məhsuldarlıq daha sürətli templərlə artacaq, bu da buğdanın istehsalının və ixracının iri həcmini təmin edəcək. Bütün növ ətin istehsalının artması proqnozlaşdırılır. 2018-ci ilə ətin ümumi istehsalı 8,5 milyon tonadək artacaq (kəsilmiş çəkidə), o cümlədən mal ətinin – 2,0 milyon ton, donuz ətinin 3,2 milyon ton, quş ətinin 3,4 milyon ton. İstehsalın artması il ə əlaqədar olaraq, ətin bütün növləri üzrə idxalının azalması proqnozlaşdırılır. Daha çox azalma donuz əti üzrə qiymətləndirilir, burada 2018-ci ilə idxalın həcmi cəmi 130 min ton t əşkil edəcək. Mal ətinin idxalı 480 min tonadək, quş ətinin isə 1100 min tonad ək azalacaq. Qeyd etm ək lazımdır ki, bu proqnoz ətin idxalına yeni kvotaların qəbul edilm əsindən öncə hesablanmışdır. Hal-hazırda Rusiyada 2012-ci ildən sonra donuz v ə quş ətinin idxalının zəruriyyətinin olmaması barədə ekspert qiymətləndirmələri mövcuddur. Südçülük sektorunun proqnozları mövcud olan mühafizəkar meylin qorunması bar ədə fərziyyəyə əsaslanır. 2018-ci ilə südün istehsalı 40 milyon ton səviyyəsinədək 11
artacaq. Bununla yanaşı inəklərin sayı az artacaq (10 milyonadək), bir inəkdən sağımildə 3900 kq təşkil edəcək. Rusiya ekspertləri hesab edirlər ki, südçülük sektorunun d əstəyinə yönəldilmiş dövlət proqramlarının həyata keçirilməsi daha yüks ək göstəricilərə nail olan bu sahədə olan vəziyyəti dəyişə biləcək. RF aqrar sektorunda dinamika v ə struktur dəyişikliklərin proqnozlaşdırılmasının nəticələri bel ədir. Rüsiya güclü rəqabətqabiliyyətli üstünlüyə malikdir: geniş torpaq sahələri, o cüml ədən münbit qaratorpaq, su ehtiyatları ilə təmin olunması, şimaldan cənuba və q ərbdən şərqə təbii-iqlim zonalarının və aqrolandşaftlarının müxtəlifliyi. Ölkənin iqtisadiyyatının aqrar sektorunun əsas problemi bir çox sahələrdə və regionlarda texnoloji geri qalması; kənd təsərrüfatı məhsullarına və onun istehsal vasitələrinə qiym ətlərin xroniki dispariteti; kəndlərin inkişaf etməmiş sosial infrastrukturu, bu da RF bir çox regionlarında kənd əhalisinin axınına gətirib çıxarır. Lakin, beynəlxalq və Rusiya elmi m ərkəzlərinin qiymətləndirmələrinə görə yaxın perspektivdə Rusiyanın k ənd təsərrüfatının modernləşdiriliməsi və onun innovativ inkişaf yoluna keçməsi say əsində məhz aqrar sektoru iqtisadiyyatın əsas lokomotivi olmalıdır.
Yüklə 7,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|