Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz

 

2.2. K

ənd təsərrüfatında aqrar islahatlar. 

  

1995 – 2004-cü ill

ərdə aqrar islahatları tənzimləyən bir çox qanun, fərman, 

s

ərəncam, qərar və digər normatıv-hüquqi aktlar qəbul edilmişdir. 

18 fevral 1995-ci ild

ə qəbul olunmuş “Aqrar  islahatların əsasları haqqında” 

qanun aqrar islahatın məqsəd və vəzifələrini, əsas iqtiqamətlərini və prinsiplərini 

mü

əyyən etdi. Bu qanunla aqrar bölmədə  yeni mülkiyyət münasibətlərinin 

formalaşdırılması və müxtəlif növlü təsərrüfat subyektlərinin yaradılmasının, eyni 

zamanda aqrar bölm

əyə  dövlət himayəsinin istiqamətləri və  aqrar  bazarın  dövlət 

t

ənzimlənməsinin hüquqi əsasları yaradılmışdır. 

“Sovxoz v

ə  kolxozların  islahatı  haqqında”  qanunla  islahatın  obyektləri və 

subyektl

əri, islahatı aparan orqanlar, əmlakın bölüşdürülməsi qaydası, ləğv olunan 

sovxoz v

ə kolxozların bazasında müxtəlif təyionatlı müəssisələrin  yaradılması və 

dig

ər məsələlər hüquqi cəhətdən əsaslandırılmışdır. 

İslahatı aparmaq üçün Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2 mart 1995-

ci il tarixli f

ərmanı ilə Dövlət Aqrar İslahatı Komissiyası yaradıldı. Komissiyanın 

t

ərkibinə nazirlik, komitə, şirkət rəhbərləri və alimlər daxil edildilər. 

Əmlakın  ədalətli  bölüşdürülməsini təmin etmək üçün Azərbaycan 

Respublikası  Prezidentinin  1997-ci il 10 yanvar tarixli fərmanı  ilə  “Kənd 

t

əsərrüfatə  müəssisələrində  əmlakın  bölüşdürülməsi və  onun  bir hissəsinin 

b

ələdiyyə mülkiyyətinə verilməsi qaydaları” təsdiq olundu. 

“Sovxoz v

ə  kolxozların  islahatı  haqqında”  qanunda    aşağıdakı  təşkilati-

hüquqi formalar  t

əsərrüfatçılıq subyektləri kimi nəzərdə tutulmuşdur: 

-

 

dövl

ət kənd təsərrüfatı istehsalı müəssisələri; 

-

 

m

əhdud məsuliyyətli müəssisə  formasında    fəaliyyət göstərən  birgə 

t

əsərrüfatlar, kooperativlər təsərrüfatlararası müəssisələr; 

-

 

s

əhmdar cəmiyyətləri; 

-

 

f

ərdi müəssisə  formasında  fəaliyyət göstərən kəndli (fermer) 

t

əsərrüfatları; 

-

 

şərikli,  payçı  və  şərikli müəssisə  formasında  fəaliyyət göstərən kənd 

t

əsərrüfatı müəssisələri; 

-

 

mü

əssisələr birliyi formasında fəaliyyət göstərən birliklər, assosiasiyalar 

v

ə digərləri. 

6 

 1996-

cı il iyulun 16-da qəbul edilmiş “Torpaq islahatı haqqında” qanunda 

əsas məqsəd azadlıq  və  sosial  ədalət prinsipləri  əsasında  torpaq  üzərində  yeni 

mülkiyy

ət münasibətlərini yaratmaq, bazar iqtisadiyyatını inkişaf etdirmək, ölkənin  

iqtisadi müst

əqilliyinə, o cümlədən  ərzaq təhlükəsizliyinə  nail olmaq və  s.  idi.  

Bunun üçün torpaq üz

ərində üç – dövlət, bələdiyyə və xüsusi mülkiyyət  forması 

mü

əyyənləşdirilmişdir. 

“Torpaq  islahatı  haqqında”    azərbaycan  respublikası  qanunundan  sonra 

“Dövl

ət  torpaq  kadastrı,  torpaqların  monitorinqi  və  yerquruluşu  haqqında”  22 

dekabr 1998-ci il tarixli, “Torpaq  icar

əsi  haqqında”  12  mart  1999-cu il tarixli, 

“Torpaq bazarı haqqında” 11 iyul 1999-cu il tarixli qanunlar qəbul olundu. 

Az

ərbaycan  Respublikasının  25  iyun  1999-cu il tarixli qanunu ilə 

“Az

ərbaycan Respublikasının Torpaq Məcəlləsi” təsdiq edilmişdir. 

Aqrar sah

ədə  islahatların  sürətləndirilməsi və  dərinləşməsi,  sahibkarlığın 

inkişafının  stimullaşdırılması  məqsədilə  2000-ci il 24 oktyabr tarixli 

“Öz

əlləşdirilən dövlət müəssisələrinin, aqrar islahatı nəticəsində ləğv olunmuş və 

işğal  altında  olan  rayonların  təsərrüfat subyektlərinin  borcları  haqqında”  qanun 

xüsusi  rol  oynamışdır.  Yeni  yaradılmış  və  özəlləşmə  ərəfəsində  olan təsərrüfat 

subyektl

ərinin  borclardan  azad  olunması  onların  inkişafına  müsbət təsir 

göst

ərmişdir. 

“Aqrar sah

ədə islahatların sürətləndirilməsinə dair bəzi tədbirlər haqqında” 

Az

ərbaycan  Respublikası  Prezidentinin  22  mart  1999-cu il tarixli fərmanı  aqrar 

sah

ədə sahibkarlığın inkişafına böyük təkan vermişdir. 

“Dövl

ət nəzarəti sisteminin təkmilləşdirilməsi və  sahibkarlığın  inkişafı 

sah

əsində  sünü maneələrin  aradan  qaldırılması  haqqında”  Azərbaycan 

Respublikası Prezidentinin 07 yanvar 1999-cu il tarixli Fərmanı ilə bütün mərkəzi 

v

ə  yerli icra hakimiyyəti, o cümlədən hüquq-mühafizə  orqanları  tərəfindən  iş 

adamlarının  iqtisadi  fəaliyyətinə  əsassız  müdaxilə  hallarına    son  qoyuldu  və 

sahibkarlıq  fəaliyyətinin  genişləndirilməsi üçün əlverişli  şərait    formalaşdırıldı. 

Az

ərbaycan  Respublikası  Prezidentinin  9  noyabr  1999-cu il tarixli fərmanı  ilə 

“1999–2000-ci ill

ərdə  Azərbaycan  Respublikasında  aqrar  islahatların 

d

ərinləşdirilməsi və  kənd təsərrüfatında  sahibkarlığın    inkişafına  kömək 

göst

ərilməsinə dair Dövlət Proqram qəbul olundu. 

Aqrar islahatların 1995–2003-cü illəri əhatə edən birinci mərhələsində kənd 

əhalisində  torpaq və  əmlaka  sabitlik    hissi  artmış,  əhalidə  mülkiyyətçilik 

psixologiyası,  insanların  sərbəst fəaliyyətə,  yaradıcılığa  meyli  güclənmiş,  aqrar 

sektorda yeni istehsal münasib

ətləri  formalaşdırılmış,  bazar  iqtisadiyyatı 

prinsipl

ərinə uyğun bazar iqtisadiyyatı elementləri gücləndirilmiş, müasir texnika 

v

ə  texnologiyalar  şəbəkəsi  genişləndirilmiş,  məhsul vahidinə  çəkilən xərclərin 

azaldılmasına,  qənaətə  artmış,  israfçılığa qarşı  şəxsi nəzarət gücləndirilmiş,  kənd 

t

əsərrüfatında torpaq  və  əmlakdan istifadəyə  imkanlar  artmış,  iqtisadi tənəzzülün 

qa

rşısı  alınmış,  istehsalın  dinamik  inkişafına  zəmin  yaradılmış,  dünya 

standartlarına  uyğun  məhsul  istehsalı  və  daxili  bazarın  qorunması  üçün  meyllər, 

respublikanın  təbii  iqlim  şəraitinə, kənd təsərrüfatının  spesifik  xüsusiyyətlərinə, 

ad

ət və  vərdişlərinə  uyğun  ixtisaslaşmağa  meyllər  formalaşmağa  başlamış,  fərdi 

7 

marağın  ölkənin  ümumi  marağı  ilə  əlaqələndirilməsinin təmin edilməsinə  şərait 

formalaşmış, idarəetmə funksiyaları təkmilləşdirilmişdir. 

Bu t

ədbirlərin nəticəsində  ölkənin aqrar-sənaye kompleksinin inkişafına  

keyfiyy

ətcə  və  məzmunca yeni bir təməl qoyuldu. 1995-ci ildən etibarən 

respublikada 1970 ictimai t

əsərrüfatda, həmçinin emal və  aqroservis 

mü

əssisələrində islahat aparıldı, 3,4 milyon nəfərə və ya 872,0 min ailənin xüsusi 

mülkiyy

ətinə 1,4 milyon hektar torpaq, 830,0 min nəfərə isə əmlak payı verildi. 

Ümummilli lider Heyd

ər  Əliyevin  təşəbbüsü və  rəhbərliyi  altında  1995-ci 

ild

ən  başlayaraq  ölkəmizdə  həyata keçirilən  aqrar  islahatı  nəticəsində  869 minə 

yaxın ailə torpaq payı almış, mülkiyyətçilər yaranmışdır. Aqrar sahədə yaradılmış 

əlverişli şərait nəticəsində 842 minə qədər xırda (ailə-kəndli) təsərrüfatı, 36 dövlət 

t

əsərrüfatı  (məhdud məsuliyyətli cəmiyyət), 80-ə  yaxın  kənd təsərrüfatı  istehsal 

kooperativi, 1917 k

ənd təsərrüfatı müəssisəsi, 2593 fərdi sahibkarlar (hüquqi şəxs 

yaradanlar) v

ə  sair təsərrüfat  formaları  yaradılmışdır.  Göründüyü  kimi,  müxtəlif 

t

əşkilati-hüquqi formalı təsərrüfat subyektləri  yaranmışdır ki, bunların 97 faizini 

f

ərdi sahibkarlar, ailə kəndli təsərrüfatları təşkil edir. 

2011-ci ild

ə  istehsal  olunan  4525,2  milyon  manatlıq  kənd təsərrüfatının 

ümumi m

əhsulunun 236,0 milyon manatı (5 faizi) kənd təsərrüfatı müəssisələrində, 

qalan  4289,2  milyon  manatı  isə  (95 faizi) fərdi sahibkarlar, ailə-kəndli, ev 

t

əsərrüfatları və sair tərəfindən istehsal olunmuşdur. 

Hazırda ölkədə istehsal olunan kənd təsərrüfatı məhsullarının demək olar ki, 

99,7 faizi h

əmin təsərrüfatların payına düşür. Kiçik və orta ölçülü təsərrüfatlarda 

ümumi t

əsərrüfatların torpaqlarının təqribən 80 faizə qədəri cəmləşmişdir. 

Aparılan təhlillər göstərir ki, orta hesabla sahibkar təsərrüfatına 16,0 hektar 

k

ənd təsərrüfatına yararlı torpaq sahəsi və 11,1 hektar əkin yeri, kənd təsərrüfatı 

mü

əssisələrinə  əkin yeri 46,8 hektar və  95,9 hektar kənd təsərrüfatına  yararlı 

torpaq  sah

əsi  düşür.  Ailə-kəndli təsərrüfatlarına  orta  hesabla  respublika  üzrə  1,6 

hektar, b

əzi rayonlarda məsələn, Lənkəran rayonu üzrə  bu göstərici 0,43 hektar, 

Astara rayonu üzr

ə 0,51 hektar, Tovuz rayonu üzrə 0,54 hektar. Naxçıvan  Muxtar 

Respublikası üzrə 0,61 hektar, Balakən rayonu üzrə 0,70 hektar, Abşeron rayonu 

üzr

ə  0,71  hektar,  Masallı  rayonu  üzrə  0,91 hektar torpaq sahəsi  düşür.  Torpaq 

sah

əsinin kiçik olması aqrotexniki işlərin aparılması və mütərəqqi texnologiyaların 

t

ətbiqinə imkan vermir, istehsalın intensivləşdirmə səviyyəsi və məhsuldarlıq aşağı 

düşür, bu da kənd təsərrüfatının davamlı inkişafını ləngidir. 

K

ənd təsərrüfatı bitkilərinin cəmi 1608,2 min hektarı, əkin sahəsinin 1521,5 

min  hektarı  və  ya 95 faizi fərdi sahibkarlar, ailə  kəndli və  ev təsərrüfatları 

t

ərəfindən  əkilmişdir.  Həmin təsərrüfat  formaları  1521,5  hektarın  903,8  min 

hektarında  və  ya 59,0 faizində  dənli bitkilər  əkmişdir.  Bundan,  39,1  min  hektar 

pambıq (2,4 faizi), 1,4 min hektarı tütün (0,08 faizi), 64,9 min hektar kartof (4,03 

faizi), 78,9 min hektar t

ərəvəz (4,9 faizi), 32,8 min hektarı (2,03 faizi) bostan, 6,1 

min  hektarı  şəkər  çuğunduru  (0,37  faizi),  9,9  min  hektarı    dən üçün günəbaxan 

(0,61  faizi),  37,2  min  hektarı  (2,3  faizi)  yem  bitkiləri bu təsərrüfatların  payına 

düşür. 

8 

Respublika üzr

ə cəmi 130,5 min hektar meyvə və giləmeyvənin 124,4 min 

hektarı, 15,9  min  hektarı  üzümün, 11,5 min  hektarı fərdi sahibkar ailə  kəndli və 

dig

ər təsərrfatların payına düşür. 

01 yanvar 2012-ci il v

əziyyətinə  2681,9  min  baş  mal-qaranın  2655,8  min 

başı və ya 99 faizi, 8559,3 min baş qoyun və keçilərin, 8326,7 min başı və ya 97 

faizi f

ərdi sahibkarlar, ailə kəndli və ev təsərrüfatlarında cəmləşmişdir. Ət və südün 

90 faizd

ən çoxu bu təsərrüfatlar tərəfindən istehsal olunur. 

Araşdırmalar  göstərir ki, həmin təsərrüfatların  əksəriyyəti digər səbəblərlə 

yanaşı, kənd təsərrüfatı üzrə müvafiq biliyi, ixtisası və təcrübəsi olmağına və pay 

torpaqları  əsasında  formalaşmış  kiçik  ölçülü  təsərrüfatların  könüllülük  əsasənda 

kooperasiyalarda birl

əşmədiklərinə  görə  aqrobiznesdə  uğurlu  nəticələr  əldə  edə 

bilmirl

ər. Odur ki, ölkənin  ərzaq təhlükəsizliyini təmin etmək, ümumi daxili 

m

əhsulda kənd təsərrüfatının payını yüksəltmək, istehsalın intensiv yolla inkişafını 

t

əmin etmək məqsədilə  xırda  təsərrüfatların  kooperasiya  yolu ilə  birləşdirilməsi 

obyektiv z

ərurətə  çevrilmişdir.  Xarici  ölkələrin təcrübələrinə  əsaslanaraq kiçik 

ölçülü t

əsərrüfatların  könüllülük  əsasında  kooperasiyalarda  birləşməsi 

istiqam

ətində müəyyən işlər görülməlidir. 

 

2007 – 2012-ci ill

ərdə 1-ci və 2-ci reproduksiyalı toxumlara 

gör

ə verilmiş subsidiyalar barədə məlumat 

 

İllər 

M

əbləği 

2007-ci il 

891,6 

2008-ci il 

3781,4 

2009-cu il 

4603,6 

2010-cu il 

5954,8 

2011-ci il 

5834,5 

2012-ci il 

7294, 8 

C

əmi                   28360,7 

 

 

2007 – 2012-ci ill

ərdə güzəştli qiymətlə mineral gübrə 

satışı haqqında məlumat 

 

İllər 

Mineral gübr

ə 

satılıb, min ton 

Güz

əştin dəyəri, 

milyon manat 

2007 

27,7 

2,43 

2008 

68,4 

6,72 

2009 

37,4 

6,54 

2010 

113,1 

24,5 

2011 

63,9 

12,1 

2012 

90,8 

20,09 

Yekun 

401,3 

72,38 

 

 

9 

K

ənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalçılarına əkin sahəsinin və çoxillik əkmələrin becərilməsinə, buğda və 

 ç

əltik səpininə görə 2007 – 2012-ci illərdə dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına verilən yardımlar barədə məlumat 

 

İllər 

Yardımın istiqaməti 

Rayonların 

sayı 

K

ənd ərazilə-

rinin sayı 

İstehsalçıların sayı 

(n

əfər) 

Yardıma təqdim 

edil

ən sahə (ha) 

M

əbləğ (manat) 

2007 

Yanacaq v

ə motor yağlarına görə 

59 

1992 

371370 

1054784,93 

42191397,20 

Buğda və çəltik səpininə görə 

58 

1802 

154330 

505303,54 

20212141,60 

2008 

Yanacaq v

ə motor yağlarına görə 

58 

1948 

401368 

1344791,00 

53791640,00 

Buğda və çəltik səpininə görə 

57 

1848 

211233 

742021,87 

29680874,80 

2009 

Yanacaq v

ə motor yağlarına görə 

59 

1982 

417627 

1495974,47 

59838978,80 

Buğda və çəltik səpininə görə 

56 

1711 

177075 

573123,10 

22924924,00 

2010 

Yanacaq v

ə motor yağlarına görə 

58 

1676 

399104 

1387840,40 

55512616,00 

Buğda və çəltik səpininə görə 

57 

1539 

399578 

585329,94 

23413197,60 

2011 

Yanacaq v

ə motor yağlarına görə 

59 

1421 

390084 

1319407,36 

52776294,40 

Buğda və çəltik səpininə görə 

58 

1305 

168893 

629737,71 

25189508,40 

2007-

2011-ci 

illl

ərdə 

c

əmi 

Yanacaq v

ə motor yağlarına görə 

 

 

 

6602798,16 

264111926,40 

Buğda və çəltik səpininə görə 

 

 

 

3035516,16 

121420646,40 

2012 

Yanacaq v

ə motor yağlarına görə 

60 

1417 

398715 

1418528,49 

56741139,60 

Buğda və çəltik səpininə görə 

58 

1306 

158485 

622262,24 

24890489,60 

 

 

 

Yanacaq v

ə motor yağlarına cəmi              320853066,00 

 

    

 

 

 

 

 

 

Buğda və çəltik səpininə görə                    146311136,00 

 

 

10 

2.3. Bitkiçilik m

əhsullarının istehsalı və emalı sahəsində 

2012-

ci ilin yekunları və qarşıda duran vəzifələr 

 

Ölk

ə  prezidenti cənab  İlham  Əliyevin  rəhbərliyi  altında  respublika 

iqtisadiyyatında energetika – yanacaq kompleksindən sonra ikinci əhəmiyyət kəsb 

ed

ən  aqrar  sferanın  inkişafına  yönəldilmiş  bir  çox  ardıcıl  tədbirlər həyata 

keçirilmişdir. Onun aqrar-sənaye kompleksində çalışan fermer, sahibkarlıq, alim və 

müt

əxəssislər tərəfindən böyük ümud və  rəğbətlə  qarşılanan  “Azərbaycan 

Respublikasında  sosial  –  iqtisadi  inkişafın  sürətləndirilməsi tədbirləri  haqqında” 

2003-cü il 24 noyabr tarixli F

ərmanı, 2004-cü il 11 fevral tarixli Fərmanı ilə təsdiq 

edilmiş  “Azərbaycan  Respublikası  regionlarının  sosial  –  iqtisadi  inkişafı  Dövlət 

Proqramı  (2004  –  2008-ci illər)”, 2004-cü il 23 oktyabr tarixli sərəncamları  ilə 

t

əsdiq  edilmiş  “Aqrar  bölmədə  idarəetmənin təkmilləşdirilməsi tədbirləri 

haqqında” və  “Aqrar bölmədə lizinqin genişləndirilməsi sahəsində əlavə tədbirlər 

haqqında”, 13 noyabr 2007-ci il tarixli “Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına 

dövl

ət dəstəyi haqqında “Azərbaycan respublikası Prezidentinin Sərəncamı, 2008-

ci il 25 avqust tarixli S

ərəncamı  ilə  təsdiq  edilmiş  “2008-2015-ci illərdə 

az

ərbaycan  Respublikasında  əhalinin  ərzaq məhsulları ilə etibarlı  təminatına dair 

Dövl

ət  Proqramı”,  2009-cu il 14 aprel tarixli Fərmanı  ilə  təsdiq  edilmiş 

“Az

ərbaycan  Respublikası  regionlarının  2009  –  2013-cü illərdə  sosial  –  iqtisadi 

inkişafı Dövlət Proqramı”, 2011-ci il 15 dekabr Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş 2012 

– 2020-ci ill

ərdə Azərbaycan Respublikasında üzümçülüyün inkişafına dair Dövlət 

Proqramı”  və  digər qəbul  edilmiş  hüquqi  –  normativ sənədlər aqrar -  sənaye 

kompleksinin inkişafına güclü təkan vermişdir. 

Aqrar islahatların və sahəyə fasiləsiz dövlət dəstəyinin nəticəsində 2003-cü  

il

ə nisbətən 2012-ci ildə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalında xeyli üstünlüklər 

əldə  edilmişdir.  Belə  ki,  taxıl  istehsalı  36,2  faiz,  o  cümlədən  buğda  19,4  faiz, 

kartof25,9 faiz, t

ərəvəz 16,2 faiz, bostan məhsulları  20,0  faiz,  meyvə  41,6 faiz, 

üzüm 2,3  d

əfə artmışdır. Heyvandarlıq məhsulları istehsalı, iri və xırda buynuzlu 

heyvanların  baş  sayı  çoxalmışdır.  2003-cü ilə  nisbətən 2012-ci ildə  ət  istehsalı 

(k

əsilmiş çəkidə) 48,2 faiz, süd 47,2 faiz, yun 36,4 faiz, yumurta 79,9 faiz, mal-

qaranın  baş  sayı  20,6  faiz,  qoyun və  keçilərin  18,8  faiz,  quşların  31,1  faiz 

artmışdır.  Ölkə  başçısı  tərəfindən 2004-cü ildə  yaradılmış  və  onun fəaliyyət 

dair

əsinin ildən ilə  genişləndirilməsi nəticəsində  “Aqrolizinq” ASC tərəfindən 

dövl

ət büdcəsindən və digər mənbələrdən, o cümlədən təkrar istifadədən yaranmış 

119,49 milyon manat v

əsait də  nəzərə  alınmaqla  cəmi 493,32 milyon manat 

v

əsaitdən  190,72  milyon  manatlıq  kənd təsərrüfatı  texnikaları,  113,79  milyon 

manatlıq  texnoloji  avadanlıq,  114,55  milyon  manatlıq  mineral  gübrələr, 22,86 

milyo

n manatlıq damazlıq heyvanlar alınmış və 50,5 milyon manatlıq tikinti işləri 

aparılmışdır. 

 “Aqrolizinq” ASC t

ərəfindən  aparılmış  tədbirlərin nəticəsi olaraq 

istifad

ədən  yaranmış  119,5  milyon  manat  vəsait yenidən kənd təsərrüfatı 

texnikalarının  və  müxtəlif  təyinatlı  maşın  və  texnoloji  avadnlıqların  alınmasına 

yön

əldilmişdir. 

11 

İstehsal  olunmuş  meyvə  və  digər məhsullarla  əhalinin ilboyu təminatı 

m

əqsədilə sahibkarların sifarişi əsasında ümumi tutumu 54,8 min ton olan 39 ədəd 

soyuducu  kameralar  quraşdırılmış  və  istifadəyə  verilmişdir.  Tərəvəz  istehsalında 

xüsusi 

əhəmiyyətə malik ümumi sahəsi 27,2 hektar olan 14 ədəd istixana gətirilib 

quraşdırılmışdır. 

Bununla yanaşı heyvandarlıq məhsullarının artırılmasında, heyvanların cins 

t

ərkibinin yaxşılaşdırılmasında “Aqrolizinq” ASC tərəfindən gətirilən, lizinq yolu  

il

ə, güzəştlə məhsul istehsalçılarına satılan damazlıq düyələrin mühüm əhəmiyyəti 

olmuşdur. 2009  – 2012-ci illər  ərzində  respublikaya 6290 düyə  gətirilmişdir.  Bu 

ill

ər ərzində heyvanların baş sayı artaraq 10029 başa çatmışdır. 

Bu  heyvanların  hərəsindən ildə  4500  –  5000  kq  süd  sağılır  və  yerli 

heyvanlara nisb

ətən 3,0 –  3,5 dəfə  artıq  süd  verir.  Kənd təsərrüfatının 

mexanikl

əşdirilməsi səviyyəsinin 

artırılmasında, 

texniki 

xidmətlərin 

göst

ərilməsində, məhsulun vaxtında və itkisiz yığılmasında “Aqrolizinq” ASC-nin 

rayon  aqroservis  filiallarının  xüsusi  rolu  olmuşdur.  Hazırda  respublikada  54 

aqroservis filialları fəaliyyət göstərir, ondan 34 filialın müasir maddi-texniki bazası 

yaradılmış və tutumu 68 min ton olan 6 ədəd logistik gübrə bazası tikilib istifadəyə 

verilmişdir. 

K

ənd Təsərrüfatı Nazirliyinə 2003 – 2012-ci illərdə ayrılmış vəsait hesabına 

41 rayonda Baytarlıq idarələrinin və diaqnostik kabinetlərinin inzibatı binaları, 57 

Sah

ə  Baytarlıq  məntəqələrinin inzibati  binası,  Bioloji  Kombinatın  inzibati  və 

laboratoriya  binaları  yenidən qurulub istifadəyə  verilmişdir.  Dövlət Fitosanitar 

N

əzarəti Xidmətinin, Aqrar Elm Mərkəzinin tabeliyində  olan institut və  digər 

t

əşkilatlarının inzibati və laboratoriya binalarında, Azərbaycan Aqrar Universitetin 

t

ədris korpuslarında təmir və yenidənqurma işləri görülmüşdür. 

K

ənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına 2007 – 2012-ci illər ərzində bir 

neç

ə  istiqamətdə  dövlət büdcəsinin vəsaiti  hesabına  572,7  milyon  manat,  o 

cüml

ədən yanacaq və motor yağlarına, buğda və çəltik səpininə, mineral gübrələrin 

güz

əştli  satışına,  1-ci və  2-ci  reproduksiyalı  toxum  və  ting  satışına,  orijinal, 

superelit v

ə elit toxumların satışına görə subsidiya ödənilmişdir. 

Bununla  yanaşı  2007  –  2012-ci illər  ərzində  Kənd Təsərrüfatı  Nazirliyi  

yanında  Kənd Təsərrüfatı  Kreditləri üzrə  Dövlət Agentliyi tərəfindən dövlət 

büdc

əsindən ayrılmış 48,0 milyon manat və qayıdış hesabına yaranmış 18,1 milyon 

manat v

əsait hesabına 58 rayonda aqrar sektorda fəaliyyət göstərən 1737 sahibkara 

heyvandarlığın,  bağçılığın,  üzümçülüyün,  quşçuluğun,  arıçılığın,  emalın  və  s. 

sah

ələrin inkişafı üçün 66,1 milyon manat güzəştli kreditlər verilmişdir və nəticədə 

6232 yeni iş yrləri açılmışdır. 

K

ənd təsərrüfatı    sahəsində  2003  –  2012-ci illər  ərzində  həyata keçirilən 

Beyn

əlxalq layihələr çərçivəsində ümumi dəyəri 390,97 milyon ABŞ dolları olan 

10 layih

ə  icra  edilmişdir,  5  layihə  isə  icra  olunmaqdadır.  İcra  olunmuş  və  icrası 

davam ed

ən layihələrin icrasına 2003 – 2012-ci illər ərzində 180,91 milyon ABŞ 

dolları miqdarında vəsait qoyulmuşdur, o cümlədən Azərbaycan Hökumətinin payı 

65,14 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdir. 

K

ənd təsərrüfatının  inkişafı  və  ərzaq  bolluğunun  yaradılması  yolunun, 

mü

əyyən zaman tələb etməsinə baxmayaraq, kiçik təsərrüfatların kooperasiyalarda  

12 

birl

əşməsində  öncədən görən ölkə  başçısının  tapşırığı  ilə  dövlət torpaq fondu 

hesabına  Ağcabədi və  Beyləqan  rayonlarının  inzibatı  ərazisində  müvafiq olaraq 

330 hektar v

ə 1500  hektar qış otlaq  sahəsində  və eyni  zamanda  Şəki rayonunun 

inzibati 

ərazisində  5560,1  qış  otlaq  sahəsinin təyinatının  dəyişdirilərək iri özəl 

taxılçılıq təsərrüfatının yaradılması qərara alınmışdır. 

Ölk

ədə iri özəl taxılçılıq təsərrüfatlarının yaradılması ən perspektivli məsələ 

kimi 

ərzaq  bolluğunun  yaradılmasında,  əhalinin  maddi  rifahının 

yaxşılaşdırılmasında  mühüm  rol  oynayacaq,  fermer  və  ailə  təsərrüfatlarının  yeni  

texnologiyalara h

əssaslıqlarının daha da gücləndirilməsində dönüş yaradaraq, xırda 

t

əsərrüfatların kiçik torpaq kooperasiya və assosiasiyalarda birləşməsində mühüm 

amil olacaqdır. 

Son on ild

ə aqrar sahədə məhsul istehsalında ciddi nailiyyətlər əldə edilmiş, 

k

ənd təsərrüfatının  ümumi  məhsulu 2012-ci ildə  2003-cü ilə  nisbətən 3,3 dəfə 

artaraq t

əxminən 4,8 milyard manat təşkil  etmiş,  2011-ci ilə  nisbətən  artım  orta 

hesabla 6 faiz

ə yaxın olmuşdur. 

Nazirl

ər Kabinetinin 2012-ci ilin sosial – iqtisadi inkişafının yekunlarına və 

2013-cü ild

ə qarşıda duran vəzifələrə həsr olunmuş iclasında Ölkə Prezidenti İlham 

Əliyev demişdir: “Ərzaq təhlükəsizliyi məsələlərini uğurla həll etmişik. Kənd