Kokanduni uz

www.
kokanduni.uz 
munosabatlarning 
uyg‘unligi"
fani, ekologik madaniyatni esa ushbu munosabatlarni 
belgilaydigan shaxsning "yangi madaniyat shakllanishi" deb 
ta’riflaydi.
U shaxsning ekologik 
madaniyatining mohiyatini "ekologik rivojlangan ong, hissiy-ruhiy holatlar va ilmiy 
asoslangan utilitar-amaliy faoliyatning organik birligi" deb biladi.
Ekologik ongga asosiy toifalar, tushunchalar, kalit 
so‘zl
ar, maxsus va 
o‘ziga
xos ekologik 
bilimlar, ekologik fikrlash kiradi, uning asosida tabiatga puxta 
o‘ylangan
aralashuv, atrofdagi 
dunyoni ekologik va estetik idrok etish mumkin. Ekologik hissiy va ruhiy holatlar sof intuitiv 
tuyg‘u
va hissiyotga 
ya’ni
"ekologik 
tuyg‘u
insonning tabiat bilan ongli ravishda uning 
uyg‘unligi
va yaxlitligiga, rahm-shafqat tajribasiga, 
og‘riqqa,
go‘zallikni
yo‘q
qilish va 
ifloslanishi orqali undagi 
uyg‘unlikni
yo‘q
qilish azobiga asoslanadi".
Maktab 
ta’limida
ekologik madaniyatni shakllantirishning umumiy muammolarini 
to‘liq
aks ettiruvchi bir qator tadqiqotlar mavjud. Jumladan, O.Ponomarevaning "
O‘
rta maktabda 
ekologiyani 
o‘
qitishning uslubiy tizimi" nomli doktorlik tadqiqotida "Ekologiya" fanini maktab 
ekologik 
ta’limida
asosiy fan sifatida ishlab chiqish va amalga oshirishning konseptual asoslari 
ochib berilgan. Maktab ekologik 
ta’limining
nazariy, uslubiy va ilmiy - uslubiy asoslarini 
yortishi maktab 
o‘quvchilarining
ekologik madaniyatini shakllantirish sharoitida ekologiyani 
o‘qitish
metodikasining 
o‘ziga
xos xususiyatlarini aniqlashga imkon berdi.
I.Shvesning "Tabiiy fanlar 
ta’limini
ekologizatsiya qilish nazariyasi va metodikasi" nomli 
doktorlik dissertatsiyasi maktab tabiiy fanlar fanlarini ekologizatsiya qilishning metodologik 
va metodik asoslarini aniqlashga katta hissa 
qo‘sh
gan. Maktab "Tabiatshunoslik" va 
"Biologiya" fanlarini ekologizatsiya qilish 
bo‘yicha
ishlab chiqilgan modellari, maktab 
o‘quvchilarining
kognitiv va qadriyat-semantik, faoliyat rivojlanishini tizimli ravishda tashkil 
etilgan ekologik tarkib va innovatsion 
ta’lim
texnologiyalari tizimida tashkil etilgan shaxsga 
yo‘naltirilgan
zamonaviy usullar asosida 
ta’minla
shi asoslangan. 
Jamiyat va atrof-
muhit o‘rtasidagi munosabatlar sohasida yagona davlat ta’lim
strategiyasining mukammal ishlab chiqilishi muhim ahamiyat kasb etadi. Uning asosiy qismi 
ekologik ta’lim vazifalari va kelajakda kutilayotgan natijal
arni yangicha talqin asosida 
yaratilishi lozim. Hozirgacha yurtimizda muammoning holati, yеtarli darajada
ilmiy tahlil 
qilinmagan.
Zamonaviy maktabning eng muhim vazifalaridan biri o‘quvchilarda geografik
-ekologik 
bilimlarni shakllantirish, ularni tabiiy resurslardan ekologik jihatdan malakali foydalanish 
ko‘nikmalari bilan qurollantirish, ta’lim sifatini oshirishdir. Ta’lim tizimidagi geografik
-
ekologik ta’lim uzluksiz va maqsadli jarayon xarakteriga ega bo‘lishi kerak, uning maqsadi har 
bir insonni ekologik savodli qilishdir. Biroq, bu jarayonni geografik bilimlarni 
o‘zlashtirmasdan va geografik madaniyatni singdirmasdan amalga oshirish mumkin emas. 
Atrof-
muhit muammolari tabiatshunoslik siklining barcha o‘quv fanlarida, ayniqsa, 
geografiya, biologiya, ki
myo fanlarida chuqur o‘rganilishini taqozo etadi.
Maktab geografiya ta’limi ekologik muammolarni uchta darajada o‘rganadigan yagona 
o‘quv fanidir: global, mintaqaviy va mahalliy. Bunday yondashuv geografik
-ekologik ong, 
tafakkur va geografik-ekologik madaniyatni tarbiyalashning yaxlit jarayonida muhim tarkibiy 
qism hisoblanadi. 

---

13