Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.
kokanduni.uz avlodning kelishini taminlaydi”. Bu davr oralig‘ida deydi Fe nomenov, - “suitsid ba’zan ko‘payishi, ba’zan esa kamayishi mumkin”. M.N.Fenomenov fikrlarini tahlil qilib ko‘radigan bo‘lsak muallif, suitsid bir tomondan tabiiy hodisa bo‘lsa, ikkinchi tomondan shaxsning individual psixologik xususiyatlari, ruhiy kechinm alari va ijtimoiy muhit o‘zgarishlarini insonlar tomonidan ruhiy qabul qilinishiga, ya’ni ijtimoiy muhit voqea - hodisalariga bog‘liqdir degan fikrni ilgari surganligining guvohi bo‘lamiz. Suitsidni o‘rganishning sotsiologik yo‘nalishi tarafdorlari garchan d suitsidni tushuntirishda bir yoqlamalikka berilgan bo‘lsalarda biroq, suitsidni tahlil qilish va uning oldini olish borasida qator qimmatli fikr va mulohazalarni ilgari suradilar. Xususan, bu yo‘nalishning asoschisi E.Dyurkgeym o‘zigacha bo‘lgan davrdagi suitsid muammosiga bag‘ishlangan barcha nazariy va amaliy tadqiqotlarni bir tizimga solib, suitsid muammosiga ilmiy ta’rif berishga harakat qiladi. E.Dyurkgeymning “suitsid ijtimoiy hodisa bo‘lib, hayotdan ketishga qaratilgan, anglanilgan, qasddan qilingan xatti- harakatlar” degan tushunchasi o‘z davrida suitsid ruhiy nosog‘lomlik mahsulidir degan ta’limotga qattiq zarba beradi. Biroq, E.Dyurkgeym qarashlarida suitsidning talqin qilishda ijtimoiy ustunlik qilganligi tufayli uni bir yoqlamalilikka ayblashadilar.Suitsidni huquqiy tadqiq qilish borasida ham qator ilmiy tadqiqot ishlari olib borilgan bo‘lib, ularda suitsidni xuquqiy jihatdan talqin qil ishga harakat qilinadi. Suitsidni huquqiy jihatdan tadqiq qilishga bag‘ishlangan tadqiqotlar orasida M.N.Gernet ilmiy izlanishlarini alohida ta’kidlash o‘rinlidir. Muallifning ko‘p yillik kuzatishlarini o‘z ichiga olgan “Moralnaya statistik” (ahloqiy stati stika) nomli asari bu sohadagi dastlabki yirik asarlaridan biri sifatida maydonga keldi. Shuningdek N.I.Zagorodnikov suitsidni jinsiy javobgarlikka tortish nuqtai nazaridan tadqiq qilib, suitsid bira to‘la ikki jinoyatni - qastdan qilinganlar og‘ir tan jar ohati yetkazish va ehtiyotsizlik tufayli sodir etilgan o‘limni keltirib chiqaradi deb ko‘rsatadi. Suitsidni psix ologik jihatdan tadqiq qilishga bag‘ishlangan tadqiqotlarni tahlil qilib ko‘radigan bo‘lsak, ulardan affektiv holatlarning suitsidga ta’siri, sh axs xulq atvoridagi o‘zgarishlar, ruhiy tushkunlik va ruhiy kechinmalarining suitsidal xulqning kelib chiqishi o‘rni kabilar tahlil qilinganligining guvohi bo‘lamiz. Suitsidni psixologik jihatdan tadqiq qilish yuzasidan qator tadqiqotchilar samarali ilmiy izlanishlar olib borishdi. Bu yo‘nalishdagi tadqiqotlarda suitsidal xulqning kelib chiqishiga shaxsning individual psixologik va mijoz turlarining ta’siri hamda suitsidning psixologik ma’nosi kabilar o‘rganildi. Biroq, suitsidni o‘rganishning boshqa nazari yalari singari psixologik nazariya tarafdorlari ham suitsidni tushuntirishda bir yoqlamalikka berilganliklari kuzatiladi. Natijada suitsidning psixologik ma’nosini aniqlash va psixologik asoslashda qator noaniqliklarga yo‘l qo‘yadilar. Xususan, ular suitsidal xulqning psixologik mexanizmlarni izohlashga harakat qilsalarda, biroq suitsidal xulqning ruhiyat sog‘lomlik va nosog‘lomlik holatlariga bog‘liqligi masalasini tahlil qilishda chalkashliklarga yo‘l qo‘yadilar. Xulosa . Insonga quloq tutish orqali uning hayotini saqlab qolish mumkin! Agar siz o ʻ z joniga qasd qilmoqchi bo„lgan birorta odamni bilsangiz yoki “unda suitsidga moyillik bor” degan gumonda bo„lsangiz, u holda, hayotini saqlab qolishda unga yordam berishingiz mumkin, buning uchun shunchaki uning aytganlariga quloq tuting! O'zini o ʻ ldirishga chog ʻ langan odamlar ko ʻ pincha "mening hech kimga keragim yo ʼ q" mening boshqa ilojim yo ʻ q"va "men haqimda hech kim qayg ʻ urmaydi" debo ʻ ylaydilar. Odamlarni tinglash orqali ular bilan sodir bo„layotgan hodisalarga va sodir bo ʻ lishi mumkin bo ʻ lgan narsalarga befarq emasligimizni namoyon etamiz. Ota-onalar muassasa ma'muriyati yoki ijtimoiy markazlarga iloji boricha tezroq yordam so ʻ rab, murojaat qilishlari kerak. Shuningdek, ta'lim muassasasi ma ‟ muriyati va psixologi bunday o ʻ quvchilarni doimiy ravishda kuzatib borishi hamda parasuitsidal holatdan to ʻ la chiqib ketguncha ular bilan birga bo ʻ lishi lozim. |