Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tadqiqot metodologiyasi va empirik tahlil.
|
Adabiyotlar sharhi.
O ‘ zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 31 dekabr, 1059-son “ Uzluksiz ma ’ naviy tarbiya konsepsiyasini tasdiqlash va uni amalga oshirish chora-tadbirlari to ‘ g ‘ risida ” gi qarori bilan tasdiqlangan “ Uzluksiz ma ’ naviy tarbiya Konsepsiyasi ” da: ” Oilada uzluksiz ma ’ naviy tarbiya xususiyatlari: muloqot, o ‘ yin turlari jarayonida predmetlar, namunaviy xulq, xatti-harakat qoidalari bilan tanishish, taqlid orqali kattalarning ma ’ naviy-axloqiy tajribasiga e ’ tibor qaratish; o ‘ zining va boshqalarning xatti- 681 www. kokanduni.uz harakatlarini kuzatish, baho berishga o ‘ rgatish; ilk ma ’ naviy- tarbiyaviy motivlarni shakllantirish; o ‘ ziga-o ‘ zi xizmat qilish, kundalik turmushda xavfsizlik ko ‘ nikmalarini o ‘ rgatish ” ,kabilar ko ‘ rsatib o ‘ tilgan. Bu xususiyatlar o ‘ zida qaysi ma ’ naviy tarbiya shakllari orqali o ‘ zini namoyon qiladi va milliy mafkuraviy ong darajasida shakllanishiga zamin hozirlaydi. Tadqiqot metodologiyasi va empirik tahlil. O ‘ zbekiston Respublikasining 2019 yil 16 dekabrda qabul qilingan O ‘ RQ-595 sonli ” Maktabgacha ta ’ lim va tarbiya to ‘ g ‘ risida ” Qonunining 32- moddasida :” Maktabgacha bo ‘ lgan yosh quyidagi davrlarni o ‘ z ichiga oladi: go ‘ daklik (tug ‘ ilgandan bir yoshgacha); ilk bolalik (bir yoshdan uch yoshgacha);maktabgacha bo ‘ lgan kichik yosh (uch yoshdan to ‘ rt yoshgacha); maktabgacha bo ‘ lgan o ‘ rtacha yosh (o ‘ rt yoshdan besh yoshgacha);maktabgacha bo ‘ lgan katta yosh (besh yoshdan yetti yosh )”,– deb ko ‘ rsatilgan. Mana shu yosh davrlarida bolalarning ruhiyatida qanday o ‘ zgarishlar sodir bo ‘ ladi va ular qanday shaklda yoshlarning milliy mafkuraviy ongning shakllanishiga zamin yaratadi degan savol tug ‘ iladi? Odam bolasi, onadan sog‘lom tug‘ilsada, biroq aqlli bo‘lib tug‘ilmaydi. Uning aqlli bo‘lish yoki bo‘lmasligi ota -onaning qanday tarbiya berishiga bog‘liqdir. Hozirgi kundagi ma’naviy tarbiyadan ko‘zlangan maqsad esa har bir bolaning milliy mafkuraviy ongini shakllantirish asosida haqiqiy Vatanparvar qilib yetishtirishdan iborat. Bolaning go‘daklik davrda atrof-muhitni idrok etishining o‘ziga xos xususiyatlari. Ma’lumki, bola tug‘ilgan paytidayoq muhitni seza boshlar ekan,dastlabki birinchi oyida uning ko‘rish va eshitish qobiliyati tug‘ma instinkt tarzida shakllanib, keyingi ikkinchi va uchinchi oylariga kelib esa ko‘ rish qobiliyati kuchayib ranglarni ajratishi, eshitish qobiliyatining esa ayrim tovishlarni idrok etish, shuningdek hid va ta’m bilish orqali tashqi olam bilan aloqa o‘rnatishi boshlanadi. Shunday qilib, go‘dak bola o‘z hayotining dastlabki oylaridayoq tur mush tajribasini to‘play boshlaydi, bu to‘plangan tajriba esa keyinchalik uning odatlari va xulq-atvorida ifodalanadi [3]. Umuman olganda go‘dak bola (chaqaloq)ning hamma asosiy hayotiy ehtiyojlarini ota- onasi va katta yoshli odamlar qondirishadi. Bunda mavjud real voqelik bilan aloqa katta odam orqali amalga oshiriladi: u g o‘dak bolaga har xil narsalarni keltirib turadi, bu narsalarni chiqillatadi, ushlab olish uchun unga narsalar beradi, ya’ni kattalar bolaning ko‘ rish, eshitish va boshha sezgilarini o‘stirishga yordam beradi. Tabiiyki, katta odam bolaning barcha istaklarini qondiruvchi sifatida diqqat markazida turadi. Bola uch oylik bo‘lganida yoni -beridagi odamlarni tanlab muomala qila boshlaydi, onasini ajratadigan bo‘ladi, olti oyligida — begona odamlarni o‘z yaqinlaridan farq qiladi, onasini ko‘rishi bilanoq sevinib ketadi. To‘qqiz oylik bola endi kattalar bilan o‘ynay boshlaydi, unda kattalar bilan aloqa qilishga tobora ko‘proh ehtiyoj tug‘iladi.Bola o‘sa borgan sari uning kattalar bilan aloqa qilish shakllari kengaya boradi. Dastlab aloqa nutqsiz shakllarda ifodalanad i. Bu aloqa shaklining birinchi ko‘rinishi – bolaning katta yoshli odam ta’siriga emotsional javobi dir: iljayadi, qandaydir o voz chiharib talpinadi. Bola eng yaqin odamlarini bilib oladi hamda o‘z odamlariga va begona odamlarga har xil munosabatda bo‘ladi. Bolaning harakatlari ko‘pincha qichqirish, hiqillab yig‘lash bilan ifodalanadigan o‘tinch (iltimos) va talabga aylanadi [4]. Bolaning tili chiqqunigacha bo‘lgan ana shu aloqa shakllari hademay yetarli bo‘lmay qoladi, kattalar bilan aloqa qilish ehti yoji yanada osha boradi. Nutqni birinchi marta besh oylikda tushunish boshlanadi. Huddi shu joyda go‘dak bolaning dunyoni idrok qilishi boshlanadi. Ota-ona va katta yoshdagilar bolani parvarish qilish bilan bog‘liq bo‘lgan harakatlari davomida tegishli so‘ zlarni ishlatishadiki, xuddi shu narsa bolaning nutqni tushuna boshlashiga birinchi sabab bo‘ladi. Yüklə 15,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|