Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.
kokanduni.uz JADID MA’RIFATPARVARLARI PEDAGOGIK FAOLIYATINI BUGUNGI JAMIYATDAGI INSON QADRI VA SIFATINI OSHIRISHDAGI O ‘ RNI Mirzaliyeva Zarinabonu Jahongir qizi Qo ‘ qon Davlat Pedagogika Instituti talabasi Annotatsiya: Ushbu maqolada Turkiston Jadid ma’rifatpa rvarlarining pedagogik faoliyati va jamiyatda inson qadri va ta’lim sifatini oshirishdagi mohiyati ochib berilgan. Shuningdek , maqolada bugungi kundagi ta’lim tizimini rivojlantirishda jadidlarning ma’rifatchilik harakatlarining ahamiyati haqidagi masalala r chuqur tahlil etilgan. Kalit so’zlar: axloqiy qoida, tarbiya, Turkiy guliston yoxud axloq, fikr tarbiyasi, barkamol inson, pedagogika, insonparvarlik, xulq tarbiyasi. Inson qadri va tarbiyasi sha xsiy masala emas, u davlat,jamiyat ahamiyatiga ega bo’lgan ijtimoiy ishdir. Uning qadr-qimmati, Vatan istiqboli va millat taqdiri ham u va uning tarbiyasi bi lan bog’liq. Abdulla Avloniy so’zlari bilan aytganda “Tarbiya biz uchun yo hayot yo mamot,yo najot yo halokat,yo saodat yo falokat masalasidur”. Jamiyatning har bir fuqarosi XXI asr bo’sag’asida turar ekan, ortda qolgan yillar qadrini baholashga va kelajak xayotining turli jabhalarini belgilab olishga urinishi tabiiydir. Jumladan, ta’lim sohasida faoliyat ko’rsatayotganlar ham bundan mustasno emas. Hozirgi kunda ta’lim jarayonida pedagogik texnalogiyalarni o’quv jarayoniga qo’llashga bo’lgan qiziqish,e’t ibor kundan – kunga kucha yib bormoqda,buning sabablaridan biri, shu vaqtgacha an’anaviy ta’limda tinglovchilarni faqat tayyor bilimlarni egallashga qaratilgan bo’lsa, zamonaviy texnalogiyalar ularni egallayotgan bilimlarini o’zlari qidirib topishlariga, mustaqil o’rganib, tahlil qilishlariga, hatto xulosalarni ham o’zlari keltirib chiqarishlariga o’rgatadi [1]. O’qituvchi bu jarayonda shaxsning bu rivojlanishi shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishga sharoit yaratadi va shu bilan ta’lim jarayonoda tinglovchi asosiy o’rin eg allaydi. Hozirgi kunda ham o’tgan asrimizda ham ta’lim jamiyatning asosiy bo’g’ini sifatida e’tirof etilgan. Jumladan, Abdulla Avloniyning ,,Turkiy guliston yoxud axloq” asarini oladigan bo’lsak,unda zamonaviy pedagog yetishtirish,yangi darsliklarni yar atish va ta’lim uslublari, ko’nikmalari uchun yangi majmualar yaratish ke ng o’rin olganligini ko’rishimiz mumkin.Hatto adib bu asari xususida ,,Men bu asari nochinozimning birinchi maktablarimizning ta’lim berma ila barobar ulug’ adabiyot muhiblari, axloq havaskorlarining anzori oliylarina taqdim qildim”deya aytib o’tgan. Shuni ta’kidlab o’tish kerakki , barkamol va har tomonlama salohiyatli yoshlarga ta’lim va tarbiya berish masalasi har bir muallif asarining bosh g’oyasi sanaladi. Ta’lim va tarbiya esa hayotning eng muhim tayanchi hisoblanadi. Abdulla Avloniy tarbiyaning doirasini keng ma’noda tushunadi. Uni birgina axloq bilan chegaralab qo’ymaydi. U birinchi navbatda bolaning sog’ligi haqida g’amxo’rlik qilish lozimligini uqtira di. Shu jumladan 1913-yilda Avloniyning ,,Turkiy guliston yoxud axloq” asari bosildi. 1917 -yilda esa ikkinchi marotaba nashr etildi. Kitob maktablarning yuqori sinf o’quvchilari uchun yozilgan. Lekin asrimiz boshlaridagi o’zbek jadid ma’rifatchiligining noyob hodisalaridan bo’l gan bu asarning ahamiyati faqat maktab doirasi bilan cheklanmadi. U adabiyot va axloq havaskorlari uchun ham qo’llanma bo’lib xizmat qiladi. Asarda insonlarni ,,yaxshilikka chaqiruvchi, yomonlikdan qaytaruvchi bir ilm,,- axloq haqida fikr yuritiladi[2]. Axloq bu- xulqlar majmui. Xulq esa, ezgulik yoxud razillikning muayyan bir insonda namoyon bo’lish shakli. Binobarin, har bir xulq ezgulik va olijanoblikning yoki razillik badbinlikning timsoli. Shu jihatdan kishida xulqning u yo ki bu jihati o’z - o’zidan paydo bo’lmaydi. Ularning shakllanishi uchun ma’lum bir sharoit, tarbiya k erak. Kishilar tug’ilishidan yomon bo’lib tug’ilmaydilar. Ularni muayyan sharoit yomon qiladi. Demak, hamma narsa tarbiyaga bog’liq. Tarbiya tug’ilgan kun dan boshlanadi va umrning oxiriga qadar davom etadi. U ikki bosqichdan – oila va maktab |