Kokanduni uz

www.
kokanduni.uz 
“Bolalar huquqlari to‘g‘risidagi Konvensiya” maxsus ehtiyojli bolalarning ham barcha 
huquqlarini kafolatlar ekan, “barcha huquqlar –
barcha bolalarga” tamoyili e’tirof etiladi. 
Inklyuzi
v ta’limni amaliyotga o‘ziga xos tarzda joriy qilish uchun pedogogik, tashkiliy
va 
usuliy ishlar zarur. Maxsus ehtiyojli bolalarning umumta’lim sharoitida o‘qitilishi ularning 
o‘ziga xos xususiyatlari, nuqson turi, darajasi va sinfdagi bolalar sonini e’tib
orga olgan holda 
tashkil qilinadi. Avvalo shuni ta’kidlash joizki, o‘quvchilarning yoshlari bir xil bo‘lsa
-da, lekin 
ular bir-
birlariga o‘xshamaydilar. Barcha bolalarning individual psixologik, shaxs 
xususiyatlari, idrok qilish darajasi, zehn va idroki turlichadir. Shu bois maxsus ehtiyojga ega 
bo‘lgan bola ta’lim olayotgan inklyuziv
sinflardagi o‘quv
-tarbiya jarayonini tashkil etish 
masalasi yanada murakkabroq muammolarni hal etishni talab etadi. Inklyuziv sinfda 
o‘qituvchi bolalarning imkoniyatini e’tibor
ga olib, darslarni shunga muvofiq rejalashtira olsa, 
bolalarning nogironligi bi
lim olishiga ta’sir qilish va qiyinchiliklarni bartaraf etishning 
samarali yo‘llaridan foydalansa, maktab va oila hamkorligini to‘la yo‘lga qo‘ya olsa, nogiron 
bolaning kelajagiga ishonch bilan qarasagina dars jarayonining muvaffaqiyatli kechishiga 
erishis
h mumkin. Har bir bola o‘z imkoniyat darajasida rivojlanadi. Atoqli psixolog olim 
L.S.Vigotskiy aytganidek: «Har qanday ruhiy yoki jismoniy nuqsonda ham taraqqiyot davom 
etadi».
Inklyuziv ta’limning joriy etilishi milliy, tashkiliy va uslubiy islohotlarni 
talab etadi. 
«Umumta’lim» va «Maxsus ta’lim» o‘rtasidagi to‘siqlar olib tashlanishi kerak.
Inklyuziv ta’lim (inglizcha “inclusion 
- 
uyg‘unlashgan, jalb qilingan”) “Ta’lim 
to‘g‘risida”gi Qonunda “barcha o‘quvchilar uchun maxsus o‘
quv ehtiyojlari va individual 
imkoniyatlarning xilma-
xilligini hisobga olgan holda ta’lim olish imkoniyatini teng ravishda 
ta
’minlash” deb belgilangan.
Inklyuziv ta’lim haqida gapirganda, ta’lim ehtiyojla
rining turli-
tuman yo‘nalishlariga 
alohida urg‘u ber
ish zarur.
Shu bilan birga, psixofiziologik rivojlanishida alohida 
xususiyatlarga va sog‘lig‘ining imkoniyatlari cheklangan bolalarni o‘qitishga alohida e`tibor va 
tadqiq etish lozim.
Pedagog tomonidan t
a’limjarayonida innovatsion xarakterga ega turli fao
l metodlarning 
qo‘llanilishi imkoniyati cheklangan bolalarni rivojlantirish, qobiliyatlarini yanada o‘stirishga 
xizmat qiladi.
Xususan:
➢
muammoli izlanish;
➢
kichik tadqiqotlarni olib borish;
➢
debat;
➢
bahs-munozara;
➢
evristik suhbat;
➢
kichik guruhlarda ishlash va b.
Mashg‘ulotlarini tashkil etishda pedagoglar o‘quv axborotlarining imkoniyati 
cheklangan bolalar bilim, ko‘nikma, malaka va tajribalariga tayangan holda ularni qiziqtira 
oladigan, fikrlashga, ijodiy yondashishga undaydigan imkoniyatg
a ega bo‘lishini ta`minlashga 
alohida e`tibor qaratishlari zarur.
Inklyuziv ta’lim 
jarayonida pedagoglar tomonidan:
➢
turli shakl, metod, vosita va texnologiyalardan samarali, maqsadli foydalanish;
➢
o‘quv topshiriqla
rini bajarishda imkoniyati cheklangan bolalarga usullarni mustaqil 
tanlash imkonini berish;
➢
imkoniyati cheklangan bolani juftlikda, kichik guruhda va jamoada ishlashini 
ta`minlash;
➢
mashg‘ulotlarning loyihalashtirilishiga e`tiborning qaratilishi nafaqa
t o
‘qitish sifatini 
yaxshilayi, samaradorligini oshiradi.

---

410