Korxonalarda moliayviy resurslarni boshqarishni samarali tashkil etish

2.2. Korxonalarda moliyaviy resurslardan boshqarish amaliyoti tahlili 
 
Korxona va tashkilotlari moliyaviy resurslari - bu xo’jalik yurituvchi 
sub’ektlarning ixtiyorlarida bulgan va turli xarakterdagi moliyaviy majburiyatlarni 
bajarishga, kengaytirilgan takror ishlab chiqarishni barqarorligini ta’mnlashga doir 
xarajatlarni amalga oshirishga mulljallangan pul daromadlari va tushumlaridir. 
Rossiyalik iqtisodchi V.M.Rodionovaning fikricha, moliyaviy resurslarni 
shakllantirishning asosiy manbalari quyidagilar hisoblanadi: 
- korxonaning xususiy va unga tenglashtirilgan mablag’lari; 
-moliyaviy bozorlardan jalb qilingan resurslar; 
-moliya bank tizimidan qayta taqsimlash natijasida kelib tushgan mablag’lar. 

---

36 
Korxonaning xususiy va unga tenglashtirilgan mablag’lari qatoriga 
foydaning hamma turlari, amortizatsiya, mahsulot realizatsiyasidan tushgan 
tushum, barqaror passivlar, chiqarib yuborilgan mulklarni sotishdan tushgan 
tushumlar va boshqalar hisoblanadi. 
Moliyaviy bozorlardan jalb qilingan mablag’larga xususiy aktsiyalar, 
obligatsiyalar va boshqa kimmatli kogozlarni sotishdan tushgan tushum va kredit 
investitsiyalari kiritiladi. 
Qayta taqsimlash tartibidagi pul mablag’lariga sug’urta to’lovlari, dividentlar 
va foizlar, pay badallari, byudet subsidiyalari va boshqalar kiritiladi. 
Bizning fikrimizcha, moliyaviy resurslar kategoriyasini bu usulda yoritish 
nisbatan hamchiliklarga egadir. Chunki, moliyaviy resurslarga ta’rif berilganda 
moliyaviy majburiyatlarni bajarishga yo’naltirigna pul daromadlari va tushumlari 
ham kiritilgan. Moliyaviy resurslarning manbalari sifatida esa asosan xususiy va 
unga tenglashtirilgan mablag’lar hisoblanmoqda. 
Ma’lumki, korxonaning oldidagi byudjetga to’lovlar (soliqlar) va ajratmalar, 
byudjetdan tashqari fondlarga ajratmalar shaklidagi to’lovlarning nafakat foydadan 
tulanadi. Balki, ularnin ma’lum qismi, tannarxni tarkibiga ham kiritiladi. Shuning 
uchun ham korxonaning xususiy moliyaviy resurslarini shakllanish manbalari yalpi 
foyda emas balki yalpi daromad hisoblanadi. 
Bizning fikrimizcha, moliyaviy resurslarni shakllantirishning asosiy manbai 
xo’jalik sub’ektlari darajasida yalpi daromad va amortizatsiya hisoblanadi. 
Umumiy olib qaraganda uning bosh manbai mahsulot realizatsiyasidan tushgan 
tushum hisoblanadi. Chunki, yalpi daromadni shakllanishi ham amortizatsiya 
ajratmalarini shakllanishini ham tannarx xarajatlari elementi sifatida mahsulot 
realizatsiyasidan tushgan tushum taqsimlanishi natijasida chiqariladi. 
Korxonalar doirasida shakllantiriladigan moliyaviy resurslarning o’lchami, 
zaruriy kapital quyilmalarni moliyalashtirish, aylanma mablag’larni ko’paytirish, 
hamma turdagi moliyaviy majburiyatlarni amalga oshirish, ijtimoiy xarakterdagi 
ehtiyojlarni ta’minlash imkoniyatlarini aniqlaydi. 

---

37 
Korxonalarda mahsulot realizatsiyasidan tushgan tushumning tarkibiy 
elementi sifatida moliyaviy resurslar fondli va nofondli kurinishlarda 
foydalaniladi.Chunki, moliyaviy resurslarni bir qismi hisobiga turli xil pul fondlari 
shakllantiriladi, shuningdek uning ma’lum bir qismi, korxonaning majburiyatlarini 
bajarish uchun yo’naltiriladi.