Krım müharibəsinə səbəb olan amillər

12.1870-1871 Prussiya –Fransa müharibəsi: səbəb və nəticələri

Müharibənin əsl səbəbini tapmaq üçün 1866-cı ildə Praqa Barışına getməliyik. Fransanın Prussiya-Avstriya müharibəsindən son dərəcə gəlirli olacağını gözlədiyi bir vaxtda, Prussiya kansleri Bismarkın manevrləri nəticəsində iki Alman dövləti arasındakı sülhdən zərərli çıxdı.

Alman ikilisinə son qoyacaq Avstriya və Prussiya arasındakı müharibə əvvəllər böyük dövlətlər tərəfindən proqnozlaşdırılırdı. Və dövrün uğurlu diplomatları Avstriyanın qalib gələcəyini proqnozlaşdırdılar. Fransanın planlarına görə, Prussiya və Avstriya müharibəyə gedəndə Avstriya Prussiyaya daxil olacaq və gücünü itirəcəkdi. Yüz ildən çoxdur bir-biri ilə rəqabət aparan bu dövlətlər bir-birlərinə qarşı asanlıqla təslim olmadıqları üçün hər iki tərəf gücünü itirəcək və Fransa bu güc boşluğunu sonda dolduracaq. Həqiqətən, Prussiya müharibəni qazandı və Prussiyanın Baş naziri Bismark, böyük səylərlə hər iki tərəfdən gücünü itirmədən Praqa Barışı ilə müharibəni sona çatdırdı və Almaniyanı qismən birləşdirdi.

Fransa isə əksinə bu sülhü seyr edə bildi.Sadowa döyüşü Fransa və Prussiyanı müharibəyə aparan aydın məsələ Avropada Hohenzoller Namizədi adlanan bir böhrandır. İspaniyadakı bəzi generallar memorandumu ələ alan Kraliça İzabellanı devirdilər. Buna görə İspaniyada bir sülalə-varislik böhranı meydana gəldi. İspaniya hökuməti Portuqaliya, Fransa və İtaliya şahzadələri ilə görüşməyə davam edərkən, Hohenzollern sülaləsindən olan hər iki şahzadə - Rusiya Kral Ailəsi Bismarkın təşəbbüsü ilə İspan taxtına namizəd oldu. Namizədlik İspaniya tərəfindən qəbul edildikdən sonra Fransada bir narahatlıq meydana gəldi - Həqiqətən, Hohenzols tərəfindəki qeyri-sabitlik səbəbindən bu namizədlik məsələsi daha sonra dayandırılacaq. Çünki Fransa iki Hohenzollern Ştatı arasında qalmaq istəmirdi.

Kral Vilhelm bütün bunları Berlində olan Bismarka teleqramla bildirdi. Tarixdə buna Ems Teleqramı; deyilir. Bismark bu 200 sözlük teleqramı yemək zamanı aldı. Öz təbirincə desək, heç bir söz əlavə etmədən və ya hər hansı bir sözü dəyişdirmədən yalnız bəzi hissələri çıxartmaqla; 20 sözlük bir xülasə etdi. Ertəsi gün mətbuata verdi. Həqiqətən də oldu.

Fransa mətbuatında 20 sözlü teleqramın xülasəsinin şərhi belə idi: Fransız elçisi Prussiya Kralına hörmətsizlik etdi və Kral elçini qovdu. Bismarkın istədiyi bomba partladı. Bütün Fransa, xüsusən də Parisin hamısı ayağa qalxdı. Düz müharibədən bəhs olunur və dövrün görkəmli bir qəzet yazarı yazırdı ki, İsanın çarmıxa çəkilməsinə bənzər şəkildə

Prussiyalılar Reynin o biri tərəfinə atılmalı olduğunu yazırdı. Küçələrdə müharibə mahnıları oxunur və insanlar Berlinə! Berlinə! deyə qışqırdı .Elə həmin gün, 14 iyul 1870-ci ildə Prussiya səfirindən ölkəni tərk etməsi istənildi. Son dərəcə qəzəbli görünən İmperator III İmperator idi. O, Napoleonu tacını palçığa atmaqda günahlandırdı.

15 və 1 iyul günləri eyni sinir havasında keçsə də, İngiltərə Fransa və Prussiya arasında vasitəçilik etmək istədi. Rusiya iki dövlətin mübahisələrinin bir konfransda həll olunmasını təklif etdi. Ancaq boş yerə Fransa iyulun 7-də Prussiyaya müharibə elan etdi.

Müharibənin ilk dövründə dənizdə Almaniyanın sahillərini əngəlləyən daha güclü bir Danimarka donanması hakim oldu. Danimarkalıların martın 17-də Jasmundda Prussiya eskadronu və 9 mayda Helgolandda Avstriya eskadronu ilə döyüşləri qəti bir nəticə vermədi; müharibə edən hər iki tərəf onları qələbələrini elan etdi.

25 aprel 1864-cü ildə Londonda Böyük Britaniya, Fransa və Rusiyanın iştirakı ilə müharibə edən dövlətlərin missiyaları arasında sülh danışıqları başladı. İyunun 26-na qədər barışıq bağlandı. İyunun 29-da Prussiya-Avstriya qoşunları hücumlarını davam etdirdilər, Dan adaları tərəfindən möhkəmləndirilən Als adasını ələ keçirdilər və İyul ayının ortalarında Yutlandiyanın hamısını işğal etdilər. İyulun 18-də yeni barışıq bağlandı.

1864-cü il oktyabrın sonuna qədər münaqişə tam həll edildi və 30 oktyabrda Vyanada sülh müqaviləsi bağlandı. Danimarka Lauenburg, Schleswig və Holstein'a olan iddialarından imtina etdi. Şemsiyeler Prussiya və Avstriyanın ortaq mülkləri elan edildi, indi Prussiya tərəfindən idarə olunan Şlezviq, Holstein - Avstriya. Bu müharibə Almaniyanın Prussiyanın hegemonluğu altında birləşməsi yolunda vacib bir addım idi.