Kür çayı üçün çayın trans-sərhəd menecmenti, II mərhələ – Erm
Yüklə 487,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.3.8 Testl əşm ə n ətic əl ərinin keyfiyy ətinin t əmin edilm əsi
- 3.3.9 N ətic əl ərl ə əlaq ədar hesabatlar
- Bu standart əm əliyyat proseduru (S ƏP) a şa ğıdakı b əndl ərd ən ibar ət ola bil ər: M
- Titul v ər əqi Bu s ə hif ə a ş a ğ ıdakıları ə hat ə etm ə lidir
- Reviziya v ər əqi
- Reaktivl ər
- Hazırlıq
- Testl əşm ənin keçirilm əsi
- Nümun ənin saxlanılması
- 5. Mü şahid ə imkanı v ə qeyri-m əhdudlu ğun ölçülm əsi 5.1 Mü
- 5.2 Qeyri-m
- Standart v
|
3.3.7 Testləşmə obyektləri ilə rəftar
Bu fəsil nəqli, anbara yerləşdirilməsi və saxlanılması zamanı nümunələrin qorunmasını və onların təhlükəsiz olaraq məhv edilməsini təmin etməlidir. Siyasət Laboratoriyanın nümunələrin və ya testləşmə obyektlərinin ISO/IEC 17025 standartının tələblərinə uyğun olaraq qəbul edilməsi, qeydiyyatı, eyniləşdirilməsi, qorunması, saxlanılması və məhv edilməsi üzrə sənədləşdirilmiş prosedurları olmalıdır.
Prosedur laboratoriya müdiriyyəti tərəfindən təsdiq edilməlidir. Konkret test üçün lazım olan nümunənin növü, onun saxlanılması və təhlükəsiz olaraq nəqli haqqında məlumatı müştəriyə laboratoriya verməlidir. Nümunənin menecment prosedurlarının yerinə yetirilməsinə görə məsuliyyət müvafiq əməkdaşın öhdəsinə qoyulmalıdır (məs. laboratoriya müdiri).
Nümunələrin nəqli, qəbul edilməsi, işlənilməsi, qorunması, anbara yerləşdirilməsi, saxlanılması və/və ya məhv edilməsi ilə əlaqədar olan prosedurları təsvir edin.
Təsvir edin ki, nümunələrin qəbul edilməsi və onlara nömrələrin verilməsi necə həyata keçirilir, nümunənin pis vəziyyətdə qəbul edilməsi və ya sızma təqdirində hansı prosedurlar həyata keçirilir. Nümunə ilə münasibətdə məsuliyyəti müəyyən edin. Qeyri-iş saatlarında nümunələrin qəbul edilməsi prosedurunu təsvir edin (olduğu təqdirdə). Bu fəsill nəqli, anbara yerləşdirilməsi və saxlanılması zamanı nümunənin qorunmasını və onun təhlükəsiz olaraq məhv edilməsini təmin etməlidir.
Anbara yerləşdirilməsi və nəqli zamanı nümunənin korlanması və çarpaz çirklənməsinin prevensiya prosedurlarını təsvir edin. 28
3.3.8 Testləşmə nəticələrinin keyfiyyətinin təmin edilməsi
Bu fəsil nəticələrin keyfiyyətinin fasiləsizliyinə aiddir (məs. kontrol nümunələrin keyfiyyətinin sistematik təhlili vasitəsilə).
Testləşmə nəticələrinin düzgünlüyünün monitorinqi kontrol nümunələrin keyfiyyətinin sistematik təhlili vasitəsilə fasiləsiz olaraq həyata keçirilməlidir.
Testləşmə nəticələrinin düzgünlüyünün təmin edilməsi prosedurunu və keyfiyyətin kontrol yoxlamaların nəyi əhatə etdiyini təsvir edin (məs. sertifikatlaşdırılmış etalonların sistematik olaraq istifadəsini, təmiz nümunələri, eyni və ya fərqli metodlarla təkrar testləri).
Nəticələrlə əlaqədar hesabatlar
Bu fəsildə təsvir edilməlidir ki, testləşmə nəticələri ilə əlaqədar hesabatlar necə aparılmalıdır. Testləşmənin hesabatına qarşı ümumi tələblər aydın şəkildə tərtib edilməsi və dəqiqilikdir, lakin məzmunununa qarşı qoyulmuş tələblər də əhəmiyyətlidir.
Bütün testləşmə hesabatları yazılı formada tərtib edilməli və ISO/IEC 17025 standartına uyğun olaraq müvafiq səlahiyyətli əməkdaş tərəfindən imzalanmalıdır. Testləşmə hesabatını imzalamaq üçün əməkdaşın müvafiq səlahiyyəti olmalıdır. Bütün hesabatlar17025 standartına uyğun olaraq saxlanılmalıdır. Bütün personal testləşmə hesabatlarını konfidensial material kimi hesab etməlidir.
Hesabatların necə yaradılmasını və saxlanılmasını təsvir edin. Əməkdaşlardan birinə sənədlərin nəzarətçisi səlahiyyətləri verilməlidir. Daha sonra təsvir edin ki, hesabat istifadəçilərə / müştərilərə necə göndərilir. Bütün hesabatlar səlahiyyətli əməkdaş tərəfindən imzalanmalıdır. Təsvir edin ki, zərurət olduqda hesabatlara düzəlişlər necə daxil edilir. Əgər testləşmə üçün ödəniş nəzərdə tutulursa, onun necə ödənilməsini təsvir edin.
Testləşmə hesabatları ən azı aşağıdakı bəndləri əhatə etməlidir: •
Laboratoriyanın adı və ünvanı; •
Testləşmə hesabatının və ya kalibrləmənin sertifikatının unikal identifikatoru (seriya nömrəsi kimi); •
•
Metodun eyniləşdirilməsi; •
Testləşmə obyekt(lər)inin təsviri və eyniləşdirilməsi; •
Laboratoriya tərəfindən istifadə edilən seçim planına və prosedurlarına göstəriş; •
Testləşmə nəticələri ölçü vahidləri ilə birlikdə; 29
•
Testləşmə hesabatını yoxlayan şəxs(lər)in soyad(lar)ı, vəzifəsi / vəzifələri və imzası / imzaları, və ya ekvivalent eyniləşdirilməsi; •
Testləşmə hesabatları üçün ölçmələrin orientasiya qeyri-məhdudluğunun göstərilməsi; •
və interpretasiyalar nəyə əsaslandığını sənədli şəkildə göstərməlidir; •
Fikirlər və interpretasiyalar testləşmə hesabatında aydın şəkildə ayrılmalıdır. 4. STANDART ƏMƏLİYYAT PROSEDURLARI
Laboratoriyanın gündəlik fəaliyyəti adətən standart əməliyyat prosedurları (SƏP) və/və ya iş təlimatları kimi müəyyən edilir. SƏP-in və iş təlimatlarının işlənilməsi elə həyata keçirilir ki, tapşırıqların və proseslərin yerinə yetirilməsi üzrə mərhələli təlimatlar təqdim edilsin. Laboratoriyanın bütün SƏP-ləri eyni formatdan istifadə etməlidir, bu isə onun yazılmasını və oxunmasını sadələşdirir. Aşağıda SƏP formalarının nümunələri verilmişdir. 4.1 Açılmış oksigenin, pH və keçiriciliyin ölçü vahidlərinin kalibrləməsi, texniki qulluq və istifadə edilməsi üçün SƏP-in tərtib edilmə forması Bu standart əməliyyat proseduru (SƏP) aşağıdakı bəndlərdən ibarət ola bilər: Məqsəd: bu hissə laboratoriyanın nəzarəti altında olan pH və keçiriciliyin ölçü vahidlərinin kalibrləməsi, qulluq və istifadə edilməsi üçün həyata keçirilmiş addımları təsvir edin.
açılmış oksigenin, pH və keçiriciliyin yalnız laboratoriya otaqlarında duran və istifadə edilən ölçü vahidlərinə).
İzahatlar: lazım olduqda istənilən izahatları yazın. Göstərişlər: gözlənilir ki, hər ölçü vahidi üçün istehsalçının təlimatlarına / dərsliyinə göstəriş təqdim ediləcəkdir. Səlahiyyətlər: burada SƏP açılmış oksigenin, pH və ya keçiriciliyin ölçü vahidinin kalibrləməsini, texniki qulluğunu həyata keçirilməsi və/və ya onların laboratoriya işlərinin aparılmasında istifadə edilməsi zamanı, bu təlimatların yerinə yetirilməsinə görə laboratoriyanın bütün əməkdaşlarının məsuliyyətlərini təsvir etməlidir.
İlk şərtlər: təsvir edin ki, oksigen, ionlar, turşular, köklər, pH vahidləri anlayışları ilə münasibətdə laboratoriya əməkdaşlarından hansı iş bilikləri tələb edilir. Ehtiyat ölçüləri: o fakta görə ki, oksigenin, pH və keçiriciliyin ölçü vahidlərinin kalibrləməsi və pH titrasiyası üçün istifadə edilmiş məhlullar təhlükəli ola bilər, tövsiyyə edilir ki, bu təlimatın istənilən hissəsinin yerinə yetirilməsi zamanı necə müvafiq geyimin (məs. laboratoriya xələti, əlcəklər və s.), eləcə də göz qoruyucusunun geyinilməsi təsvir edilsin.
30
Aşağıdakı bəndlər təqdim edilməlidir:
• İstehsalçının təlimat-dərsliyinin xüsusiyyətlərinə əsasən elektrodların saxlanılması; •
dərsliyinin prosedurları). Əgər ölçü vahidinin müvafiq olaraq kalibrləməsi mümkün deyilsə, onu istifadədən çıxarmaq və təmir etmək lazımdır. •
etmək üçün istehsalçının təlimat-dərsliyinin prosedurları istifadə edilməlidir. •
Ölçü vahidlərinin istifadə edilməsini təsvir etmək üçün istehsalçının təlimat- dərsliyinin prosedurları istifadə edilməlidir. Qeydlər: Bu hissədə qeydlərin aparılması proseduru təsvir edilməlidir (istifadə edilmiş ölçü vahidlərinin yazılması; həyata keçirilmiş kalibrləmə laboratoriyanın qeydində bu prosedur haqqında qeydlərlə birlikdə ). Gündəlik texniki qulluq və təmir laboratoriyanın məsuliyyətli əməkdaşı tərəfindən necə sənədləşdirilməlidir (məs. avadanlığın jurnalı).
Əlavə: oksigenin, pH və keçiricilik ölçü vahidlərinin siyahısı (məs. cədvəl formasında). 4.2 Su laboratoriyasında testləşməni həyata keçirmək üçün SƏP-in tərtib edilmə forması
Aşağıda verilmiş mətn kimyəvi testləşmə proseduru üçün SƏP-in məzmununun və formatının rəhbər tutulan nümunəsini təşkil edir.
Bu səhifə aşağıdakıları əhatə etməlidir: •
Testin qısa adı tam şəkildə; •
Nümunənin (vasitənin) adı və ya vəziyyəti; •
İstifadə edilmiş testin növü; •
Orqanın adı (məs. mühiti mühafizə monitorinqi departamenti); •
Ölkənin adı; •
Testin başlığının abbreviaturu.
Reviziya səhifəsi aşağıdakıları əhatə etməlidir: •
Əvvəlki versiyalar; •
Müəllif; •
Səalhiyyət; •
Tarix.
Suyun nümunəsi Tədqiq ediləcək su nümunələrinin və ya vəziyyətlərin qısa təsviri.
Testləşmə Tədqiqatda istifadə edilmiş test(lər)in adı və 31
qısa təsviri.
Nəticələr Qısa şəkildə təsvir edin ki, nəticələrin hesablanması və təsviri necə aparılır.
İstifadə edilmiş etalonlar Testdə istifadə edilmiş etalonları daxil edin
Abbreviaturlar Mətndə istifadə edilmiş abbreviaturları və terminləri müəyyənedin, hansılar ki, adi deyil, KD-də müəyyən edilməyib və ya onların əhəmiyyəti prosedur üçün spesifikdir.
Avadanlıq Tədqiqatda istifadə edilmiş avadanlığın siyahısı, istehsalçısı, modeli və avadanlığın yerləşdiyi otaq (məs. izolasiyalı və kondisionerli otaq).
Ximikatlar Tədqiqatda istifadə edilmiş bütün ximikatları, onların istehsalçısı, partiya nömrəsi və saxlanılma şərtləri də daxil olmaqla sadalayın. Digər SƏP-lərə göstəriş lazım ola bilər, əgər bu cür materiallar digər SƏP-lərdə artıq təsvir edilmiş metodlardan istifadə edərək hazırlanır. Hazırlıq
Nümunənin hazırlanması Nümunənin növünü daxil edin, nümunələr necə və hansı vəziyyətdə gətirilmişdir. Əgər nümunələi gözlənilməz vəziyyətdə gətirilmişdir, hansı metod(lar) istifadə edilmişdir (məs. soyuducu qutusunda). Nümunələr testləşmədən əvvəl necə işlənilmiş və ya hazırlanmış və onlar anbara necə yerləşdirilmişdir. Personalın treyninqi və səlahiyyəti
İlk şərtlər SƏP-in məsuliyyətli olaraq həyata keçirilməsi üçün relevant olan təhlükəsizlik mülahizələri və digər məsələlər. 32
Testləşmə proseduru Təsvir edin ki, testləşmə harada keçirilir və qeyd edin ki, bu yer bu cür işi yerinə yetirmək üçün qəbulediləndir yoxsa deyil. Prosedurun məqsədinə nail olmaq üçün lazım olan tədbirlərin mərhələli ardıcıllığını təsvir edin. Həmçinin detalları göstərin ki, nə və nə zaman edilməli, onu harada və necə etmək olar. Nəticələr
Hesablamalar Əgər mümkündürsə, nəticələrin necə qəbul edilməsini və hesablanmasını təsvir edin. Əgər kompyuterdən istifadə etmək lazımdırsa, istifadə edilmiş proqramları sadalayın və müvafiq fayl(lar)ın harada olduğunu göstərin. Göstəricilər Əgər mümkündürsə, göstərin ki, testləşmə
Qəbul
Etibarlı nəticələrin əldə edilməsi kriteri(lər)ini göstərin (məs. pozitiv və neqativ avadanlıqlar hansı nəticələri verəcəkdir). Həmçinin göstərin ki, əgər avadanlıqlar kontrol yoxlanışı keçə bilməzsə, testləşməni yenidən keçirmək üçün hansı sistem işləyir. İnterpretasiya Nəticələrin (məs. avadanlıqların əhəmiyyətinin) interpretasiya kriteri(lər)ini göstərin. Yazılma / qeydiyyat Hansı növ qeydlərdən istifadə edilir? Qeydlərin edilməsi zamanı nəticə(lər)nin və interpretasiyanın elektron cədvəldə əlaqələndirilməsi lazım ola bilər.
Hesabatlar Nəticə(lər)nin hesabat prosedurlarını və hesabatın kimə təqdim edilməsini təsvir edin. Nümunənin saxlanılması
Saxlanılmanın qeydiyyat Qeyd edin ki, nümunələr harada, hansı temperaturda və nə müddət ərzində anbara yerləşdirilir.
Nümunələrin məhv edilməsi Qeyd edin ki, nümunələr necə və harada məhv edilir və işlənilir. Digər SƏP-in göstərilməsi də mümkündür, burada məhv edilmə və əvvəlcədən işlənilmə prosedurları 33
təsvir edilmişdir. Keyfiyyətin təmin edilməsi Qeyd edin ki, testləşmənin monitorinqi necə keçirilir və o, harada saxlanılır. Əlavələr Əlavələrdə baş vərəqlər ola bilər, bu
•
Testləşmə nəticələrinin qəbul edilmə kriteriləri; •
Nümunələr haqqında qeydlər; •
Nəticələrin vərəqləri; •
Ximikatların necə hazırlanması və onlarla necə işləməsi haqqında detallar. Bəzi hallarda testləşmənin həyata keçirilməsi indikatorlarının proqressiv monitorinqi üzrə icazənin daxil edilməsi lazım ola bilir.
5. Müşahidə imkanı və qeyri-məhdudluğun ölçülməsi 5.1 Müşahidə imkanının yaradılması və müəyyən edilməsi
Monitorinq proqramlarının ən əhəmiyyətli məsələlərindən biri səthi suların nümunələrinin kimyəvi analizidir. Mövcud olan vəziyyəti qiymətləndirmək və sonra qərarın qəbul edilməsi prosesində istifadə etmək üçün çirkləndiricilərin konsentrasiyası ölçülür. Hazırkı vəziyyətdə su sektorunda kimyəvi analizlərin daha etibarlı nəticələrin əldə edilm əsi münasibətdə güclü təzyiq vardır. ”Bir dəfə ölçüldü – hər yerdə qəbul edildi” konsepsiyası getdikcə daha əhəmiyyətli olur. Tələb laboratoriyanın ISO/IEC 17025 standartına əsasən akkreditasiyası kimi analizlərin menecment sisteminin tətbiq edilməsini vurğuladı, hansı ki, su sektorunun laboratoriyalarında geniş istifadə edilir. Standart diqqəti ona yönəldir ki, analizlərin müvafiq etalonları ilə münasibətdə analizlərin müşahidəsi mümkün olsun. Kimyəvi analizlərin nəticələrinin əksəriyyəti üçün bu ən yaxşı şəkildə Sl-də - beynəlxalq vahidlər sistemində verilmişdir.
Beynəlxalq lüğətə əsasən, müşahidə imkanı bu cür izah edilir: ”ölçmə nəticəsinin və ya standartın əhəmiyyətinin xüsusiyyəti ki, onu göstərilmiş etalonla adətən, milli və ya beynəlxalq standartlarda göstərilmiş qeyri-məhdudluğa malik olan müqayisələrin kəsilməz zənciri ilə əlaqələndirilməsi mümkün olsun”. Müşahidə imkanı müxtəlif laboratoriyalar arasında nəticələrin müqayisəliliyi üçün lazımi əhəmiyyətli xüsusiyyətdir, hansı ki, trans- sərhəd mübadiləsini dəstəkləyir.
Müşahidə imkanına malik olan etalonlar, göstərilmiş qeyri-məhdudluq ilə, müşahidə imkanının və ölçmənin qeyri-məhdudluğunun qiymətləndirilməsinin nümayiş etdirilməsi əsasını təşkil edirlər. Etalonların əksəriyyəti kimyəvi analizlərin müşahidəsi üçün Sl vahidləri ilə münasibətdə çox çətin və qeyri-praktikdir. Sl ilə münasibətdə müşahidənin mümkün olmaması zamanı ISO/IEC 17025 bizə tövsiyyə edir ki, etalon şəklində kompetentli təchizatçı tərəfindən təqdim edilmiş, sertifikatlaşdırılmış, yaxşı xarakterizə edilmiş soraq materiallarını və daxili etalonları istifadə edək. Alternativ olaraq, müşahidə imkanını yaratmaq üçün yaxşı 34
müəyyən edilmiş metodlardan istifadə etmək də olar. Onları müəyyənedici metodlar da adlandırırlar.
Ölçmələrin müşahidəsi imkanının nümayiş etdirilməsinin əsas elementlərini aşağıdakı şəkildə təqdim edə bilərik:
- Suyun keyfiyyət parametrinin və qəbul edilmiş analizin qeyri-məhdudluğunun göstərilməsi; -
Müvafiq əhəmiyyətin qiymətləndirmə metodunun yaradılması; -
Metodun validasiyası; -
Hər təsiredici ölçünün nisbi əhəmiyyətinin müəyyən edilməsi; -
Müvafiq etalonların seçilməsi və istifadə edilməsi; -
Qeyri-məhdudluğun qiymətləndirilməsi.
Ölçmənin qeyri-məhdudluğu ölçmənin müşahidəsi imkanları ilə çox sıx əlaqədədir. Umumən, qeyri-məhdudluq hər bir test və ölçmə ilə assosiasiya edilir. Testləşmə təqdirində o, nümunələrin seçilməsi, hazırlanması, ölçülməsi və göstəricilərin qiymətləndirilməsinin müxtəlif mərhələlərində olan səhvlərdən yaranır. Başqa sözlərlə desək, ölçmənin qeyri- məhdudluğu elə bir qiymətləndirmədir ki, hansı ki, əhəmiyyətlər diapazonunu xarakterizə edir, və onun çərçivəsində həqiqi əhəmiyyətin mövcud olması təsdiq edilir. Ölçmə göstəriciləri istifadəçilərinin onun haqqında təsəvvürü olmalıdır ki, hesabatda qeyd edilən əhəmiyyət həqiqi əhəmiyyətlə münasibətdə nə dərəcədə qeyri-obyektiv ola bilər.
Beləliklə, hesabatda miqdar ölçmələrinin nəticələri bir əhəmiyyət, həmçinin mümkün olan həqiqi əhəmiyyətdən sapma kimi yazılmalıdır. Bu ISO/IEC 17025 standartı tərəfindən tövsiyyə edilir. Mənasızdır, məsələn, əgər hesabatda içməli su haqqında 50,0 mq/l NO 3 qeyd
edilibsə, və göstəricilərin istifadəçisi onda əmin deyil ki, NO 3 45,0 mq/l ola bilər, yoxsa 55 mq/l. Qeyri-məhdudluğun göstərilməsi istifadəçiyə ölçmədə təxmini buraxılan səhv və gözlənilən həddlər haqqında məlumatı verir. Ölçmənin həqiqi əhəmiyyəti ehtimal ki, onun çərçivəsində yerləşir. Qeyri-məhdudluqla əlaqədar olan bu cür sənədlər qərarı qəbul edənlər üçün olduqca əhəmiyyətlidir (analitikin qeyri-məhdudluğun səviyyəsini bir neçə dəfə qiymətləndirə bildiyi zaman). Qeyri-məhdudluq haqqında məlumat xüsusiyyətlə o zaman əhəmiyyətli olur ki, əgər konkret həddin əhəmiyyəti yoxlanılmalı və hesabatda yazılmalıdır.
“Ölçmənin nəticəsi ilə əlaqədar olan parametr, hansı ki, əhəmiyyətlərin dispessiyasını xarakterizə edir və ölçülən həcmə ağlabatan şəkildə yazıla bilər”.
35
qiymətləndirilir. ISO dərsliyi bu müxtəlif halları müvafiq olaraq A tipli və B tipli qiymətləndirmələr kimi adlandırır. Baza və ümumi metrologiya terminlərinin beynəlxalq lüğətinə əsasən.
ISO „Ölçmədə qeyri-məhdudluğun ifadə edilməsi üzrə bələdçi“ni nəşr etmişdir (istifadə edilmiş ədəbiyyat siyahısına baxın). Onda geniş spektrdə, ölçmələrdə qeyri-məhdudluğun qiymətləndirmə və ifadə edilməsinin ümumi qaydaları verilmişdir. Qeyri-məhdudluğun qiymətləndirmə konsepsiyası kifayət qədər düzxəttlidir. O, statistikanın dərindən biliməsini deyil, ölçülmüş parametrin və ölçmə metodunun ətraflı biliyini tələb edir. Qeyri-məhdudluğun müəyyən edilməsi zamanı laboratoriya aşağıdakı addımları atmalıdır (ISO dərsliyi 98-3, 2008):
-
Spesifikasiyaları müəyyən edin ki, nəyi ölçmək istəyirsiniz. Bunun və səthi suyun keyfiyyətinin asılı olduğu ölçülmüş parametrləri arasında münasibətləri müəyyən edin. Məs. əgər ölçmə temperature nəticələrə təsir göstərirsə, ölçmə temperature da müəyyən edilməlidir. -
göstəricilərin menecment prosesi). -
Prosesin hər hissəsi və ya səthi suyun keyfiyyətinin hər parametri üçün qeyri- məhdudluq mənbəyini müəyyən edin. Bilin ki, səhvlərin mümkün mənbələri qeyri- nümayəndəlik nümunələrinin seçilməsindən, nümunələri götürəndən, pis kalibrlənmiş instrumentdən, ideal ölçmə şəraitlərinin mövcud olmamasından, qarışıq ximikatlardan və məlumatların qiymətləndirmə səhvlərindən irəli gələ bilər. -
Hər qeyri-məhdudluğun həcmini qiymətləndirin və sənədli şəkildə rəsmiləşdirin, məsələn, standart sapmalar və ya nisbi standart sapmalar kimi. Bu faktorları ölçmələrin seriyasından və ya laboratoriya tərəfindən aparılmış ölçmələrdən almaq olar, və ya, əgər eksperimental qiymətləndirmə qeyri-mümkün və ya qeyri-praktikdirsə, hər faktoru istənilən əlçatan mənbələrdən qiymətləndirmək olar (təchizatçının məlumatı, laboratoriyalar arasında tədqiqatlar və ya kvalifikasiya testləşməsi).. -
da ümumi əhəmiyyəti əldə etmək üçün ayrı-ayrı göstəricilərin toplanılması deməkdir. Hesablamanın avtomatizasiyasında kömək edəcək kompyuter proqramı və ya elektron cədvəl mövcuddur.
Əhəmiyyətli qeyd: bütün prosedur elə sənədləşdirilməlidir ki, kifayət qədər məlumat əlçatan olsun, bu isə əgər yeni məlumat və ya göstəricilər əlçatan olmuşdursa, nəticənin təkrar qiymətləndirilməsini mümkün edəcəkdir.
Mütləq qeyd edilməlidir ki, konkret nəticənin qeyri-məhdudluğunu qiymətləndirmək üçün analitikə yalnız ölçmə prosedurundan (nümunələrin seçilməsindən, dəqiqlikdən, operatorun məhdudlaşmalarından və s.) irəli gələn qeyri-məhdudluq faktorları deyil, həmçinin onların etalon həcmləri ilə əlaqədar olan qeyri-məhdudluq da lazımdır. Buradan irəli gəlir ki, faydalı göstəricilərin qeyri-məhdudluqları ilə birlikdə təqdim edilməsi yalnız bütün lazımi parametrlərin müvafiq etalonlarla münasibətdə müşahidəsi mümkün olduğu və hər bu cür etalonun qeyri-məhdudluğu məlum olduğu zaman mümkündür.
36
“Standart qeyri-məhdudluğu” almaq üçün həssaslıq koeffisientləri və standart sapmalar kvadratların cəmindən kök altında birləşir. R komponentləri üçün standart qeyri-məhdudluq bu cür olacaqdır:
qeyri- məhdudluq həqiqiliyin daha yüksək səviyyəsini təmin edir Əgər qeyri-məhdudluğun ərizəsinin məqsədi diapazonun həqiqiliyin yüksək səviyyəsi ilə əldə edilməsidirsə, genişlənmiş qeyri-məhdudluq bu cür hesablanır:
azadlıq səviyyəsi ilə olsun. Yüksək azadlıq səviyyələri üçün k=2 diapazonun 95%-nə yaxınlaşır. Qeyri- məhdudluğun ərizəsinin interpretasiyası Hesab edilir ki, yuxarıda qeyd edilən genişlənmiş qeyri- məhdudluq maraqlı ölçülərin naməlum həqiqi əhəmiyyəti üçün daha geniş diapazonu elə verir ki, istənilən nəticə üçün Y:
Mühəndis statistika dərsliyinə əsasən, NIST/SEMATECH, 2003-cü il.
Yüklə 487,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|