Lazar Markoviĉ Zamenhof kaj la Zamenhof-falsaĵaro Resumo

10. Etnaj antaŭjuĝoj ĉiuflanke 

 

Origine la plej grava motivo estis forgesigi, ke Zamenhof estis judo. Estiĝis granda literaturo 

celante apogi apogi tiun falsan aserton. Oni povas legi detalojn pri tio, ke li junaĝe ekvivis en 

Varsovio, parolis pole, estis populara inter poloj, havis polajn amikojn, eĉ polan karesnomon. 

Tiu lasta aserto estis aparte ŝatanta „argumento” de la falsofarantoj, krome tiuj faktoj pri la 

polaj ligoj de Zamenhof estas veraj. Nur la konkludo estis falsa. Siatempe Zamenhof mem 

estis la unua, kiu refutis la aserton pri sia pola identeco. Pri la falsaĵoj oni trovas kompletan 

trarigardon en la libro de Sikosek (2003: 300-309). Malgraŭ la fortostreĉoj de la falsofarantoj 

ili neniam sukcesis ĝenerale kredigi tiun falson.  

Laŭ 41 enciklopedioj li estis polo. Ok enciklopedioj elturniĝis tiel, ke anstataŭ klarigo 

emfazis nur la varsovianecon de Zamenhof. Tridek enciklopedioj elturniĝis tiel, ke nenion ili 

menciis pri lia etna identeco (kvankam en simile ampleksaj aliaj artikoloj pri aliaj famaj 

personoj tion ili menciis, kelkfoje eĉ kun detaloj). En 19 enciklopedioj oni trovas parte verajn 

informojn. Laŭ tiuj 

judo (en11) 

jude parolanta pola judo (hu18) 

pola judo (en5,en7,en9, en10, en16, fi1, hu15, it2) 

ruso (en1, en8, es1, fr1, fr2, fr3, fr4, ru-en1) 

polo kaj judo (ep1). 

                                                 

33

 Same kiel la imperiestro Marcus Aurelius naskiĝis en la romia urbo Aquincum (provinco Pannonia), kaj ne en 

la III-a distrikto de la urbo Budapest, Hungario. Aŭ: la filozofo Immanuel Kant vivis nur en la urbo Königsberg, 

Prusio, kaj neniam en la urbo Kaliningrad (=Калининград), Rusio). 

34

 Ankaŭ en la nova PIV (2002) estas du nomoj: Bjelostoko por la rusia urbo kaj Bjalistoko por la pollanda urbo. 

Same estas ankaŭ en kelkaj etnolingvoj, ezemple en la hungara: Bjelosztok (en Rusio) kaj Białystok (en 

Pollando). En pluraj aliaj etnolingvoj tiu urbonomo ne ŝanĝiĝis, ĉiam estis kaj restis ekzemple en la rusa lingvo 

Bjelostok, kaj en la pola Białystok. 

35

 Tute alia afero estas ke post kelkaj jaroj fakte reaperis la ŝtato Pollando, kaj kiam post aventura historio 

packontrakto fiksis ĝiajn limojn, Bjalistoko jam estis ene de ĝi. 

---

 

13 

La neesperantista publiko la unuan fojon en 1991 povis legi en enciklopedio, ke Zamenhof 

estis judo el ruslingva familio. The New Encyclopaedia Britannica. 12. (en19) elfosis tiun 

informon el amaso da falsaj informoj. 

Kiuj ne povas akcepti la faktojn? Poloj, rusoj, judoj, katolikoj kaj esperantistoj, kiuj 

mem havas antaŭjuĝojn, aŭ timas de la opinioj de la ĉefa fluo en siaj medioj. La falsadojn 

iniciatinta Javal mem estis judo. Certe ne antisemito, sed timis de la antisemitaj opinioj. Dum 

cent jaroj la situacio ne multe pliboniĝis. Inter la polaj esperantistoj verŝajne ne estas 

antisemitoj, sed en la socio certe, same kiel rusofoboj. Do akcepti la fakton „rusa judo” estas 

tiel malfaciele, ke oni preferas elturniĝajn klarigojn de la nocio etno. Kaj polaj katolikoj iel 

regas la internacian katolikaron.  

Kiel la misinformado funkcias praktike? Jen ekzemploj. Foje redaktoro de katolika 

enciklopedio petis min verki Esperant-rilatajn artikolojn. Mi liveris ilin kaj la redaktoro estis 

ege kontenta. Sed komparante ilin kun polaj katolikaj fontoj anstataŭ „rusa judo” enmetis 

„polo”. Tion li faris bonintence, lastmomente, sen mia scio, ĉar li rimarkis ke mi „evidente 

eraris, verŝajne pro malatento.” Je la Bjalistoka UK estas malfacile ne rimarki la pluvivantan 

rusofobion. La revuo Esperanto prezentas la historion de la urbo, sed apenaŭ pri la vivperiodo 

de Zamenhof. Multe pli detale prezentas la antaŭzamenofaj kaj postzamenhofajn periodojn. 

 

Similaj antaŭjuĝoj floras inter rusoj, kiuj ne povas kompreni, ke iu povas esti „rusa 

judo”, ja „oni estas aŭ ruso, aŭ judo”, kvankam ili ne rifuzas la nociojn „faranca judo”, aŭ 

„germana judo”. Ankaŭ inter rusaj esperantistoj mi rimarkis la saman pensmanieron. Krome 

plej ofte poloj jam aŭdis pri Zamenhof, sed por rusoj la vortoj kaj Zamenhof kaj Esperanto 

sonas ekzote. 

 

Plej obstine konraŭstaras esperantistoj, kiuj ne volas scii, nur kredi. Ili kredas 

fikciaĵojn simile al naciistoj ĉie en la mondo. Kaj se jam ne kredas, timas de la aliaj naciistoj. 

Kaj Waringhien, kaj Golden suferis pro la esperantista cenzurado, kiam ili volis publikigi nur 

onojn de la Zamehof-falsaĵaro (Golden 1988:23). Mi spertis la saman sintenon de 

esperantistaj redaktoroj, kvazaŭ estus postulato malkonsideri la ekzistantajn dokumentojn, kaj 

anstataŭ ili sed abunde trakti la supozojn. Foje iu eĉ eksplikis, ke en la kazo de Zamenhof 

validis la rusaj leĝoj, ĉar li estis inter la plej grandaj genioj de la homaro. 

Ofte leviĝas la demando, ke kio estis la patrio de Zamenhof? Li estis rusa judo