Лекция. TÁRbiyaNÍŃ ulíwma metodlarí Jobası

Tárbiyanıń tiykarǵı quralları hám usılları. Pedagogikalıq ádebiyatlarda tárbiya metodi termini menen bir qatarda tárbiya quralları terminide qollanıladı. Tárbiya quralları tar maǵanada tusinilgende oǵan kitaplar, kinofilmler, iskusstvo shıǵarmaları hám basqada tárbiya protsesinde qollanılatuǵın usıǵan uxsas nárseler kiredi. Muǵallimniń janlı sózide tárbiya quralı bolıp esaplanadı. Ulıwma tárbiyalıq wazıypalardı sheshiw ústinde tárbiyashınıń paydalanǵanlarınıń barlıǵında tárbiya qurallarınıń qatarında kóriwimizge boladı.
Tárbiya quralları keń maǵanada túsinilgende oqıwshınıń jeke basınıń qáliplesiwine tásir etetuǵın xızmetlerdiń tómendegi túrlerinde kóz aldımızǵa keltiriwimizge boladı. Mısalı oqıw, jámiyetlik paydalı miynet, oyın, krujok isleri, sport penen shuǵıllanıw, kórkem háweskerler dógeregi hám taǵı basqalar.
Tárbiya usılı-bul tárbiya metodınıń bir sostav bólegi yamasa detalı bolıp sanaladı. Ol tárbiyalıq protsestiń elementar zvenosı sıpatında tárbiyashı menen tárbiyalanıwshınıń birgeliktegi xızmetlerin xarakterlep beredi. Tárbiya usılı-bul bir tárepleme háreket. Sonlıqtan tárbiya metodı bir neshe tárbiya usılların qollanadı hám qurallardı paydalanadı. Biraq tábiyat, jámiyet hám adam oyı úzliksiz rawajlanıp otıradı. Biz qatıp qalǵan metod, forma, usıl hám tárbiya quralları bar dep ayta almaymız. Bularda úzliksiz ózgerip, rawajlanıp otıradı.

10.2. Shaxs (oqıwshı) sanasın qáliplestiriw metodları

Shaxs sanasın qáliplestiriw metodları dep tárbiyalanıwshıdaǵı unamlı minez-qulq sıpatların, qásiyetlerin rawajlandırıw hám unamsızların joǵaltıw maqsetinde tárbiyalan22ıwshınıń sanasına, sezimine hám erkine hár tárepleme tásir etiwlerdiń jıyındısına aytıladı. Bul metodtı geyde isendiriw metodı dep atawda dástúrge aynalǵan.
Hárqanday tárbiyalıq jumıslar shaxstıń, oqıtıwshılardıń, tárbiyashılardıń balalar jámáátine, ayrım jaǵdaylarda jeke oqıwshınıń ózine de belgili bir minez-qulq hám normalardı túsindiriwinen baslanadı. Biraq, tárbiyalanıwshı ushın bunday túsindiriw2ler jetkiliksizligi menen kózge taslanadı. Sonlıqtan da, balalar jámááti, ayrım balalardıń ózleri tek túsingeni menen sheklenip qalıwdı qálemeydi. Olar óz túsiniklerin turmısta, balalar hám basqa da adamlar menen bolǵan qarım-qatnaslarında salıstırmalı túrde úyreniwge háreket jasaydı. Nátiyje de, balalarǵa berilgen túsiniklerdi haqıyqıy turmıs penen ámeliyat tereńlestiredi, olardaǵı qáliplesip atırǵan jámiyetlik sananı isenim menen bekkemlewge baǵdar aladı. Usı maqsette bir qansha ádebiy kitaplar, kinofil`mler, tele hám radio esittiriwler paydalanıladı.
Balalardıń minez-qulqları hár qıylı boladı. Olardıń birewleri jaqsı minez-qulıq normaları haqqında túsiniklerge iye bolsa, al ayrımları kerisinshe bunday túsiniklerge jetkiliksiz dárejedeligi menen ajıralıp turadı. Oqıwshılardaǵı, tárbiyalanıwshılardaǵı bunday jaǵdaylardı inabatqa ala otırıp jámiyetlik sananı qáliplestiriw metodınıń hár qıylı formaları hám usıllarınan paydalanıwımızǵa tuwra keledi.
Shaxs (oqıwshı) sanasın qáliplestiriw metodı axborot saatları, etikalıq gurrin, lekciya, disput, oqıwshılar konferenciyası, oqıwshılar jıynalısı, klass saatı, mektep diywalı gazetası, oqıwshılardıń xat alısıwı, aldıńǵı kásip mamanları, jazıwshılar, shayırlar, iskusstvo xızmetkerleri menen ushırasıwlar ótkeriw, klasstan tıs oqıwlardı shólkemlestiriw hám basqa da túrlerge bólinedi.