M a t m u r o d o V f. M

Markazsizlashtirilgan boshqaruvning asosiy shartlari:
Siyosiy kafolat 
— hokimiyat taqsim oti prinsipiga q a t’iy rioya qilish, jam i­
yat 
hay o tin i d em o k ra tla sh tirish jara y o n in i ch u q u rla sh tirish , o ‘z - o ‘zini 
boshqarishni rivojlantirish, davlat hokim iyati m ahalliy organlari vakolatini 
kengaytirish.
Iqtisodiy kafolat 
— m ulkchilikning turli shakllari: xususiy, kooperativ, 
m unitsipal m ulklarni qonuniy belgilashdan iborat. F uqarolarning o ‘z - o ‘zini 
boshqaruv organlari, nodavlat tashkilotlari va ular faoliyatini him oya qiluv­
chi guruhlam ing huquqiy him oyasi bo'lishi kerak. M ahalliy darajada bozor 
m exanizm larini faol joriy etishni ta ’m inlab, tadbirkorlam i ro ‘yxatga olish 
tartibini osonlashtirish va ularning huquqini him oya qilish hisobiga ular 
«hayotini yengillashtiradigan» iqtisodiy kafolatlar yaratilishi kerak. Bu m arka­
ziy organlarning quyi b o ‘g‘inlar kundalik faoliyatiga aralashish im koniyati- 
ni ancha chegaralaydi, ularni m a’m uriy em as, balki iqtisodiy t a ’sir m etod- 
larini q o ‘llashga m ajbur qiladi. O m m aviy axborot vositalari orqali aralash 
iqtisod nim a degani, kishilar ehtiyojini yaxshi qondiray otg an firm alam i
39

---

raqobat qanday rag'batlantirib, bunga e ’tib o r qilm agan firm alam i qanday 
jazolashini ko'pchilikka tushintirib beruvchi t a ’limiy kam paniya o'tkazish 
ham yaxshi natijalar bergan b o ‘lardi.
Huquqiy kafolat 
— qonun ustuvorligi prinsipiga rioya qilishni ta ’m inlash, 
amaldagi qo nunlarni yangilash va u n d a davlat hokim iyati m arkaziy organ ­
larining jam iyat hayotining barcha jab h alarid a kerakli yagona um um davlat 
siyosatini o 'tkazish u ch u n zarur bo'lgan vakolatlarinigina qoldirish.
Davlat hokim iyatining m ahalliy organlari jam iyat hayot faoliyatining 
uyg'un va samarali kechishini ta ’m inlashda m u h im rol o'ynaydi. Bular asosan 
nazorat va tekshiruv, litsenziya berish, standartlam i belgilash, resurslami joy- 
lashtirish, davlat xizm ati ko'rsatish, xizm at sifatini m onitoring qilish kabi 
vazifalardir. O 'z navbatida, hokimlikning viloyat va tum an darajalari orasi- 
dagi vazifalar yanada aniqroq taqsim lana boshlandi. Misol uchun, oliy va o 'rta
maxsus kasb-hunar ta ’limi sohasi ham m arkazga (vazirlik), ham viloyatga 
(viloyat darajasidagi vazifalar-moliya, m ehnat resurslarini joylashtirish va h.k.) 
bo'ysunadi. O 'r ta u m u m iy t a ’lim ni b o sh q arish bilan yu qorida tu ru v ch i 
bo'g'inlardan tashqari, boshqaruvning tu m an darajasi (joriy boshqaruv, jara- 
yo n n i m u v o fiq la sh tirish , re su rsla rn i jo y la s h tir is h , m o n ito rin g ) h am
shug'ullanadi. Shuningdek, davlatning atrof-m uhitni him oya qilish, m adaniy 
merosni asrash, avtom obil va yo'lovchi tashish transportini tartibga solish, 
shahar qurilishi, aholiga kom m unal va boshqa m axsus xizm at ko 'rsatish
(masalan, k o 'p bolali, kam ta ’m inlangan oilalam i, nogironlam i q o ‘llab-quv- 
vatlash) kabi funksiyalari mahalliy hokimiyat organlariga berilgan. Bulam ing 
ham masi m ahalliy o'ziga xosliklami yanada kengroq hisobga olish, bajarish 
operativligini oshirish im konini beradi (2.1-chizm a).
O 'z navbatida, m ahalliy davlat hokim iyati organlari jam o at xizm ati si­
fatini oshirish m aqsadida o 'z funksiyalarining b ir qism ini xususiy tarm o qq a 
beradi, o 'z -o 'z in i boshqaruv organlari, nodavlat tashkilotlarini jalb etadi. 
M asalan, hokim liklar xususiy firm alarga te n d e r b o 'y ich a yo'lovchi tashish 
bo'yicha sh ahar m arshrutlarini sotadi. N atijada, yo'lovchilarning kattagina 
qismiga xususiy transport xizm at ko'rsatadi. U y-joy kom m unal xo'jaliklari 
(JEK ) o 'm ig a uy-joy m ulkdorlari shirkatlari tashkil qilindi. M ahalliy davlat 
hokim iyati organlarining m unitsipal m ulkka kirm aydigan korxonalar bilan 
munosabatlari shartnom a asosida ko'riladi. K atta shaharlarda m ahalliy davlat 
hokim iyati organlari assotsiatsiyalar barpo qiladilar, xususiy korxonalar bi­
lan ijtimoiy ham korlik asosida aloqaga kirishadilar.
M a’m uriy islohotning m aqsad va vazifalarini bosqichm a-bosqich am alga 
oshirish choralari ko'rilyapti. Davlat boshqaruvi hududiy organlari tarkibi 
takomillashtirildi. O 'zbekistan Respublikasi Vazirlar M ahkam asining 2-sonli 
«Davlat boshqaruvi hududiy oiganlari tarkibini mukammallashtirish haqida»gi 
qaroriga m uvofiq, 2004-yilning birinchi yarmida barcha hokim liklar yangi 
boshqaruv tarkibiga o'td ilar, viloyat, shahar va tu m an hokim lari o 'rin b o - 
sarlari soni qisqartirildi, hokim lar m ahkamasi xodimlari soni ham kam aytiril-
40

---