M Ə h ə m m ə d t a ğ I s I d q I 1 5 0 MƏHƏMMƏd tagi siDQİ Ə s ə r L ə r I

v a r.  Y u x u d a   qara-qura  görm əsəm   y a x şıd ır .  ÇünKİ  çox 
y a zd ım .  M ü fəssəl  ə h fa la tın ı  y a z.  H ü sey n   T iflisd ə d ir .
A dresim :  B aqarşapat,  y a x u d   (İçm iyad zin   ErevansKİ)
Q uberniya  G ülaru-A ralıx  sm o tr ite lin ə
X ü d a h a fiz .  T ez-tez  yaz.
B a ğ i-səm im iy y ət: 
Ə lirza
Kağız  olmadığından  rəsmi  Kağıza  yazdım,  bağışlal
13  noyabr  1 9 1 2
Смотритель  Келани-Аралыхского училища
Naxçıvandan
N iza m   ü l-ü ləm a   cənablarına!
B a şın a   dönüm ,  sən ə  qurban  olum .
Şer:
M ən  Kİməm  Ki,  sə n in   ə tir li
xatirindən  vaz  Keçim?
Sən  m ənə  m əhəbbətlər  ed irsən ,  sən in
qapın  mənim  başımm  tacıdır.
N eçə  g ü n   bundan  qabaq  M irzə  H ü sey n   x a n   ad lı  bir 
adam la  m ən im   ü n van ım a  g ö n d ərd iy in iz  b ir  n ü sx ə   «Fə- 
van d i-n isab »  (M əcalisi-n izam iyyə) 
Kİtabını 
ald ım .  H əqi- 
q ətən ,  elm   v ə   ədəb  m əclisin in   m ü n is  v ə  iz z ə t   v ə   şərəfi- 
d ir.  Z əhm ət  çəKİb,  m ən i  bu  h əd iy y ə  ilə   sərəfra z  e td in iz . 
B a şım ı  u ca  e td in iz .  S izin   g ö n d ərd iy in iz  bu  Kİtab  m ənim  
K İtabxanam a  z in ə t  b əx ş  ed ir.  D aim   siz ə   d u alar  edlrəm .
A lla h  
taala çoxlu  mÜKafatlar versin.

H əq iq ətən   hər  d əfə  çap 
etdirdiyiniz  Kitabları 
m ənə 
göndərm əKİə 
v ə  
məni  yada  salmaqla  özünüzün  mənə 
qarşı  olan  mehr  və  məhəbbətinizi  bildirirsiniz  və  eyni 
zam anda 
məni  sevindirirsiniz. 
S izə  öz 
minnətdarlığımı 
və 
təşəKKÜrlərimi  bildirirəm. 
B u 
qədər 
b ö y Ü K  
n em əti 
mənə  bəxş  etdiyinizin  müqabilində  öz  ürəyimin  səmimi 
sözlərini  çatdırmaqdan  heç bir  şey fİKİrləşə  bilmirəm.
K ita b ı  aldıqda  İKİ  əl  ilə   onu  götü rü b ,  öpüb  v ə  göz- 
lərim in   ü stü n ə   qoydum   v ə  dedim:
B əzən   bağdan  b ir  m eyvə  (bar)  m ənə  q ism ət  olu r, 
Y en isin d ən   daha  y e n isi  m ənə  q ish ıət  olur.
B u  zəm anədə  tsla m   d in in in   d ü şm ən ləri  hər  tərəf- 
dən  baş  qald ırıb   v ə  d övri  m ətbuatda  işa rə  v ə  eyham la 
m ü səlm a n la rm   b irləşm əsi  haqqında  öz  fİK İrlərini  çap  et- 
d irirlər.  E y ıü   zam anda,  b izim   aram ızı  vu rm aq   istə y ir lə r . 
H ər  y erd ə 
Kafir  adamları 
b izim   aram ıza  salıb lar 
(Qurda 
qoyun  d ə r isi  g ey d irm işlər)  v ə  isla m iy y ətd ən   v ə   im andan, 
d in d ən   x əb əri  olm ayan  adam ları  salıb lar.  HalbuKİ  bu 
adam lar 
nə 
şəriətdən 
xəb ərləri 
var, 
nə  Q uranı  b ilirlər. 
O nlar  b əzən   Iran  v ə   ira n h la rm   cəh a lətin i  ələ  sa lır  v ə  t s ­
lam   m ə d ən iy y ətin ə  rişx ən d   edirlər.
LaKİn  b ilm irlər  Kİ;  ............................
H əq iq ətən  
bu  Kİtab  onlara  bir  növ  cavabdır. 
X ü su - 
silə  İKİnci  fəsildə  kİ,  dünyanın  sirləri  barəsində  yazıl- 
mışdır.
A lla h   taalad an   x a h işim   budur 
kİ, 
buna  b ən zər 
kİ- 
tablar  n əşr  edib  İslam   m ətb u a tm ı  daha  da  zin ətlən d irə- 
sin iz .
Sidqi

«Tərbiyə»  məKtəbindən
Hörm dtli  və  dziz  qardaşım  M əşədi  H asən  cənabla-
rına!
20
  rəcəb  1 3 1 3 -cü   il
(8  y a n var  1 8 9 6 -c ı  il)
«E tm ə, 
etm ə 
k İ ,  
yaxşı  adamlara  bu  hərəKət  yaraş-
maz!»
D o stlu ğ u m u za   və  aram ızda  olan 
m ehribançılığa 
xə- 
l ə l  
g ə lm ə sin   deyə  öz  fİKrim i  ifa d ə  etm əy ə  çətinlİK 
ç ə k İ -  
rəm . 
İstəm irəm   Kİ,  aram ızda  incİKİİK  o lsu n .  E yn i  za- 
m anda, 
dedİKİərimi 
sə n ə  
sü b u t  etməK  istə y ir ə m .  «Cavabı 
rədd 
etməK 
v ə 
Kİtabı 
Kİtabla 
m ü q ayisə  etməK>>  Kİtabı 
şə r iə t  fə r z lə r in d ə n   v ə   ir fa n ı  vacib lərd ən   b irid ir.  LaKİn 
S iz  cənablar 
b u n la rın  
h a m ism i  tam am ilə  arxaİKİəşdirib 
v ə  öz  iş iııiz lə   m əşğ u lsu n u z.
«Bu  da  Keçər.  Y a  hu!»  (A m an  A llah!)
Q ardaşım ,  siz  m əd ən iy y ət  ətra fın d a   m ən im lə  söhbə- 
tin iz   əsn a sın d a ,  x ü su silə   səy  və  tə la ş,  cid d ü   cəh d   barə- 
sin d ə  m ən im lə  m übahisə  ed ird in   v ə  deyirdin:
M əşədi  Tağı!  B u  puç  söh b ətləri b u ra x ,  nə  olar,  olar!
D ö v lət  n əd ir,  m əd ən iy y ət  nədir?
Ciddü  cəh d i  n eyləyirlər?  S əy  v ə  tə la ş  n əy ə  lazım -
dır?
D ü n yaya  necə  diqqət  y e tir sə n ,  elə  də  olacaqdır. 
D ü n ya  b iv ə fa d ır.  B elə-belə  söz-söh b ətlərd ən   iıey   d an ışır- 
d ın .  Sonra  a x ırd a   H a fiz in   bu  b e y tin i  sö zlərin ə  şa h id   ola- 
raq  sö y ləy ird in :
«M ənim  
d o stlara  m əsləhətim   b u d u r  kİ,  h ə r  b ir 
iş i 
b u ra x ıb ,  g ö z ə lin   zü lfü n d ən   y a p ışsın la r» .
LaKİn  in d i 
şÜKÜrlər 
olsuıx  A lla h   ta a la y a  
kİ, 
dünya- 
n ın   iş lə r i  s iz i  elə  m əşğ u l  edib 
k
İ,  h ə tta  b a şın ız ı  qaşım ağa 
b elə  m acal  qalm ayıbdır.  N ecə 
kİ, 
S iz  X acə  H a fizd ən   bir 
b ey t  m isa l  g ə tir ir d in iz ,  in d i  icazə  v erin   b u n a  m ünasib 
Ş ey x   S əd i  h əzrətlərin d ən   bu  d y n y a n ın   iş i  b arəsin d ə  bir 
b ey t  sÖyləyim .  H əq iq ətən   çox  g ö zəl  v ə  m ən alı  b ir  beyt- 
dir.  Y a x şı  d em iş,  bəİKƏ  də  in c ilər  yaratm ışd ır:
«X alqa 
inzivaya  çəKİlməK  öyrədirlər,
Ö zləri  is ə   m al-d övlət  to p la y ırla r» .
(H ə r fi  tərcü m əsi  gü m ü ş  v ə  ta x ıl  top layırlar).

İn d i  is ə   in s a f  g ö zü   ilə   b ax,  gör  düz  d ey irəm ,  ya 
y o x .  Ə gər  tə sd iq   etm əsən ,  həqiqətən  in sa isız sa n .
Ü m id  edirəm   Kİ,  təsdiq  edəcəKsən.  İndi  mən  vəziy- 
əti  belə 
görü rəm  
Kİ,  vaxtın   da  olsa  məKtub  yazmayacaq- 
san.
Ona  görə 
Kİ, 
d ün yan ın   iş lə r i  sən in   b a şın ı  elə  qatıb 
Kİ,  h ə tta   b ir  vərəq   K ağızı  da  Korlamaq  (qaralam aq)  istə - 
m irsən .  H ə tta  b u n u   da  m üzayiqə  ed irsən .
D o stla r ı  yad a  salm aq  günahdırm ı?
H a l-əh v a l 
etməK 
gü n ah   sayılırm ı?  MəKtub  yazm aq 
böyÜK  x əta d ırm ı?
Y azışm aq   qadağandırm ı?
«E tm ə,  etm ə 
kİ, 
y a x şı  adam lar  b elə  etm əzlər» .
S ən in   işlə r iiiin   sonundan  xəbərim   y o x d u r.  B ilm i- 
rəm   n ecə  q u rtard ı.  H acı  M əm m ədtağı  ağaya  gön d ərd iy- 
im  
Kitab 
ona  ça tıb d ır,  y a  yox?
Onu  o x u y u b sa n m ı,  ya  yox?  Ə lb əttə,  y a x ş ı  olar 
Kİ, 
b u   barədə 
İKİ 
cü m lə  yazasan .  K ərbəlayi-C abbara  verd iy - 
in   p u l  v ə   sırğ a y a   x ə rcləd iy in   cəm i  doqquz  m anat  edir. 
M əşədi  Ibrahim   Üə  göndərdim .  Ç atdım ı?  О  barədə  də 
y a z.  Qalan  p u lu   da bir  təh ər  düzəldərəm .
Q ərəz,  h əm işə  sə n in   q u llu ğ u n d a   h azıram .  MəKtu- 
b u n u   g ö zləy irəm .
S ən in   səm im i  d ostu n   M əhəm m əd  T ağı  Sidqi
MəKtubu  fars  dilinddn A r i f  R am azanov
tərcüma  etmişdir.

«Tərbiyə» 
məKtəbindən
H ö r m ə t l i   Ş a h t a x t h   a x u n d   -   H a c ı  M o l l a   A b d u lla  
сэп а Ы а п п а !
Sərvərim !  Ə w ə la   x a h işim   budur  Kİ,boş  v a x tın ız d a  
fü r s ə t  tapıb  bu  məKtubu  diqqətlə  o x u y u b ,  buradaK iları 
yad da  sa x la y a s ın ız .  M ən  b ilirəm  
kİ, 
siz  m ən im   yazdıqla- 
rım a  e tin a   etm əy ib ,  on ları  u şaq   э £ к а п  
Kİmi 
qələm ə  ve- 
rəcəKsiniz. 
LaKİn  x a h iş  edirəm   onlara  d iq q ət  y e tir ə si- 
niz.
B elə  təK İdlərdən  m əqsədim   budur 
Kİ, 
e şitd iy im ə  
görə  S iz  heç  bir  şə x sin   dedİKİərinə  qulaq  a sm ır sın ız   və 
heç 
Kimi 
özü n ü zd ən   a ğ ıllı  və 
bilİKİi 
hesab  e tm ir sin iz . 
O zü n ü zü   h am ıd an   yÜKSƏK  tu tu r su n u z .  Elə  b u n a  görəd ir 
Kİ, 
söh b ət  əsn a sm d a   heç 
Kimə 
d an ışm ağa  m acal  verm ir- 
sin iz .  Q arşınızdaK i  adaının  dedİKİərinə  qulaq  a sm ır sın ız . 
B ilm ir sin iz  
Kİ, 
nə  barədə  d an ışır.  G ö zlərin izi  on u n   göz- 
lərin ə 
dİKİb 
v ə 
tam am ilə 
başqa 
m övzu  
ü zərin d ə 
d ü şü n ü rsü n ü z 
Kİ, 
on u n   cavab ını  v e r ə sin iz .
E lə  buna  görəd ir  Kİ,  x a h iş  edirəm   b ir  sa a t  da  o lsa  
öz  x a s iy y ə tin iz i  d əy işib ,  bu  y a zıla ra   d iq q ət  y e tir ə s in iz .
Ə sas  m əsələlər  b u n lard ır 
k
İ,  siz ə   ərz  etməK  is tə y i-
rəm:
Şer:
D ostlard an   к о т э к   um urdum ,
LaKİn  d ü şü n d ü yü m   səh v   id i.
Ö z-özüm ə  deyirdira 
kİ, 
necə  o lu r 
kİ, 
axu n d   cə- 
n a ğ la rı  ö zü   m əscid lərd ə  v ə  m inbərlərdə  m ü n a fiq lərə  lə- 
n ət  o x u y u r,  in d i  isə   ö zü  b elə  işlərd ə n   ç ıx ır .
N eçə  v a x td ır  
k
İ,  d əfələrlə  m ü n a fiq lər  s iz in   m ənə 
q a rşı  söylədİK İərinizi  m ənə  ç a td ın r la r .  LaKİn  m ən   siz i 
ta n ıd ığ ım a   görə  v ə  m ənə  olan  h ö r m ə tin iz i  bilərəK   onla- 
rm   dedİKİərinə  e tin a   etm əyib ,  qulaqardm a  v u ru ra m .  Bi- 
lirəm  
Ki, 
on lar  araq ızışd ıran   v ə   aravuran  adam lardır.
LaKİn  bu  g ü n lərd ə  m ötəbər  adam lardan  b iri 
kİ, 
özü n ü z  də  onu  y a x ş ı  ta m y ır sız   v ə   ona  q arşı  h ö rm ətin iz 
y a r,  Ş a h ta x tlı  m ə c lislə r in in   b irin d ə  m ənə  q arşı  söyləd iy- 
in iz   b əzi  b a til  v ə  m aqabil  sö z ləri  m ənə  ça td ırd ı.  G uya 
h əm in   m əclisd ə  m əndən  v ə  «Tərbiyə&  m əKtəbi  barəsində 
söh b ət  olunubdur.  S iz  is ə   d em isin iz 
k
İ,  b u   iş   о  qədər  də 
tə r ifə   la y iq   d ey il.  M ən  şə x sə n   M əşədi  T a ğ m ı  ta m y ıra m .

ÇirKİn 
əq id əli  v ə   z ə if  im a n lı  b ir  şə x sd ir   v ə   «Tərbiyə>> 
məKtəbinin 
a x ır ı  y a x ş ı  qurtarm ayacaq.  B izim   b ü tü n  
u şa q la rım ız  d in siz  v ə  m əzh əb siz 
tərbiyələnəcəK İər.
M ən  b u   sö z ləri  götü r-q oy  etdİKdən  sonra  belə  qəra- 
ra  g əld im  
k
İ,  bu  sö z ləri  siz  d em işsin iz  (Bu  sö zlərin   siz in  
tərəfd ən   sö y lən m əsin ə  yəqin  etd im ).
Ə w ə la ,  ona  görə 
k
İ,  həm in  sö zləri  m ənə  çatd ıran  
ş ə x s   çox  m ötəb ər  v ə  sadiq b ir  zatd ır,
iKİnci,  həmin  məclisdə 
S iz 
məKtəb 
və  m illət  uşaqla- 
rının  tərbiyəsi  mövzusunda  olan  söhbətin  uzun-uzadı 
çəKəcəyindən  və  siz  cənablara  danışmaq  imKam  olma- 
dığını  düşünərəK  söhbətin  mövzusunu  dəyişdirməK  məq- 
sədilə 
KÖKÜndən 
vurub,  başqaları  danışmasın  deyə  mey- 
danı  öz  xeyrinə 
boşaltmaq  istəm işsiniz. 
B u  
da  sizin 
Köhnə  xasiyyətinizdir. 
B ir 
mətləbi  təhqiq  etməmiş  və 
onun  haqqında  tam  məlumat  əldə  etməmiş  eşitdiyirdz 
yalan-palan  sözləri  çəKİnmədən  söyləyirsiniz.
D em əli,  m ən im   əld ə  etd iy im   m əlu m ata  əsa sə n   hə- 
m in   sö z lərin   siz   cənab  tərə fin d ən   sö y lə n ilm ə si  sa b it  ol- 
m u şd u r.  S iz  də  bunu  inKar  edə  b ilm əz sin iz.
M ən  s iz i  atam   yerin d ə  b ilirəm .  A ta   v ə   o ğ u l  aləm in- 
də  siz ə   q arşı  m əndə  hörm ət  v ə   inam   v ar  id i.  İn d i  isə  
S izd ən  
x£ihiş 
edirəm  
Ki, 
belə-belə  söh b ətlər  e tm ə y ə sin iz . 
B elə  söh b ətlərd ən  
Kənar 
o la sın ız.
M əni 
məzhəbsiz  adlandırırsız. 
S iz 
cənablar  məniın 
dilimdən  və  yaxud  hərəKətlərimdən  dinə  və  şərə  qarşı 
bir  söz  eşitm işsinizm i  və  yaxud  görmüşsünüzmü?
M əni  b iab ır  edib,  bu  dünyada  və  a x irətd ə  günahKar 
ed irsən   v ə   bu  böyÜK  g ü n a h la rı  raənə  y a x ır sa n   v ə  bəİKə 
də  bu  sö z lərlə  m ənə  m addi  v ə   m ən əvi  x ə sa r ə t  y e tir ir sə n . 
M ən  b u n la rın   h a m ısm ı  qəbul  edirəm .  B əs  siz  cənablar 
q iy a m ət  g ü n ü n d ə  p eyğəm bərim iz  və  h əzrəti-Ə li  v ə  Sid- 
d iq eyi-K ü b ra  v ə   H əsən i-m ü ctəb a  və  sən in   x ü s u s i  m övlan 
olan   im am   H ü sey n   əley h ü ssəla m ın   q arşısın d a  nə  cavab 
verəcəKsən?
A x ı  sən   də  b ir  əqidə  sah ib isən .  B elə  d ey il 
Kİ, 
heç 
b ir  şe y ə  in an m ayasan   v ə  əq id əsiz  olasan.  Ü m id im   budur 
Kİ, 
m ən   öz  in tiq a m ım ı  q iyam ət  gü n ü n d ə  A lla h   ta a la   di- 
v a m n d a   beş  m üqəddəs  olan   рак  peyğəm bər  v ə   on u n   alı 
(M əhəm m əd  peyğəm bər,  onun  q ız ı  S iddiqeyi-K übra, 
im am   Ə li,  im am   H əsən   v ə  im am   H ü seyn   nəzərd ə  tu tu - 
lur)  q a rşısın d a   sən d ən   alam .

214
I
M ən 
istərdim   kİ,  mənim  eybimi  üzümə  desinlər.
A x u n d   cən ab ları,  siz  b u n u   da  b ilm ə lisin iz   Kİ,  b izim  
də  b a şım ızd a   papaq v a r.  B izim   də  söyK ənəsi  y er im iz  var. 
A x ı  b iz im   də  öz  q ü w ə m iz ə   görə  d ilim iz   v a r.  İn sa f  da
d in in   y a r ısıd ır .
1
In d i 
gələK  mətləb  üstünə.
B u n u  
b ilin   Kİ,  məKtəbi  təh q ir  etməK  v ə   ona  eib 
tutraaq  m ən dən   ç o x   siz ə  zərəri  v ə  z iy a n ı  v a rd ır.  MəKtəb 
b ir  m ən d ən   ib a rət  d ey il.  MəKtəb  m ən im  
Kİmi 
b ir  v ü cu d  
d e y il.  İn sa fla   d anışaq.  MəKtəb  sən ə  q arşı  b ir  pislİK  et- 
m işd irm i?   MəKtəb  Ə hm ədlə  H ü sey n in   fə r q in i  sən ə  göstə- 
rir,
Y a zıq   məKtəb  İI
k
  gü n d ən   u şa q la rın   təlim -tərb iy ə- 
silə   m əşğ u l  olm u şd u r.  S ən in   u şa q la rm   ilə   v a r lı  uşaqlar 
arasın d a  heç  b ir  fərq   qoym aım şdır  v ə  bundan  sonra  da 
qoy m ay acaq d ır.
H əq iq ətən ,  m ən   hər  b ir  tsr ə fə   n əzər  sa lıra m ,  b axı- 
rsLm,
  görü rəm   kİ,  nə  m ən,  nə  məKtəb  sən ə  q arşı  b ir  p is 
iş   görm əm işİK .  Sənə  qarşı  ədəbsiz  olm a m ışıq .  DərK  edə 
b ilm irəm   Kİ,  sən i  m ənə  q arşı 
Kim 
təhrİK  edibdir?
M ə r ifə tli  olm aq,  b aşıu calıq d ır.
s .v .  21

Cənabi-ədibi-yeganə,  fa zili-fərza n ə   M a m m d d a ğ a  
Ş a h ta x tin s K İ   h əzratlB rinin  m iila h izəy i-a liyyə lərin d !
2 8 /   II  -   1 9 0 3
M aa rif  nisaba!  N eçə  v a x td ır  
Ki, 
əh v a la t  v ə  gü zari- 
şa tın ız d a n   xəb ərd arh q   h a sil  d ey ild ir.  M əlum um   olm adı 
Kİ, 
q əze tən in   təb  v ə   in tişa r ı  nə  səbəbə  tə x ir ə   düşübdür. 
C ən ab ın ızın  
məKtubu 
bəndəyə  v ü su l  olubdur.  H ərçəndi 
Kİ, 
m ən   cavab  yazm am ışam .  A m m a  m ən im  
İKİnci  məK- 
tu b u m   Kİ,  M əşəd i  İm am əlin in   K ağızı  ilə   b ir  yerd ə  gön- 
d ərm işəm ,  ona  cavab  m əziləsin d ə  o ld u ğ u   ü çü n   dübarə 
Kağız  y a zm a ğ ı  la zım   b ilm əm işəm .  M ən 
Kağızı 
yan var 
a y ın ın   8 -c i  g ü n ü   yazıb  gÖ ndərdiyim dən  b ir  h ə ftə   sonra 
S iz in   y a n v a rın   on  b iri  ta r ix li 
məKtubunuz 
y etişib d ir. 
Onda  dərc  olu n an   m ətalib ə  öz  m əK tubum un  b əzi  fəqərə- 
lə r i  cavab  olm aq  m ü n a sib ətilə  cən ab ın ıza  zəh m ətəfza  
olm ad ım .  A n caq   m ən  sizd ən   cavab  g ö zləy irəm .  İn d i  yen ə 
icm a lən   ərz  ed irəm  
kİ, 
m ən  əyal  v ə  ə tfa lı  burada  bisahib 
qoyub, 
m ücərrəd  
halda 
T iflisə  
g əlm əy im  
qeyri- 
mümKündür. 
Və  oranm   əh val  və  ö v za sın d a n   bir  о  qədər 
m ü ttə le   d ey iləm .  H ərgah  əh li-əy a l  ilə   g əlm əy im i  m əslə- 
h ə t  b ilir s in iz ,  m əlu m   ed in .  Və  illa   q əzetən in   hali- 
in tişa r ın d a   m ən  buradan  öz 
hissəm ə  düşəcəK  Kİtabət  və 
m ü a v in ətd ən   g er i  dürm ayacağam .  Ü m id   edirəm  
kİ, 
bu 
barədə  n ecə 
kİ, 
m əsləh ətd ir  cavab  verib   v ə   tə fs ili- 
ə h v a la tın ız d a n  b ən d ən izi  b iittila   q oym ayacaqsınız.
Sidqi

Ordubaddan
2 1 /V I I I  -   1 8 9 7
Н о г т э Ш   və  ə z iz U r im   H acı-M oU a  B a ğ ır   a x u n d
və  M i r z ə   ƏləKbar  a ğ a   cənabları!
Ə w ə la   salam .  Salam dan  sonra  S iz in   sa ğ   v ə   salam at 
o lm a ğ ın ız ı  A lla h   taaladan  arzu layıram .
İKİnci  qısa  şəKİldə  bildirməK  istəyirəm   Kİ,  şÜKÜrlər
o lsu n   sa ğ   v ə  sa la m a t  varam .  M əm m ədəli  ço x   Ъэгк  x əstə-
lən m işd i.  GetdİKCə  y a x ş ılığ a   doğru   g ed ir.  E lə  buna 
görə
g ə lə  b ilm əd im .  M ən bu  g ü n   N a x çıv a n d a   o lm a lı  id im ,  H ər
halda  mümKÜn  olmadı.  tnşaallah  üç-dörd  gündən  sonra
yola  düşərəm. 
B u 
barədə  cənab 
Bəhram  
xana  məKtub  ya~
zıb,  üzr  istəməK  istəyirdim . 
LaKİn 
fİKİrləşdim  Kİ,  bu
g ü n lər  N a x çıv a n d a   o lm a sın .  Ə gər  orada  olu b ,  məKtəbə
g ə ls ə ,  ə h v a la tı  ona  de  v ə  m ənim   tərə fim d ən   ü zrx a h lıq  
et.
S izd ə n  
xahişim   budur  Kİ,  məKtəbi  açıb,  şagirdləri 
bir  yerə  toplayıb,  onlarla 
m əşğ u l 
olasınız. 
M ən 
də  çahşa- 
ram  Ki,  tezlİKİə  özümü  yetirim.
Ç oxdandır 
kİ, 
sizlərd ən   xəb ərim   y o x d u r.  H eç  məK-
tub  da 
y a z m a y ır sım z .  B axm ayaraq 
Kİ,  mən  də  məKtub
yazm am ışam .  D ey ilən ə  görə  N a x ç ıv a n ın   h a v a sı  çox  is t i
Keçir.  XəstəlİK  çoxdur.  Mən  sizlərdən  çox  nigaran  qal-
ın ışa m .  Ö zünüzdən  də  m ənə  bir  xəbər  y a zm am xsın ız.  A r-
zurn.  b ud u r 
Kİ, 
xəstəlİK   çəKİlmiş  ola.  S iz  də  sa ğ  
və 
sala- 
m at  o la sım z.
X a h işim   budur 
k
İ,  m əni  öz 
halınızdan  tezlİKİə 
xə- 
bərdar  e d ə sin iz .  B ir  şey   lazım   o lsa ,  y a zın .
S a ğ lıq la   qalın.
M əm m əd  T ağı  Sidqi
s .v .  20
F ars  d ilin d ən   tərcüm ə

N axçıvandan
12  cəm ad i  ü l- ə w ə l  1 3 2 0
(1 8   a v q u st  1 9 0 2 )
M a a rifp ə rv B r,  vətBnparvər,  x e y i r x a h   in sa n ,  q a r d a ş ım
M aşədi  Ə lasgər  a ğ a   сэп аЫ ап п а!
Q ardaşım   qədər 
əziz 
olan  Ə ləsgər  ağa,  bu  gü n lərd ə 
əziz 
V ətən im ə  q ayıtd ım .  T orpağını  öpdüm ,  su y u n u   iç- 
d im .  V ə tən   Ö vladlarını  gördüm ,  bir  asudə  n ə fə s  aldım , 
iz z ə tlə   is tir a h ə t  etd im ,  hərdən  raz  ə h li  ilə   söh b ət  etd im , 
sö h b ətlərim iz  b əzən  se v in c lə  və  b əzən 
Kədərlə 
olurdu. 
M ü v ə ffə q iy y ə tlə r im iz ə   se v in ir, 
itirdİKİərimizə 
Kədərlə- 
nirdİK.