M Ə h ə m m ə d t a ğ I s I d q I 1 5 0 MƏHƏMMƏd tagi siDQİ Ə s ə r L ə r I

Ə ziz  v ə   m ehriban  qardaşım!
T ə ə ssü f,  m in  tə ə ssü flə r   o lsu n  
Ki, 
v ə tə n   ö v la d la rı  öz 
əz iz  V ə tən lərin in   qədr  v ə  q iy m ətin i  b ilm irlər.  O nun  var 
v ə  d ö v lə tlə r in i  b ilm irlər. 
GəIəcək  və 
is tiq la liy y ə t  haq- 
q ın d a  d ü şü n m ü rlər.  Onun  sərh əd lərin ə  m ətin   v ə  möh- 
Kəm 
səd d   çəK m əyirlər.  H əm   şim al 
və  həm 
cənub 
tərəf- 
dən  ona  tə z y iq lə r   olu n u r.  Təbii  sə r v ə tlə r i  başq alarına 
q ism ət  o lu r.  B u n a b ir  çarə.qılm aq  gərəKdir.
Qardaşım!  Bu  barədə  çox  dam şm aq  olar.  Qorxuram 
Kİ, 
u zu n   çəKsin 
və 
başağrısına  səbəb  olsu n .  Y a x şısı  budur 
Kİ, 
q ılın cı  qında  saxlayaq,  arzuiarım ıza 
ürəKdə. 
LaKİn  bir 
m ü x təsər  su a lım   vard ır 
Kİ, 
ona  m ütləq  cavab  gözləyirəm . 
LaKİn 
çox  dərin  v ə   aydın  olsun.  X a h işim   budur  Kİ,  təhqi- 
qat  aparasan,  ondan-bundan  soruşas£in  v ə  
biliKİi 
v ə   xibrə 
adamlardan 
soruşasan,  lazım   olsa  d övlət 
sarayına 
gedəsən 
və  d ü zg ü n   m əlu m at  əldə 
etdİKdən 
sonra  cavabını  m ənə 
y a z.  A lla h   eləm əm iş  bir  m əlum at  əldə  edə  b ilm əsən ,  tacir 
v ə  sərraflardan  da  soruşa bilərsən.
S u a l  belədir:
Y en ə  də  h al-h azırd a  əyan   v ə   d ö v lət  m əm u rlarm ın  
d ilin d ə   m ən h u s  «M ənə  nə»  ifa d ə si  işlə n ilir m i?
V ətən  
tacir 
v ə   v a rlıla rım n  
(imKanlıların)  dilində 
«Olmaz»  ifa d ə s i  y en ə  də  y a y ılm ışd ır?
A rzu m   b ud u r 
Kİ, 
olm asın .  Haşa!  Y enə  haşa!  tn şaal- 
lah   b u   sö z lər 
arxaİKİəşib. 
Ə lbəttə  də  b elə  o lm a lıd ır.  N iy ə 
o lm a sın .  A x ı 
k
İ,  əsr  X IX   əsrd ir.  tnKİşaf  n u rla rı,  m ədə- 
n iy y ə t  şü a la rı  b ü tü n   y erləri  b ü rü m ü ş,  y ar  v ə  əğ y a rın

x ə y a lla r ı  g iz li  pərdələrdən 
aşKara 
ç ıx m ış,  G ünəş  G öyün 
tən  
ortasındadır. 
G ünortadır.  B u 
vaxtadəK 
«M ənə  nə» 
ifa d ə s i  qalarm ı?
B u  «M ənə  nə»  ifa d ə si  tərəvəz 
bazarmda 
olan  
xiyar 
v ə 
badımcandan 
çoxdurm u?  Onlar 
günortayadəK 
qurta- 
rır.
M ən  gü m an   etm irəm  
kİ, 
bu  günədəK  q a lsın .  Əgər 
gü m an  
etsəm  
də 
Kİ, 
bu  ifa d ə  q alırsa,  d ilim   la l  olsun! 
D ilim   la l  olsun!
İla h i,  m ən im   bu  g ü m an ım ı  b a til  et!  G ünahlarım dan 
hesab  etm ə!
B ir  n eçə  g ü n  
bu n d an   qabaq 
H acı  C əfərin 
dÜKamnda 
lıö r m ətli  K ərbəlayx-Əli  S əlm asi  cənabları  ilə   görü şd ü m . 
Söhbət  zam an ı  bu  «M ənə  nə»  ifa d ə s i 
haqqında 
ondan 
xəb ər  aldım .  V a x t  çox  az 
idi, 
is tə y im i  əld ə  edə 
bilmə- 
d im .  H əq iq ətən   v ətən p ərv ər,  m aarifp ərvər,  tərəq q ixah  
v ə 
bilİKİi və  bacarıqlı 
bir  gən cd ir.  B u 
babətdən 
çox 
niga- 
ran 
qaldığınıa 
görə  h əm in   m əsələn i  ondan  xəb ər 
aldrnı.
D edi 
Kİ, 
bu  günlərdə  yeııicə  İstanbuldan  qayıtm ı- 
şam .  О  qədər  də  düzgün  m əlum atım   yoxd u r.  LaKİn  Təb- 
rizd ən   y o la   düşəndə  azalm ışd ı.  B
ə
I
kə
  də  in d i  arxaİKİəşib. 
B u  x o ş  xəbərdən  çox  şad  oldum .  X a h iş  edirəm   m ənim  
x ü s u s i  salam ların u   о  cənaba  çatd ırasım z.  Siz  özünüz  bu 
barədə  təh qiq at  etm işsin iz  ya  yox?  TezlİKİə  cavabııu  göz- 
ləyirəm .  M əni  naüm id  etm əyin .  TezlİKİə  məKtub  yazın .
K eçən   h ə ftə   «Tərcüm an»  q əzetin in   b ir 
illİK 
abunə 
q əb zin i  m a a rifp ərv ər  H acı  R əsu l 
cən ab ların a  göndər- 
dim .  B
u
  m əK tubu  yazan   v a x t  p oçta  qəbzi  H acı  Ə bdüləli 
ağad a  o lm a lıd ır.
A lm ış  o lsa ,  bu 
məKtubla 
siz ə   göndərərəm .
M ənim   səm im i  salamlarırru  H acı  R əsu l  ağaya  və 
H acı  K ərim   ağaya  y etirin .  Onlara  ayrıca 
məKtub 
yazm a- 
d ığım a  görə  ü zr  istəy irəm .  X ah iş  edirəm   m ən i  ə fv   etsin - 
lər.
D a n ışıla sı  ə h v a la tı  burada  yazm ıram .  Ona  görə 
k
İ, 
h ö rm ətli  M irzə  N ə sr u lla   ağa  bu  g ü n lərd ə  y o la   düşəcəK. 
B ü tü n   ə h v a la tı  d an ışar.  Тэкгага  e h tiy a c  y o x d u r.
S iz in   hər 
İKİnizdən 
x a h işim   b ud u r 
kİ, 
m ən i  u n u t- 
m a y a sın ız.  M əKtubla  m ən i  yad  ed əsin iz,
H əq iq i  v ə  səm im i  dostu nu z:
M əm m əd tağı  Sidqi
s.  V. 
25

Naxçıvandan
6  cəm ad i  ü l- ə w ə l  1 3 1 6
(23  sen ty a b r  1 8 9 8 )
H ö r m a tli
  ua 
ə z i z   H a c ı  H əsən   cən a b la rü
Şer:
N a z  v ə  n iy a z  seyrən gah m d an   g ə lm işsə n ,
Y ən i  H ic a zın   m əq səd li  Kəbəsindən  g əlm isən .
B a şın a   dönüm .  B ir  neçə  g ü n   olar 
Ki, 
A lla h   ev in in  
ziy a rə tin d ən  
başqa  h əm səfərlərin lə 
birlİKdə 
V ətənə 
q a y ıtd ığ m ı  e şitd im .  S ağ  v ə  salam at  g əlib   əh l-  əy a l  və 
q oh u m larm   ilə   g ö rü şm əy in   m ən i  həddən  ziyad ə  sevin - 
d ird i.
H əq iq ətən , 
Keçmişdə 
olan  n ig a ra n çılıq la r  v ə  çətin - 
lİKİər  mənə 
m əlu m   o ld u ğ u  
üçün  sənin 
g ə lişin d ə n  
nə  də- 
rəcədə  se v in d iy im i  b ir  olan   A lla h -ta a la  
bilir. 
S ən i  gör- 
məK 
a rzu su n d a  id im .  LaKİn  bu  səadət  v ə 
xöşbəxtlİK 
mə- 
nə  n əsib   olm adı.
N e y lə y im  
k İ ,  
qanadım   yoxdur.
U zaq   yold an   sən in   ə lin i  sıx ıb ,  sən ə  « ziy a rət  qəbul»,
-  d eyə-d eyə  sən in   h a lın ı  v ə   əh v a lın ı  xəb ər  alıram .
N a x çıv a n d a   H acı  C əfərin  K arvansarasında  H a cı  Qa> 
fa r la   g ö rü şd ü m   H ər  tərəfd ən   söh b ət 
etdİK. 
X ü s u s ilə   sə- 
n in  barəndə  çox  danışdıq.
H acı  Q afar  çox  tə ə ssü flə n ir d i  v ə   d ey ird i 
k
İ,  m ən 
H a cı  H əsən   olm adan  necə  Ordubada  ged ə  bilərəm ?
A lla h a   şÜKÜrlər  o lsu n   Kİ,  sa ğ   v ə  sa la m a t  g əlib   çı- 
x ıb d ır.  B u  səfərd ə  siz in   böyÜK  zəh m ətin iz  olubdur.  A l­
la h -ta a la   s iz in   m Ü K afatınızı 
verəcəKdir. 
S iz  çox  y a x şı 
b ilir s in iz  
Kİ, 
d ün yad a  zəh m ət  çəKmədən  heç  b ir  şey ə  qail 
olm aq  т й т к й п   d ey ild ir.  S iz in  
çəKdiyiniz 
zəh m ətlər  də 
öz  sə m ə r ə sin i  verəcəK dir.
B u  barədə  şa ir  y a x şı  deyir:
X ə z in ə   a rzu su n d a  olan   zəh m ət  çəK m əlidir,
K ön lü   to v u z  q u şu   istə y ə n   H in d ista n a   g etm əlid ir.
S ə fə r in   zəh m ətləri  v ə   çəK diyiniz  əzab  v ə   ə z iy y ə tlə r  
u n u d u lacaq .  LaKİn  bu  sə fə r in   sə a d ə ti  əbədi  v ə   daim i 
olacaq dır. 
ŞəKər və 
şərbət  hər  şeyd ən   ş ir in  
və 
d ad lıd ır.
Şer:
D o stu  
görməK 
ü çü n  
səfər 
u zu n   d ey il,
Çölün 
tiKanları 
bu  yold a  in sa n a   g ü l 
Kİmidir.

Ф
M ən  ço x   istə r d im  
Ki, 
qayıdan  baş  N a x ç ıv a n d a   görü- 
şü b ,  söh b ət 
edərdİK. 
H ətta   bu  g ü n lər  də  S iz in   bu  tərəf- 
dən  q a y ıtm a ğ ın ız ı  g ö zləy ird im .  İn d i 
kİ, 
b elə  o ld u ,  x a h iş 
edirəm , 
m əK tubla 
ə tr a flı  m ənə  y a za sın ız.
B ü tü n   d o stla ra   m ənim   salam ım ı  y e tir in ,  X ü su silə  
M irzə  S ad ıq   ağaya,  M əşədi  K ərim   əm iyə  m ən im   salam ı- 
m ı  y e tir in .  K ərb əlayi-H ü seyn ə  də  g ö z a y d ın lığ ı  verirəm . 
H acı  M ehdi  əm i  cənablarına  m əndən  salam lar  y e tir .  Gö- 
z a y d m lığ ı  ver.
M əm m əd  T ağı  S id q i
s.  V. 
2 7
Naxçıvandan
C ən abi-m ü st9tabi-m aarifpdrvər, 
Ə dibi-danişvər, 
m iihibbi-giram i  S u lta n m ə c id
Q ən izada  əfən dim  H  ə z r d tlə r in in   m ü la h iz ə y i-
аШэНпэ!
M əhəbbətli  bəradər!
S en tyab r  ayxmn  9-da  N a x çiv a n   əh a lisin d ən   bir  nə- 
fər   X orasan d an   m ü raciət 
edərK ən 
d id a rın ızd a n   к а т у а Ь  
v ə  x id m ə tin iz d ə n   şərəfyab   olduqdan  son ra 
KÜtubi- 
m ətlu b ə 
i lə   b ir  
m ü x təsər 
m əKtub 
cən a b ın ızın   tərəfin d ən  
b ən d ən izə  y e tir d i.  M əK tubunuzun  m əzm u n un d an   v ə  tər- 
zi-K İtab ətin d ən   m ə lu m  
olu n u rd u  
Ki, 
b ir 
e lə  
m əq am i-təcil 
K ağız 
yazm ağa  fü r s ə t  olm aya-olm aya  y en ə  m əhəbbəti- 
səm im i  v ə   rab itəy i-h əq iq i  cənabları  iz tir a r ə n   о  b ir  neçə 
sə tir lə r i  y a zd ırm a ğ a   vadar  etm işd i.  Ə lhəqq  о  icm al 
v ə c h ilə   y a z d ığ ın ız   məKtub  b ən d ən izə  b ir  aləm   m ətləb  
və 
m əhəbbət  qandırıb  v ə   b ir  dün ya  b eh cət  v ə   m əsərrət  ar- 
tır d ı.  M əK tubunuz  m əzm u n u   m əhz  b ən d ən in  
K ağız 
yaz- 
m am aqdan  n a şı 
o la n  
q üsur  və  n öq san ın ı  bəyan   ed ird i. 
F ilh əq iq ə,  m ən im   bu  m üsam ih ə  v ə  m ü zayiq əm d ən  
şaKİ 
və 
g iley m ən d   olm ağa  haqqınız  v a r.  A m m a  m əqam i- 
m ü v a sa t  v ə   m ü sa v a td a   v ə  aləmi-bərabərlİK 
və 
bəradər- 
lİKdə 
b u n u  
d a  deməK 
olur 
kİ:
Şer:
M əşuqə 
tərəfdən bir  hərəKət 
olm azsa,
B içarə  aşiq in   zəh m əti  fa y d a   verm əz.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
т
Y ən i  ö zü   g ər  yan m asa,  yandırm az  p ərvan ən i.
B u  m ətləb ə  d əlilim   və  bu 
müddəaya  isbatım  
h əm in  
0  m üxtəsər  məKtubun  vüsuludur  kİ,  bəndənizi  m üfəssəl 
b u   v ərəq ən i 
yazm ağa 
m əcbur  ed ir. 
DeməK 
o lu r 
Kİ:
Q am çıladın,  a tım   tərp ən d i.
Ə lb əttə,  bu  da  m əlum dur 
Ki,  b izim   ədəmi-mÜKati- 
bəm iz 
ürəKdə 
olan  b iriya  və  b im ən zu r  m eyl  v ə   m əhəbbət 
v ə  ira d ət  v ə  q ü d rətim izin   əsa s  rza y ətin ə  b ir  x ilə l  y etirə  
b ilm əz.  ÇünKİ  bu  həm   x əy a l  v ə 
həməfKarlıq 
m əhəbbəti 
d ün yad a  heç  b ir  m əhəbbətə  v ə  heç  b ir  ü lfə tə   təşb ih   və 
q iy a s  olu n m az.  О  b ir  m əhəbbətdir 
k
İ,  n ə  onu  qəsd  və 
irad ə  ilə   artırm aq  v ə  nə  də  zor  v ə   cəbr  ilə   ƏKsiltməK 
olu r.  О  b ir  m əhəbbətdir 
k
İ,  nə  d o stla rm   tə sd iq i  v ə   xey- 
ir x a h la r ın   tə şv iq ilə   кагпИ  v ə  nə  d ü şm ən lərin   tərd id   və 
m ü n a fiq lərin   tə h d ilə   za y il  olur.
Qurban  olu m   о  y ığ ın c a ğ a  
Kİ,  orada  y o x su lla   v a rlı 
ü zb əü z  o tu rm u şla r.
B u n u n la   b elə,  yen ə  yadavərlİK  v ə   d ilcu lu q   m əh zu n  
q əlb lərin   a y n a sm a   u zaq   m əsafəd ən   h a sil  olan   m öhnət 
q ü b arın m   sey q əlid ir.  B u  atəşi-m əh əb b ətlə  şö ləv ər  olan 
sin ə lə r i  eleKtrİK  v a s itə s ilə   hərəKət  edən  b ir  teleq ra f  ma- 
K inasına  təşb ih  
etməK 
m ü n asib ətd ən   x a li  d ey il 
kİ, 
bir 
tə r ə fin ə   hərəK ət  verən də  о  b iri  tərə fin d ə  b ir  cü n b iş  h a sil 
olu r.  Odur  Ki,  h əm işə  dua  və  salam , 
məKtub 
v ə 
Kəlam 
m əhəbbət  r iş tə s in i  v ə  irad ət  s ils ilə s in i 
hərəKətə 
g ə tir ir . 
B u n a  görə  m ən  də  m ütəvəqqe  oluram  
kİ, 
cən ab ın ız  da 
gah  v ə   g ah   bu  b ən d əyi-arzu m ən d i  bir  n am əyi-m əsərrət 
əlaqə  ilə   y ad   v ə  d ilşa d   m üzayiqə  b u y u rm a y a sın ız.
E y 
dost,  məKtub  məhəbbətin  yarısıdır.
Ə g ərçi  m ən im  
hasili-Kəlamım 
odur 
kİ, 
h əm işə 
rüsum i-m Ü K atibəni  icr a   edib,  b ir-b irim izə 
Kağız 
yazm ağı 
m ü zayiq ə 
etməyəK. 
A m m a  yen ə  sonra  x ə y a la   bu  g ə lir  
к1, 
b u   g ü n ə  (belə)  m ü t ə w ə l  (uzun)  v ə   m ü fə ssə l 
Kağızları 
yazm aq da  sərfi-ö v q a td a n   savay  bir  şey   h ü su la   g əlm əy ir. 
Y ən i  əld ə  b ir  ü n v a n   v ə  bir  d əsd əvu z  y o x d u r  Kİ,  on u n   ba- 
rəsin d ə  təatiyi-əfK ar  olu n su n  
kİ, 
ta  
bəİKə 
a x ırd a   о  т э к -  
tu b lar  cəm   olub,  «M əhəbbətnam ə»  n am ın d a  m ü x tə sə r   bir 
Kİtab  şəKİində  çap  o lu n su n  
kİ, 
ə sr im iz in   K itabından  heç 
o lm asa  b ir  vərəq   p arəsincə  gələcəK də  ə b n a y i-m illə tin   və 
ərbabi-maarifin 
n əzərin d ə 
bir 
a y in ey i-ib rətn ü m a   o lsu n . 
B u n u   da  x ə y a l  edəndə  о  qədər  m əvane  h ü cu m avər  olur 
Ki, 
yazm am aq  yazm ağa  qələbə  edir.  Y ən i  n ə 
əlim iz 
və

d ilim iz  açıq d ır  v ə   nə  qələm im izdə  v ə  q əd əm im izd ə  yara 
v ə   təv a n a   v ə   n ə  də  h ü rriyyəti-əfK arım ız  v a r.  B u   m əhdud 
x ə y a la tın   için d ə  n ə  deyib  yazm aq  olur?  H a fiz   n ə  g ö zəl 
d eyib d ir 
k İ ;
M ənim   ü rəyim d ə  elə  bir  dərd  v ar 
k
İ,  d esəm   ağzım  
y a n a r.........
B u   sö z ləri  yazm aqdan  yen ə  axırd a  о  əq id əyə  g əli- 
rəm   Kİ,  y a zm a ğ ıın ız  y a x şıd ır   Kİ,  h a m ısm ı  dərK  olunm a- 
sa,  b ari  h a m ısı 
tərK 
olu n m asm .
Gər  d o st 
yanına  getməK  mümKÜn  olmasa,
D o stlu q   şə r ti  b ud u r  Kİ,  v ə fa lı  olasan.
s.  V. 
30
N a x ç ıv a n d a n   m əKİub
«Sürəyya»  və  «Pərudriş»  qdzetldrinin  m üdiri  və  ка- 
tibi 
( r e d a K t o r u )  
m ərhum  M irzə  Əlimdhdmmdd Kaşani-
n in   vdfatı  münasibdtilə  başsağlığı
A y   yarım d an   artıq   olardı  Kİ,  «H əb lu lm ətin »  qəze- 
t in i  alm ırd ım .
İndİKİ 
zam anda  fa r s 
dilində 
olan  q əzetlər  arasın d a 
b elə  b ir  q əzetin   əld ə  ed ilm əm əsi 
böyüK 
tə ə s s ü f  doğurur. 
Çox  n ig a ra n   q alm ışd ım .  Elə  bu  h ə ftə   9 -cu   n ö m rəsi  gəlib  
ç ıx d ı.  Çox  sev in d im .  İI
k
  növbədə  m ü n d ərica tım n   feh ri- 
stin ə   n əzər  sa ld ım .  « T əəssü f,  m in  təəssü f!»   b a ş lığ ı  nəzə- 
rim i  cəlb  e td i.  B ird ən   özüm dən  a s ılı  olm ayaraq  halım  
d ə y işd i.  Ü rəy im   döyünm əyə  b a şla d ı,  b aşım   g ic ə llə n d i, 
əh v a lım   d ə y işd i.  Ö z-özüm ə  dedim :
-  İla h i,  y en ə  g ö rəsən   n ə  h a d isə  baş  verm işd ir? 
«H əb lü lm ətin »  ju rn a lın ın   baş  Katibi  b ir  tə ə s s ü f  əv əzin ə 
m in  tə ə s s ü f b a ş lığ ı  a ltın d a   y a zı  dərc  etm işd ir?
ju rn a lın   v ərəq lərin i 
çox  təcili  və  tələm-tələsİK  və- 
rəqləm əyə  b aşlad ım .  N əzh a y ət,  g əlib   ça td ım .  G ördüm   kİ, 
yazılıb :
«H əq iq ətən,  fa r s d illi  q əzetlərin   ən   y a x ş ıs ı  olan 
«Sürəyya»  v ə  «P ərvəriş»  q əzetlərin in   redaK toru,  v ətən - 
p ərvər  a lim ,  m aarifp ərvər  in sa n   d ü n y a sın ı  d ə y işm işd ir » .
E lə  b u n u   oxu d u m .  S on rasm ı  o x u y a   b ilm əd im ,  çox 
tə ə s sü flə n d im ,  ix tiy a r s ız   ağlam ağa  b a şla d ım .  Y en ə  də 
öz-özü m ə  təKrar  etdim :
-  A h .  ah!  T əəssüf!  M in  təəssü f!

B u   da  m in lərcə  bədbəxtlİKİərdən  b ir id ir 
k
İ,  hər  tə- 
rəfd ən   bu  y a zıq   x a lq ın   b aşın a  g əlir.
A n a sı  m in   ü m id lə  onu  b əsləm iş,  sü d   v e r m iş,  onu 
əm izd irm işd ir.  A m a n sız  ölüm   onu  g ö zlən ilm əd ən   əlin d ən  
qoparıb,  apardı.  O,  bu  d ün ayn ın   elə  b ir  q iy m ə tli  ləl  və 
cə v a h iri  id i 
k İ ,  
ru zigara  b əx ş  etm işd ir.
A m an  b elə  ölüm   əlindən!
F əryad  b elə  son su z  dərd v ə   m öhnətdən!
X ü la sə ,  «H əb lü lm ətin »,  m əcm u əsin in   qalan  m əqalə- 
lə r in i  ah  v ə   fə ğ a n la   oxu d u m .  Çox  tə ə ssü flə n d im .  K eçən 
il  M isird ən  
m ə n ə  
gön d ərd iyi 
şəK İlini 
a ğ laya-ağlaya 
öpdüm   v ə  пакаш   g ən cin  
şəKİlinin  a rx a sın d a   əllərim   tit- 
r ə y ə -titr ə y ə   on u n   öiüm   ta r ix in i  qeyd 
e td im .  Q arşım a 
qoyub  h ey rət  v ə   h əsrətlə  ona  b axd ım   v ə  ona  m ü racitə 
edərəK, 
dedim :
- 
E y  ir a n in   m əhəbbətli  m əhbubu  v ə   ir a n lıla r ın   ə li 
a ltın d a   boya-başa  çatm ış  v ə  tərb iyə  alm ış  x a d im ,  qeyrət- 
li  m illə tin   c a r ç ısı,  d ö v lətin   d aya ğ ı,  x a lq ın   x e y ir x a h  
n ü m a y ən d əsi, 
öİKənin  inK İşaf 
v ə  tərəq q isin in   tərə fd a r ı, 
b əd xah lar  sə n i  eşitm əd ilər,  sən i  b aşa  d ü şm əd ilər, 
Ö I k ə -  
n in   x a in lə r i  sən in   q əd r-q iym ətin i  b ilm əd ilər, 
respublİKa 
sə n in   s ə s in i  eşitm əd i,  sən in   g ö rd ü yü n ü   öİKənin  əh a lisi 
g ö rm əd ilər.  N əh a y ət 
k
İ,  bədxahlar  v ə  xəyanətK arlar  öz 
b a y r a q la n m   sə n in   əley h in ə  q a ld ın b ,  sən in   n əşr  etd ird iy - 
in   q əze ti  b a ğ la td ıla r.  Onun  n əşrin ə  m ane  old u lar.  Tonqal 
qalayıb  sən in   q əzetin i  yan d ırd ılar.  S ən i  təh q ir  etd ilər, 
d ilin i  b a ğ la d ıla r,  q ələm in i  isə   sın d ırd ıla r.  B ir  m üddət 
su sd u n ,  ə lil  old u n ,  d ərd lərin i  dem ədin  v ə   b ild irm əd in , 
sir lə r in   açılm am ış  qaldı.
Şer:
«Sürəyya»  sən ə  əza  sa x la y ır,
«P ərvəriş»  isə   sən in   m atəm xanan d ır.
G ecələr 
səhərədəK  
oyaq  qaldın,  y a tm a d ın .  Q ələm inə 
g ü c 
verərəK  
sa n b a llı  ifa d ə lə rlə  m əqalələr  y a zd ın .
F a zili-M isri  ilə   sual-cavab,  A vrop a  x a tir ə lə r i,  ar- 
d ıc ıl  b ir  sır a  
m əq a lələr, 
«Vicdan  haKİm inin 
m ühaKİm ə- 
s i» ,  «İran  h a cıla r ın ın   m ü şa v irəsi» ,  « S iy a sə tin   əl  uzun- 
lu ğ u »   v ə  sa irə  bu 
Kİmi 
m əqalələr  v ə  ib rəta m iz  n əsih ətlə- 
rin   illə r   b oyu   a lim lərin   K İtabxanasında  y a d ig a r  qalaca- 
qdır.  GələcəK  n ə s il  is ə   ondan  qidalanacaq  v ə   sən in   uza- 
q g ö r ə n liy in i  alqışlayacaqd ır.  Ə srlər  b oyu   sən ə  rəh m ət  və 
sən in   d ü şm ən lərin ə  v ə  v ə tə n   x a in lə r in ə   lə n ə t  oxuyacaq-

lar.  H ə tta  
sənə 
Iranın  
mərKəzində 
heyKƏİlər 
ucaldacaq- 
lar.  S ən iıı  a d ın ı  İranın  q ey rətli  o ğ u lla n ııın   sıra sm d a   ya- 
zacaqlar.  S ən in   m atəm ində  F a zili-M isri  qara  p altar  gey-