Tilni qanday tasvirlash kerak? Ushbu o’quv-uslubiy qo’llanmada Pythonni muntazam ravishda tasvirlab
berishni mo'ljallamaydi, buning uchun asl qo'llanma mavjud. Bu erda tilni bir vaqtning
o'zida bir necha jihatlar bo'yicha ko'rib chiqish taklif etiladi, bunga qat'iy akademik
yondoshuvdan ko'ra haqiqiy dasturga tezroq kirishga imkon beradigan misollar
to'plami orqali erishiladi.
Biroq, siz tilning tavsifiga to'g'ri yondashishga e'tibor berishingiz
kerak. Dasturni yaratish har doim kompyter bilan aloqa bo'lib, unda dasturchi
kompyuterga oxirgi
amallarni
bajarish
uchun
zarur
bo'lgan
ma'lumotlarni uzatadi. Dasturchining ushbu harakatlarini
semantika deb atash
mumkin. Ushbu ma'noni etkazish vositasi dasturlash tilining
sintaksisidir . Xo'sh,
interperatarorga uzatiladigan dastur kodlari odatda
pragmatizm deb ataladi. Dastur
yozayotganda, bu zanjirda hech qanday nosozliklar bo'lmasligi juda muhimdir.
Sintaksis
dasturlash
tilining
to'liq
rasmiylashtirilgan
qism
hisoblanadi, ifoda
Pragmatistlari til interperatarorining o'zidir. Aynan u sintaksisga
muvofiq yozilgan "xabar" ni o'qiydi va unga kiritilgan algoritmga muvofiq harakatga
keltiradi. Norasmiy komponent faqat semantikadir. Bu dasturni tuzishda eng murakkab
bo'lgan yolg'on mazmunni rasmiy tavsifga o'tkazishdir. Python tilining sintaksisi
interperataror tomonidan dasturchini muammosini tushunishi uchun asosiy vositasi
hisoblandi.
Python tarixi Python dasturlash tilini yaratilishi 1980-yil oxiri 1990-yil boshlaridan
boshlangan. O`sha paytlarda uncha taniqli bo`lmagan Gollandiyaning CWI instituti
13
xodimi Gvido van Rossum ABC tilini yaratilish proektida ishtirok etgan edi. ABC tili
Basic tili o`rniga talabalarga asosiy dasturlash konsepsiyalarini o`rgatish uchun
mo`ljallangan til edi. Bir kun Gvido bu ishlardan charchadi va 2 hafta davomida
o`zining Macintoshida boshqa oddiy tilning interpretatorini yozdi, bunda u albatta
ABC tilining ba’zi bir g`oyalarini o`zlashtirdi. Shuningdek, Python 1980-1990-yillarda
keng foydalanilgan Algol-68, C, C++, Modul3 ABC, SmallTalk tillarining ko`plab
xususiyatlarini o`ziga olgandi. Gvido van Rossum bu tilni internet orqali tarqata
boshladi. Bu paytda o`zining “Dasturlash tillarining qiyosiy taqrizi” veb sahifasi bilan
internetda to 1996-yilgacha Stiv Mayevskiy ismli kishi taniqli edi. U ham Macintoshni
yoqtirardi va bu narsa uni Gvido bilan yaqinlashtirdi. O`sha paytlarda Gvido BBC ning
“Monti Paytonning havo sirki” komediyasining muxlisi edi va o`zi yaratgan tilni Monti
Payton nomiga Python deb atadi (ilon nomiga emas).
Til tezda ommalashdi. Bu dasturlash tiliga qiziqqan va tushunadigan
foydalanuvchilar soni ko`paydi. Boshida bu juda oddiy til edi. Shunchaki kichik
interpretator bir nechta funksiyalarga ega edi. 1991-yil birinchi OYD (Obyektga
Yo`naltirilgan Dasturlash) vositalari paydo bo`ldi.
Bir qancha vaqt o`tib Gvido Gollandiyadan Amerikaga ko`chib o`tdi. Uni CNRI
korparatsiyasiga ishlashga taklif etishdi. U o`sha yerda ishladi va korparatsiya
shug`ullanayotgan proektlarni Python tilida yozdi va bo`sh ish vaqtlarida tilni
interpretatorini rivojlantirib bordi. Bu 1990-yil Python 1.5.2 versiyasi paydo
bo`lguncha davom etdi. Gvidoning asosiy vaqti korparatsiyani proektlarini yaratishga
ketardi bu esa unga yoqmasdi. Chunki uning Python dasturlash tilini rivojlantirishga
vaqti qolmayotgandi. Shunda u o`ziga tilni rivojlantirishga imkoniyat yaratib bera
oladigan homiy izladi va uni o`sha paytlarda endi tashkil etilgan BeOpen firmasi
qo`llab quvvatladi. U CNRI dan ketdi, lekin shartnomaga binoan u Python 1.6
versiyasini chiqarib berishga majbur edi. BeOpen da esa u Python 2.0 versiyani
chiqardi. 2.0 versiyasi bu oldinga qo`yilgan katta qadamlardan edi. Bu versiyada eng
asosiysi til va interpretatorni rivojlanish jarayoni ochiq ravishda bo`ldi.
14
Shunday qilib 1.0 versiyasi 1994-yil chiqarilgan bo`lsa, 2.0 versiyasi 2000-yil,
3.0 versiyasi esa 2008-yil ishlab chiqarildi. Hozirgi vaqtda uchinchi versiyasi keng
qo`llaniladi.