M əsləhətçi: C. Q. Nuriyev. Elm V ə Təhsil Mərkəzi «Təfəkkür»

Əmtəənin adı
Miqdarı
D
əyəri
(min
Aeş 
dolları)
2001-
cı
il
ə
nisb
ətən
(%-l
ə)
1. Ət və ət 
m
əhsulları
22902,4 t 
14112,2 
112,3% 
- 
0
cümlədən 
humanitar yardım 
60,0 t 
473,2 
2. Buğda
657169,0 t 
68612,3 
106,7% 
- 
0
cümlədən 
humanitar yardım 
15988,3 t 
3987,4 
3. Un
9818,6 t 
9964,9 
54,0% 
-0
cümlədən 
7829,6 t 
1666,7 
182 

---

humanitar yardım 
4. Şəkər
129176,8 t 
21473,3 
136,7% 
5. Yağ
42086,9 t 
26265,4 
106,4% 
- k
ərə yağı 
12730,5 t 
12574,8 
- bitki v
ə heyvan 
m
ənşəli yağlar 
29356,4 t 
13690,6 
- 
0
cümlədən 
humanitar yardım 
768,0 t 
510,5 
6. Çay
5146,8 t 
14274,0 
78,7% 
7. Spirt
1271823,8 1 
1195,5 
238,9% 
8. Spirtli içkilər
2541951,5 1 
2266,3 
282,2% 
9. Tütün məmulatı
1031,7 mln.
əd 
7815.3 
111,3% 
10. Minik 
avtomobill
əri
15381 
ədəd 
63830,4 
11. Toxum
1513,9 t 
771,4 
216.4%
12. Gübrə
49489,6 t 
4183.2 
144,8% 
13. Neft m
əhsulları
14513,5 t 
10778,2 
14. Elektrik enerjisi
2629935,5min 
kvt/s 
67093,8 
- 
0
cümlədən, elektrik 
enerjisinin qarşılıqlı 
ötürülməsi 
495015,1 min 
kvt/s 
10085,6 
15. Neft v
ə onunla 
müşayiət olunan 
qazlar v
ə digər qaz 
şəklində olan
karbohidrogenl
ər
3935313,9 min 
kub.m 19776,7 t 
211583,
4 
2440,30 
183 

---

Göstəricilərin təhlili üzrə idxalda buğda (657169 ton), ət 
v
ə ət məhsulları (22902,4 ton) dəyər-miqdar nöqteyi-nəzərindən 
üstünlük təşkil edir. 
□ İxracda: xam neft - 68,13% (2001-ci ilə nisbətən 
85,83%), neft m
əhsulları - 19,61% (111,96%), qara metallar və 
onlardan hazırlanan mə’mulatlar - 0,88% (233,86%), spirtli və 
spirtsiz içkilər - 0,10% (62,99%), kimya məhsulları - 1,65% 
(165,24%), pambıq - 1,05% (151,78%), tütün və tütün 
m
əmulatları - 0,92% (81,16%), əlvan metallar - 0,11% (22,34%), 
çay - 0,24% (162,11%) təşkil edir. Qalan əmtəələrin payına isə 
7,30% düşür. 
İxracın strukturunda əsas yer tutan əmtəələrin miqdarı və 
d
əyəri isə aşağıdakı kimidir: 
Əmtəənin adı
Miqdarı
D
əyəri
(min ABŞ 
dolları)
2001- 
cı 
il
ə 
nisb
ə 
t
ən
(%-l
ə)
1. Neft (xam)
8819387,0 t 
1476358,3 
o cümlədən: 
- 
şimal boru kəməri ilə 
2630570,4 t 
- Supsa boru k
əməri ilə 
6188816,6 t 
2. Neft emalı 
m
əhsulları
2740132,4 t 
424973,6 
O cümlədən 
sövdələşmə növləri 
üzrə: 
- s
ərbəst dönərli 
2586560,2 t 
391520,1 
184 

---

valyutaya 
- milli valyuta il
ə 
hesablaşmaqla malların 
keçirilməsi əsasında 
153528,6 t 
33396,5 
2.1. 01.01.2003-
cü ilə 
q
ədər şərti bəyanetməklə 
göndərilmiş neft 
m
əhsulları 
116397,2 t 
3. Spirtli içkilər
5495114.5 1 
1875,7 
59,8% 
4. Tütün
9600,0 t 
8271,8 
67,5% 
5. Tütün məmulatı
3570.1 mln.
əd 
11695,3 
238,2 
% 
6. Qara metallar
70176,5 t 
13796,7 
172,3 
% 
7. Çay
2284,4 t 
5096,2 
145,4 
% 
8. Pambıq mahlıcı və 
tullantıları
30863,6 t 
22704,4 
152,2 
% 
9. Elektrik enerjisinin 
qarşılıqlı ötürülməsi
1385733,4 
mln kvt/s 
18926,7 
ixracın struktur təhlili isə göstərir ki, ixrac olunan xam 
neftin 5128195,3 tonu (58,32%) Az
ərbaycan Beynəlxalq 
Əməliyyat Şirkətinin, 2615193.4 tonu (29,74%) Dövlət Neft 
Şirkətinin Xarici İqtisadi Əlaqələr İdarəsinin, 948844,7 tonu 
(10,79%) Dövlət Neft Şirkətinin Xarici Sərmayələr İdarəsinin və 
101364,5 tonu (1,15%) «Şirvan Oyl» MMM-nin payına 
düşmüşdür. 
185 

---

Neft m
əhsullarının ixracında «Azərneftyağ» İstehsalat 
Birliyi (1749835,0 ton (63,86%)), Dövlət Neft Şirkətinin Xarici 
İqtisadi Əlaqələr İdarəsi (821680,8 tonu (29,99%)) və «Azal Oil» 
müəssisəsi (151784,1 tonu (5,54%)) üstünlük təşkil edir. 
Respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri xarici 
ölkələrə (MDB ölkələrindən başqa) 1923855,2 min ABŞ dolları 
d
əyərində əmtəə (ümumi ixraca nisbətən 88,78%) çıxarmışlar, o 
cümlədən 10206,4 mln ABŞ dolları dəyərində əmtəə barter üsulu 
il
ə (ixraca nisbətən 0,53%), 975453,9 min ABŞ dolları dəyərində 
əmtəə sərbəst dönərli valyuta ilə (ixraca nisbətən 50,70%) və 
869680,1 min ABŞ dollarında əmtəə isə kompensa- siyalı 
öhdəliklər hesabına (ixraca nisbətən 45,21%) çıxarılmışdır. 
Bu dövrdə eyni zamanda respublikaya xarici ölkələrdən 
1023
227,8 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi idxala 
nisb
ətən 61,15%) gətirilmişdir. Onlardan 10897,3 min ABŞ 
dolları dəyərində əmtəə barter üsulu ilə (idxala nisbətən 1,06%), 
455295.5 
min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli 
valyutaya (idxala nisb
ətən 44,50%) və 69576,2 min ABŞ dolları 
d
əyərində əmtəə isə dövlət krediti üzrə (idxala nisbətən 6,80%) 
g
ətirilmişdir. 
Xarici ölkələr üzrə ticarət balansında müsbət saldo 
900627.5 
min ABŞ dolları təşkil etmişdir. 
Respublikanın rezident və qeyri-rezidentləri MDB 
ölkələrinə 243114,7 min ABŞ dolları dəyərində məhsul (ümumi 
ixraca nisb
ətən 11,22%) çıxarmışlar, o cümlədən, 937,2. min 
ABŞ dolları dəyərində əmtəə barter üsulu ilə (ixraca nisbətən 
0,39%), 160573,3 min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst 
dönərli valyuta ilə (ixraca nisbətən 66,05%), 44910,7 min ABŞ 
dolları dəyərində digər sazişlərlə (ixraca nisbətən 18,47%), 
186 

---

24996.2 
min ABŞ dolları dəyərində əmtəə milli valyuta ilə 
hesablaşmalarla (ixraca nisbətən 10,28%) çıxarılmışdır. 
Eyni zamanda, respublikaya 
MDB ölkələrindən 
650016,6 
min ABŞ dolları dəyərində əmtəə (ümumi idxala 
nisb
ətən 38,85%) gətirilmişdir. Onlardan 507,1 min ABŞ dolları 
d
əyərində əmtəə barter üsulu ilə (idxala nisbətən 0,08%), 
545308.2 
min ABŞ dolları dəyərində əmtəə sərbəst dönərli 
valyutaya (idxala nisb
ətən 83,89%) və 62941.3 min ABŞ dolları 
d
əyərində əmtəə qapalı valyutaya hesablaşmalar ilə (idxala 
nisb
ətən 9,68%) gətirilmişdir. 
MDB ölkələri üzrə ticarət balansında mənfi saldo 
406901,9 
min ABŞ dolları təşkil etmişdir. 
Az
ərbaycan Respublikasının ticarət əlaqələrində xüsusi 
çəkisi böyük olan ölkələrdən aşağıdakıları göstərmək olar ki, 
onların xarakteristikası da 3 saylı diaqramdakı kimi və aşağıdakı 
d
əyər göstəricilərilə təsvir olunur. 
T
əhlil və diaqramdakı təsvir göstərir ki, əsas ticarət 
t
ərəfdaşlarına İtaliya, Türkiyə, Rusiya Federasiyası, Fransa və s. 
ölkələr aid olunur.