M əsləhətçi: C. Q. Nuriyev. Elm V ə Təhsil Mərkəzi «Təfəkkür»
Yüklə 420,42 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
il
ə nizamlandığı üçün kvotalar dövlətə manevr etmək üçün da 207 ha geniş imkanlar verir. Əgər idxal ilə rəqabət vəziyyətində olan sah ə təxirəsalınmadan himayə olunmalıdırsa, çox vaxt dövlət birt ərəfli qaydada tarifləri artıra bilmir. Ona görə də, sərt İdxal kvotalarının tətbiqi çox vaxt daha asan olur. Dövlət orqanları h əmçinin hesab edirlər ki, onlar xarici ticarətdə yerli firmalara qarşı ən bölüşdürücü funksiyasını da kvotalar vasitəsilə daha asan yerin ə yetirirlər. Kvotalann ümummilli səmərəliliyi çox vaxt bu kvotaların icra edilm əsinin, yəni lisenziyaların kimə verilməsinin dövlət orqanları tərəfindən necə müəyyən edilməsindən asılı olur. T əcrübədə idxal lisenziyalarının bölüşdürülməsinin aşağıdakı üsulları mövcuddur: 1. Müsabiqə əsasında hərrac (auksion) keçirilməsi; 2. Açıq üstünlük verilməsi sistemi; 3. Lisenziyaların «məsrəf üsulu» ilə bölüşdürülməsi. İdxal lisenziyaları dövlət tərəfindən ya hərrac vasitəsilə, ya da gizli şəkildə satıla bilər. Adətən hərrac aşağıdakı şəkildə h əyata keçirilir. Dövlət hər üç aydan bir hər hansı bir malın müəyyən olunmuş miqdarda idxalı üçün lisenziyanın bu və ya dig ər konkret vaxtda və yerdə açıq satışı hərracı keçiriləcəyini elan edir. H ərrac elə təşkil olunmalıdır ki, azad rəqabətin təmini üçün kifayət qədər iddiaçı toplansın. H ərracda idxal lisenziyasına elə bir qiymət qoyulmalıdır ki, bu qiym ət təxminən idxalçının qiyməti ilə həmin malın ölkə daxilind əki ən yüksək qiymətinə bərabər olsun. Belə açıq h ərracda kvota ölkə üçün tarifə bərabər olan məbləğə başa gəlir. Bu m əbləğ istehlakçılardan yüksək qiymət vasitəsilə alınıb dövlət t ərəfindən başqa məqsədlərə (vergilərin azaldılması, sosial proqramların yerinə yetirilməsi və s.) sərf edilən gəlirlərdən 208 ibar ətdir. Beləliklə, açıq hərracdan toplanan gəlir tarif g əlirlərindən heç nə ilə fərqlənmir. Buna baxmayaraq açıq hərrac üsulu təcrübədə, demək olar az istifadə olunur. Lisenziyaların bölüşdürülməsində sonuncu üsul onlann «məsrəf üsulu» əsasında satılmasıdır. Bu halda dövlət iddiaçıları m əcbur edir ki, bir-biri ilə qeyri-qiymət üsulları ilə rəqabət aparsınlar. Bu isə firmaları məcbur edir ki, öz qiymətli vaxtlarını növbədə durmağa sərf etsinlər. Sənaye xammalının lisenziyaları çox vaxt daha yüksək istehsal gücünə malik olan firmalara verilir ki, bu da istehsal güclərinin bir əldə toplanmasına gətirib çıxarır. Bel əliklə, açıq hərrac vasitəsilə idxal lisenziyalarının satılması üsulu bir cəhətdən səmərəlidir. Kvotalar tarif kimi oxşar iqtisadi n əticələr doğurur: idxal malın daxili qiymətlərini yüksəldir, idxalı m əhdudlaşdırır, idxal malına olan tələbi azaldır və həmin malın daxili istehsalının artmasına yol açır. Qeyri-tarif m əhdudlaşdırmaları üzrə siyasət beynəlxalq ticar ətin obyekti olan mal, xidmət və digər mənbələrin dünya t əsərrüfatı sisteminin ümumi potensialını artırmasına mane olan dövlət və ya xüsusi firmalar tərəfindən həyata keçirilən bütün m əhdudlaşdırıcı tədbirləri əhatə edir. Beyn əlxalq ticarətdə miqdar məhdudlaşdırmalarından başqa olduqca çox qeyri-tarif məhdudlaşdırma üsulları vardır. Bu m əhdudlaşdırmaları «idxal yönlü» və «ixrac yönlü» olmaqla, iki əsas qrupa bölmək mümkündür. «İdxal yönlü» qeyri-tarif m əhdudlaşdırmaları idxal mallarının qiymətlərini ölkə daxilində artıraraq idxalı əvəz olunan malları İstehsal edən sənayeçiləri himay ə edir. Bu məqsədlə aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilir: 1. Xarici İxracatçılara və ya daxili İstehlakçılara əlavə vergil ər qoyulur; 209 2. İdxal malının miqdarı məhdudlaşdırılır; 3. Xarici ticar ət həcmini daraltmaq məqsədi ilə idxalçı və xarici İxracatçıları qarşılaşacağı risk və qeyri-müəyyənlik artırılır; 4. B əzən yuxarıda göstərilən tədbirlərin bir neçəsi birdən t ətbiq olunur. «İxrac yönl.ü» qeyri-tarif məhdudlaşdırmaları isə ölkə ixracatını hər vasitə ilə artırmaq üçün ixracata verilən yardımlar v ə görülən digər tədbirlərdən ibarətdir. İdxal mallarının qiymətlərini artırmaqla onların həcminin azaldılması üçün tarif sisteminə oxşar amillərdən istifadə olunur. Bu amill ər arasında dolayı vergilər ən əhəmiyyətlidir. Bu vergilər h ər hansı bir mal və xidmətə, onların istehsal və ya satış m ərhələsində qoyulan vergilərdir. Bu vergilər arasında ən mühümü əlavə dəyər vergisidir ki, həmin vergi Azərbaycanda da idxal mallarına tətbiq edilir. Son ill ər beynəlxalq ticarət siyasətində tarif və kvotaların yerini yeni maneçilik vasitələri tutmağa başlamışdır. Yeni mer- kantilizm v ə ya yeni himayəçilik adlandınlan himayəçilik özünü müxtəlif formalarda göstərirməşğulluğun təmin edilməsi və s ənayenin inkişafı üçün subsidiyalar verilməsi, könüllü ixrac kvotaları, mütəmadi satış müqavilələri, ticarətə mane olma siyas əti, referans qiymətlər, dempinq və s. Bunlar arasında ən mühümü subsidiyalardır. Yüklə 420,42 Kb. Dostları ilə paylaş:
|