M. T. Gulamova analitik kimyo fanidan ma’ruza matni buxoro-2011 Taqrizchilar

100 ml 0,1000 FeSO₄ eritmasini 0,1000 n KMnO₄ eritmasi bilan [Н⁺] = 0,1000 g – ion/l bo’lganda titrlashda oksidlanish – qaytarilish potenciali qiymatining o’zgarishi.
17-jadval

Titrlash bosqich	Qo’shilgan KMnO4 hajmi (ml)	Ortiqcha, ml hisobida				Hisoblashlar	Е, В
		FeSO4	KMnO4
2	50	50	-	50/50=1	-	Е = 0,77	0,77
	91	9	-	91/9=10	-	Е=0,77+0,059lg10	0,829
	99	1	-	99/1=100	-	E=0,77+0,059lg100	0,889
	99,9	0,1	-	99,9/0,1=1000	-	E=0,77+0,059lg1000	0,9470
3	100	-	-	-	-		1,387
	100,1	-	0,1	-	0,1/100= 0,001		1,475
	101,0	-	1,0	-	1/100=0,01		1,486
	110	-	10	-	10/100= 0,1		1,498
	200	-	100	-	100/100=1		1,510

Potencial sakrama 1,48 – 0,95 =0,53 V ga teng.

1 - chizma. pH = 1 bo’lganda FеSO₄ ning KMnO₄ bilan titrlash egri

chizig’i.

Chizmadan ko’rinib turibdiki, oksidimetrik titrlash egri chizig’i, shakl jihatidan neytrallash usulidagi titrlash egri chizig’iga o’hshaydi, ya`ni ekvivalent nuqta yaqinida potencial keskin o’zgaradi. Lekin ekvivalent nuqtaga yaqin bo’lmagan nuqtalarda chiziq bir tekis o’zgarib boradi, ya`ni E ning qiymati titrlash vaqtida juda sekin o’zgaradi. Oksidimetrik titrlash egri chizig’ida keskin o’zgarish sohasi borligidan foydalanib, ekvivalent nuqtani aniq belgilash uchun mahsus indikatorlar ishlatish mumkin.

Oksidimetrik titrlash egri chiziqlari eritmaning suyultirilishiga bog’liq emas, chunki Nernst tenglamasiga eritma suyultirilgani bilan o’zgarmaydigan oksidlangan va qaytarilgan formalar koncentraciyalarining nisbati kiritilgan. Oksidimetrik usul titrlash egri chizig’ining eritma koncentraciyasiga bog’liq emasligi bilan neytrallash usulidan afzal turadi.
Bu usulning ikkinchi afzalligi shundaki, reakciya natijasida hosil bo’lgan ionlardan birini kompleksga bog’lash bilan titrlash egri chizig’idagi potencialning keskin o’zgarish sohasini bir oz kengaytirish mumkin. Bu esa analitik kimyo tajribasida ahamiyatli.


6.3. Ekvivalent nuqtani aniqlash.
Oksidimetrik titrlashda ekvivalent nuqta ikki usul bilan aniqlanishi mumkin:
1. Indikatorsiz usul. Titrlashda ishlatiladigan eritmalardan biri to’q rangli bo’lsa, ortiqcha bir tomchi qo’shish bilan eritma rangi o’zgaradi. Masalan: permanganometrik titrlash.
2. Indikatorli titrlash. Ular ishlatilishiga ko’ra oksidlanish – qaytarilish va o’ziga hos indikatorlarga bo’linadi.
a) Oksidlanish – qaytarilish indikatori.
Oksidlanish – qaytarilish indikatorlari sifatida qayta oksidlanish yoki qaytarilish hususiyatiga ega bo’lgan organik birikmalar ishlatiladi. Ularning oksidlangan (Jnd_окс) yoki qaytarilgan (Jnd_qай) formalari har hil rangga ega
Jnd_окс – ne ↔ Jnd_qай
Oksidlanish – qaytarilish sistemasi uchun Nernst tenglamasi quyidagicha yoziladi.

Oksidlanish - qaytarilish indikatorlari potencialning ma`lum qiymatida o’z rangini o’zgartirish hossasiga ega. Indikator rangining o’zgarishi [Jnd<sub>окс</sub>] / [Jnd<sub>qай</sub>] nisbatga bog’liq, n = 1 nisbat 10:1 yoki 1:10 bo’lganda, indikatorning o’zgarish sohasi
formula bilan hisoblanadi.
E ning qiymati titrlanayotgan eritma potencialiga bog’liq, chunki eritmada indikator juda kam bo’ladi. Oksidometrik titrlashda ekvivalent nuqtani aniqlash uchun rangining o’zgarish sohasi potencial sakrash oralig’ida, ya`ni ekvivalent nuqta yaqinida yotadigan indikatorlar ishlatiladi. Bunday indikatorlarning aniqlangan Е⁰ qiymati і+ 0,76 V bo’ladi. Masalan, difenilamin (Е⁰ = + 0,76 В) ana shunday indikatorlar turidandir.

2 .

Difenilamin E = + 0,73 V qiymatda rangsiz, E = + 0,79 V da esa ko’k rangli difenilbenzidinga o’tadi (hromatometrik titrlashga qarang).
Demak, + 0,73 V dan +0,79 V oralig’ida difenilamin o’z rangini o’zgartiradi.
b) O’ziga hos indikator.
O’ziga hos dispers kolloid indikatorga krahmal misol bo’ladi. Krahmal yod bilan to’q ko’k rang adsorbciyalangan kompleks birikma hosil qiladi (рН = 0) (yodometrik titrlashga qarang).