M ü n d ə r I c a t
ZəifturĢ və turĢ reaksiyalı torpaqların geokimyəvi assoyasiyası üçün ağır
Yüklə 11,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 2.35 Torpağın vəziyyətinin ekoloji qiymətləndirilməsinin kriteriyaları (1992-ci il)
|
ZəifturĢ və turĢ reaksiyalı torpaqların geokimyəvi assoyasiyası üçün ağır
metalların miqdarının ekoloji normalaĢma Ģkalası (Obuxov, Yefremova, 1991) Dərəcələr Pb Cd Zn
Cu Ni
Hg Miqdarın səviyyəsi Çox az
Aşağı
5..10 0.05..0.10 15..30 5..15 10...20
0.05...0.10 Orta
10..35 0.10..0.25 30..70 15..50 20...50
0.10..0.25 Artmış
35..70 0.25..0.50 70..100 50..80 50...70
0.25..0.50 Yüksək
70..100 0.50..1.00 100...150 80...100 70...100 0.50...1.0 Çox
yüksək 100..150 1..2 150...200 100.150 100...150 1..2 Çirklənmə səviyyəsi (YVQ) Aşağı
100...150 1...2
150...200 100..150 100...150 1...2 Orta 150...500 2...5 200.1000 150..250 150..300 2...5
Yüksək 500...1000 5...10 500...1000 250..500 300...600 5..10 Çox
yüksək
>1000 >10 >1000
500 >600
>10
Fiziki deqradasiyanın, kimyəvi və bioloji çirklənmənin kriteriyaları hazırlanmışdır, hansı ki, ekoloji normalaşmada istifadə etmək məqsədə- uyğundur (Cədvəl 2.35).
Ekolkoji fəlakət
Fövqəladə ekoloji
situasiyalar Qənaətbəxş situasiyalar 1 2 3 4 Əsas göstəricilər Deqradasiya nəticəsində kənd təsərrüfatı dövriyyəsindən çıxarılmış torpaq sahələri, ümumi sahəyə görə %-lə > 50
30...50 5-ə qədər Humus horizontunun məhv edilməsi A + B
A Ş (A 1 ) 0,1 A-ya qədər Abiotik yüklənmələrdən torpaq səthinin kəsilməsi >20 10...20
Yoxdur Torpaq kipliyinin artması, %-lə 40-dan çox 30...40
10-a qədər Qrunt sularının səviyyəsinin kritik səviyyəni keçməsi, %-lə > 50 25...50 Yol verilən səviyyə Radioaktiv çirklənmə, Ki/km 2
Stronsium - 90 Plutonium (izotoplar cəmi)
> 40 > 3 > 0,1
15...40
1...3 > 0,1
1-ə qədər 0,3-ə qədər --
158
davamı
2 3 4 Torpaq səthindən 1m səviyyədə ekspozisiya dozasının gücü, mkr/s > 400 200...400 20-yə qədər Şum torpaqlarında 10 il ərzində humus itkisi, % > 25 10...25
< 1 Asan həll olan duzların miqdarının artması, q/100q torpaq > 0,8 0,4...0,8 0,1-ə qədər Mübadilə olunan N a –un artması, kation mübadiləsi həcmində %-lə > 25 15...25 5-ə qədər Kimyəvi maddələrin YVQ-ı keçməsi: Itəhlükəlilik sinfi (benz(a)piren, dioksinlər daxil olmaqla) II təhlükəlilik sinfi III təhlükəlilik sinfi (neft və neft məhsullarını daxil etməklə)
çox 10 dəfədən çox 20 dəfədən çox
2...3 dəfə 5...10 dəfə
10...20 dəfə
Artım yoxdur Yenə də » Kimyəvi çirklənmənin göstəricilər cəmi (Z c
> 128 32...128 < 16 Aktiv mikrob kütləsinin səviyyəsinin azalması 100 dəfə- dən çox 50...100 dəfə 5 dəfəyə qədər Torpağın fitotoksikliyi (cücərtilərin sayının azalması), fona görə %-lə > 200 140...200 110-a qədər Çirklənmiş əsas kənd təsərrüfat bitkisinin payı, yoxlanmışdan %-lə > 50 25...50 5-ə qədər 1kq torpaqda helmint yumurtalarının sayı > 100 10...100 Yoxdur
1 kq torpaqda patogen mikroorqanizmlərin sayı
...10
-5 ...10
-6
-4
kütləsi qramla, hansı ki, tərkibində 1 bağırsaq çöpü olur) < 0,001 0,01...0,001 >1,0 Torpağın genotoksikliyi (nəzarətlə müqa- yisədə mutasiyaların sayını artması), dəfə sayı
>1000 100...1000 > 2
Torpağın yüksək kipləşməsi şəraitində mikrobioloji kriteriyaların eko- loji normalaşması üçün istifadə zamanı, yüngül gillicəli və qumsal çimli- podzol torpaqların zəhərli ağır metallar və pestisidlərin parçalanma məh- sulları ilə çirklənməsində aşağıdakı nəticələr alınmışdır (cədvəl 2.36) . Yüksək və orta dərəcəli davamlılığı ilə fərqlənən ekosistemlər batsillərin növmüxtəlifliyi, Niger qrupundan olan qara rəngli aktinomisetlərin və mikrob biokütləsinin tarazlaşmış miqdarında fitopotogen göbələklərin olmaması ilə xarakterizə olunurlar. Davamlılığın pozulması aktinomisetlərin steril formasının
159
artması, Niger qrupundan (50 %-dən çox) olan qara rəngli mikroorqanizmlərin xeyli miqdarda üzə çıxması, batsil növmüxtəlifliyinin azalması ilə diaqnozlaşdırılır. Yüklə 11,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|