M ü n d ə r I c a t

ğunlaşmaları→morfoloji  uyğunlaşmalar.  Budur  təkamülün  ümumi  yolu. 

Antropogen  faktorun  təsiri  altında  baş  verən  təkamülə  misallar:  vəhşı  hey-

vanlar-  yaylaqda  ev  heyvanları,  quşların  yumurtalarının  rənginin  əlvan 

olması (morfoloji qalıq).  

A.C.Monçadski təklif edir ki, ekoloji faktor orqanizmdə periodik dəyi- 

şikliklər  əmələ  gətirərək  təkamül  prosesində  irsən  möhkəmləndirilməlidir. 

B.A.Bıkova  görə  ekoloji  faktor  (latınca  –  factor-  yaradan,  edən)  – 

ornizmlərdə  və  ekosistemlərdə  gedən  proseslərin  istiqamətini  və  sürətini 

müəyyənləşdirən xarici və daxili gücdür.  

Orqanizmlərin 3 əsas reaksiya tipini ayırmaq olar:   

a)

 

sadə forma – orqanizmin təsir mənbəsinə görə məkanca dəyişməsi. 

Buna  misal,  həyat  fəaliyyətini  saxlaması  üçün  orqanizmlərin  yerdəyişməsi;  

b)  daha  mürəkkəb  reaksiya  tipi  –  həyat  fəaliyyəti  səviyyəinin  miqdarca 

dəyişməsi,  bu o zaman baş  verir ki,  xarici təsirlərə  cavab olaraq, orqanizm 

məkanca öz yerini dəyişə bilmir; c) cavab reaksiyalarının ən mürəkkəb tipi – 

həyat  fəaliyyəti  xarakterinin  dəyişməsidir  (diapauzalar,  qış  yuxuları,  ana-

biozlar,  fotoperiodik  reaksiyalar  və  s.).  Bu  reaksiyalar  uzunmüddətli  və 

intensivlikli ola bilər: məsələn, fəsillərin dəyişməsi, parazitlərin təsiri, çirk-

ləndirici maddələr və b.  

Canlıların təbii yaşama şəraitinin antropogen ―təkamülü‖ 2 əsas mər-

hələ keçir.: 

1.