M ü n d ə r I c a t

xüsusiyyətini müxtəliflık indeksi göstərir  

Şennonun müxtəliflik indeksinin hesablanması nəzərdə tutur ki, fərd-

lər seçimə təsadüfi olaraq, sonsuz baş çoxluqdan düşür, üstəlik bu seçimdə  

baş çoxluğun bütün növləri təmsil olunur. Bütün hadisələr (N) eyni baş ver-

mə  ehtimalına  (p

i 

=  n

i 

/  N)  malik  olduqda  qeyri-müəyənlik  ən  böyük  olur. 

Şennonun müxtəliflik indeksi aşağıdakı düsturla hesablanır:  

 

Hꞌ = 

i

i

P

loq

P

2



      (Şennon qanunu) 

Burada, P

i  

- biosenozda hər növün payına düşən fərdlərin sayını və ya 

kütləsini  göstərir.  Seçimdə  həqiqi  P

i   

məlum  deyil,  o,  n

i   

/  N  kimi  qiymət-

ləndirilə  bilər.  loq

2

P

i

  –  hər  növün  payına  düşən  göstəricinin  ikiqat  laqorif-

masını əks etdirir. Şennon indeksinin dispersiyası aşağıdakı düsturla hesab-

lanır:   

               

 

              VarHꞌ =  { ∑p

i

 (ln p

i

)

2

 -     (∑p

i

 ln p

i

)

2  

} /N + (S-1)/2N

2 

 

Əgər Şennon indeksinin qiymətini bir neçə seçim qrupu üçün hesab-

lasaq, qiymətlərin alınmış paylanması normal qanuna tabe olacaq. Bu xassə 

imkan verir ki,  dispersiya analizi  daxil olmaqla güclü  parametrik statistika 

tətbiq  edilsin.  Şennon  indeksi  əsasında  tarazlaşma  göstəricisini  (E)  ölçmək 

olar (müşahidə olunan müxtəlifliyin maksimuma nisbəti):  

 

E = Hꞌ /ln S 

 

E=  [0;1], bütün növlərin bərabər bolluğu zamanı  E = 1 olur.    

Simpson indeksi Dominantlıq indeksindən ən yaxşısı hesab olunur. O, 

qeyri-müəyyən  böyük  qrupdan  təsadüfən  seçilmiş  ixtiyari  iki  fərdin  fərqli 

növlərə aid olmasının ehtimallığını aşağıdakı düsturla təsvir edir:  

 

D = ∑ n

i 

(n

i 

-1) / N(N-1) 

 

Burada, n

i  

-i növündən olan fərdlərin sayı, N isə fərdlərin ümumi sayı-

dır. D böyüdükcə, müxtəliflik azalır. Ona görə də çox vaxt Simpson indeksi 

(1-D) formasında istifadə olunur. Bu kəmiyyət ―növlərarası görüş ehtimalı‖ 

---

43 

 

adlanır.  

Bir  çox  müəlliflər  (C.Əliyev,  Z.Əkbərov,  2010)  hesab  edirlər  ki,  ən 

yaxşı ölçü polidominantlıq indeksidir:  

 

S

λ 

 = 1/D, S

λ  

= N(N-1) / ∑ n

i 

(n

i 

-1),    

 

burada i = 1,2,3,....S;  S

λ 

=[1; ∞].