370
Həlli.
1.3.43 cədvəlindəki məlumatları nəzərə alaraq, (3.31) formuluna görə
torpağın bərkliyini təyin edirik:
5
,
692
n
n/sm
2
.
2.(3.32) formuluna görə boz-meşə torpaqların kipliyini tapırıq: u
n
=
94,2 % .
3.(3.33) formuluna əsasən qarğıdalının silos kütləsinin texnikanın T=
1 ildə bir izdən üç dəfə (n=3) keçməsindən asılı olan itkisini müəyyən
edirik: ∆M= 2,7 %.
3.(3.34) formuluna görə qarğıdalının silos kütləsinin məhsul itkisini
(s/ha), boz-meşə torpaqların şum (1,35 q/sm
3
- qədər) və şumaltı (1,4 q/sm
3
– qədər) horizontun kipləşməsində tapırıq, hansı ki, 15 s/ha təşkil edir.
3.10. Pozulmuş torpaqların rekultivasiyasının ekoloji əsasları
Torpaqların pozulması faydalı qazıntıların çıxarılması və emalında,
müəssisələrin, yolların tikilməsində, məhsul nəqlində baş verir. O, torpaq
örtüyünün pozulmasına, ərazinin hidroloji rejiminə, texnogen landşaftın
yaranmasına səbəb olur. Cədvəl 3.44 – də faydalı qazıntıların çıxarılmasında
torpaqların pozulma kateqoriyası verilmişdir. Pozulmuş torpaqlar özünün
ilkin dəyərini itirir və ətraf mühitə mənfi təsir göstərir. Məsələn, dağ emalı
qazıntılarından sonra yaranan dağıntılarda defilyasiya nəticəsində atmosfer
tozlanır. Texnogen çirklənmədən yaranan tozun yayılmasının məsafəsi da-
ğılmış suxurun qranulometrik tərkibindən və ilin isti dövrünun müddətin-
dən asılı olaraq təyin edilir və küləyin istiqamətindən asılı olaraq 0,5-5 km
təşkil edir (Пигорев И.Я., 2006). Texnogen landşaftlarda su eroziyasının
intensivliyi kənd təsərrüfatı tarlalarında bunlardan on dəfələrlə çox olur. Be-
lə ki, Kursk maqnit anomaliyasında (KMA) o 240 m
3
/ha - dan (kellovey
gili) 840 m
3
/ha - a qədər (gillicəli torpaqlarda); Kuzbasın texnogen dağıntı-
larında 42 t/ha - dan (şimal ekspozisiyasının alevrit və qumsallıqlarında)
402 t/ha - a qədər cənub ekspozisiyasının eyni torpaq tipində dəyişir.
Dostları ilə paylaş: