M ü n d ə r I c a t
Populyasiyanın itki faizi
Yüklə 11,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Populyasiyanın itki faizi. Populyasiyanın itgi faizi artımın əksinə olan
göstəricidir. Fizioloji ölüm ideal şəraitdə ola bilər. Əslində ekoloji – real ölüm faizi mövcuddur. Müəyyən vaxt ərzində populyasiyada salamat qalan fərdləri hesablamaq (ölənləri çıxmaq) əhəmiyyətlidir. Bu iki yolla göstərilir: 1.
fərdləri yaş qruplarına ayırmağı təklif edir. 2.
Sağqalma əyrisinin çəkilməsi. Yeni nəsildə 1000 başdan sağ qalan- ların sayı da populyasiyanın itki faizi haqda nəticə çıxarmağa imkan verir. Populyasiyanin artımı ilə onun itki faizi arasındakı fərq onun real sayını verir. İdeal şəraitdə populyasiyanın sayı N dəfə artır. İlkin dövrdə N 0 ,
müəyyən N 1 - olduqda N 1 / N
0
= R alırıq. N 1 = RN
0 , keçən vaxtı t götürsək, N t
0 R
t olar. Populyasiyanın artma sürətini ∆N/∆t ilə göstərmək olar. ∆t→0, onda ∆N/∆t əvəzinə dN/dt yazmaq olar. Bu vaxtın dəyişdiyi müd- dətdə N-in dəyişməsi sürətinin riyazi ekvivalentidir. Onu belə yazmaq olar: N(t) =N 0 .e rt . Burada R=e r –populyasiyanın xüsusi artım sürətidir. Tənlikdən alınan dN/dt = rN düsturu populyasiyanın artma sürətini istənilən vaxtda he- sablamağa imkan verir. Axırıncı tənliyin qısa mənası budur ki, populyasi- yada fərdlərin sayının çoxalma sürəti onun hər bir konkret vaxtda götürül- müş sayına mütənasibdir. Bu mütənasibliyə populyasiyanın böyümə əmsalı deyilir. Elə yerlər olur ki, orada fərdlərin sayı və populyasiyanın sıxlığı artmır. Bunu mühitin ekoloji tutumu adlandırır və k ilə işarə edirlər. Axı- rıncı tənliyin sağ tərəfinə 1- N/k əlavə etdikdə: dN/dt = rN(1 – N/k) və ya dN/dt rN(1-N/k). Buna məntiqi tənlik deyilir, yəni stasionar populyasiya yetgin vəziyyətinə çatmağa ətraf mühitlə populyasiya arasında əksinə asılılıq yaranır. Populyasiyanın cıxlığı artdıqca hər fərdin payına düşən qənimət azalır. Mühitin sərvəti tükəndikcə populyasiyada fərdlərin artımı zəifləyir, nəhayət tamam dayanır. Populyasiyada fərlərin say dinamikası ekoloji şəraitin dəyişməsinə çox həssas göstəricidir.
Yüklə 11,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|