M ü n d ə r I c a t

1.6.6. Biosenozda qida əlaqələri 

1.

 

Rəqabət canlılar arasında çox geniş mənalı bioloji anlayışdır.  

2.

 

Amensalızm (- 0) – iki növdən biri neytral qalır, digəri zərər çəkir.  

3.

 

Məsələn, hündür ağac və onun kölgəsində bitən ot, kif göbələyi və  

bakteriyaların  qarşılıqlı  təsiri.  Amensalizm  –  antibiozun  formalarından 

biridir və ya allelopatiyanın (orqanizmlərin maddələr mübadiləsi nəticəsində 

yaranmış  spesifik  təsir  göstərən  kimyəvi  maddələrlə  bir-birinə  qarşılıqlı 

təsiri) son formasıdır.   

4.

 

Kommensalizm  (+  0)  –  qida  əlaqəsi  əsasında  yaranmış  qarşılıqı 

münasibətdir,  iki  növdən  biri  faydalanır,  digəri  neytral  qalır.  Məsələn, 

otyeyən  heyvanların  peyinindəki  bitki  toxumları  ilə  quşlar  qidalanır.  Misir 

vağı iribuynuzlu heyvanların üstündə oturub öz ovunu axtarır.  

5.

 

Protokooperasiya (+ +) – bu əlaqədə hər iki tərəf faydalanır: çiçəyə 

qonmuş  kəpənək,  timsaha  ―diş  həkimliyi‖  edən  quşlar,  camış  və  onun 

ğənələri ilə qidalanan sığırçın  və s. Qışda qar üzərində ular tur sürülərinin 

arxasınca  gedir.  Canavar  yaxınlaşdıqda  onlar  fit  çalaraq  qaçırlar,  beləliklə 

turları canavarlardan qoruyurlar.  

Mutualizm  (+  +)  –  canlılar  arasında  protokooperasiyadan  daha  çox 

inkişaf etmiş əlaqə formasıdır. Mutualizm əlaqəsində iki növdən biri olma-

yanda digəri yaşaya bilməz. Məsələn, çarpaz tozlanan bitkilər və həşaratlar.  

6.

 

Yırtıcılıq  –  heyvan  özü  böyüklükdə  və  özündən  böyük  heyvanı 

yeyir.  

7.

 

Parazitizmdə - canlı bütün ömrünü və ya ömrünün müəyyən hissə-

sini (mərhələsini) başqa orqanizmin hesabına yaşayır.  

Parazitizm 3 yolla əmələ gəlir.  

1.

 

Yırtıcılıqdan parazitizmə keçmək yolu.  

2.

 

Canlı bədənə təsadüfən daxil olub orada yaşama yolu.  

3.

 

 Orqanizm  üzərində  zərərsiz  məskən  salıb  tədricən  parazitizmə 

keçmək yolu.