M umarova, М. Nabiyeva

TA’LIM IY M ASHQ LAR UCHUN M ATNLAR
(Tayyorgarlik mashqlari)
Tartibsiz m atnlar ustida ishlash

B unday m ashqlar ikki ta ’lim iy m aqsadni nazarda tutadi: birinchi- dan, b o lalar m atnni hikoyalashda m azm unning ketm a-ket b o g ‘la- nishi haqidagi tushunchaga ega bo ‘ladilar va nutqlarida izchillikka aham iyat berishga odatlanadilar. Ikkinchidan, bunday m ashqlar o ‘q uvchilam i m a ’lum fikrni aniq va sodda qilib ifodalaydigan gaplar tuzish m alakasini hosil qilishga o ‘rgatadi.

Tulki

Tulki o ' rm o n g a bordi. G o ' s h t hidini se zd i . Hid k e lg an t o m o n g a yugurdi. Q o p q o n g a tushdi. (13 so'z)

Hikoyadagi g a p l a r tartibi buzilgan holda yozuv t a x t a s ig a yoziladi.
0 ‘qituvchi hikoyani o'qib, uni p a rd a bilan berkitib qo'yadi.
Tahlil: Tulki n im a g a ilindi? Tulkining q o p q o n g a tushishi h a q id a hikoyada n im a deyilgan? Tulki nim a u ch u n q o p q o n g a yaqin keldi? V o q e a q a y e r d a bo'ldi? 0 ‘rm o n d a bo'lgan v o q e a hikoyaning qaysi q i sm id a aytilgan? M a tn d a n e c h t a g a p b o r? To'rtta g a p borligini q a n d a y bildingiz? G ap la rn in g o'mini o 'zgartirish m um kinm i? N im a u c h u n o ' zgartirish m um k in e m a s ?
Xulosa: H ikoyada g a p la r m a ’lum tartib bilan beriladi. S h u n in g u c h u n g a p l a r tartibini o 'zgartirish mumkin e m a s .
Hikoya tuzish: O'qituvchi oldindan yozuv t a x ta s ig a yozilgan v a p a r d a
bilan yopib qo'yilgan gaplarni ochadi h a m d a o 'quvchilarga savol bera d i . 0 ‘q uvchilar sa v o lg a tartib bilan javob qaytaradilar. O'qituvchi o ' quvchilar javobini yozib boradi. Bolalar hosil bo'lgan hikoyani o'qiydilar.
Endi o'qituvchi o 'quvchilarga a ra la sh berilgan g a p l a r d a n hikoya tuzishni aytadi, m a tn d a n e c h ta g a p borligini an iq lash n i uqtiradi va hikoyani o'qiydi.

Z arif va Zafar

Zarif yashaydi. U m e h m o n g a bordi. Z a fa r b o g ' d a kovlayotgan edi. Zarif Z afarga k a r to sh k a y o r d a m berdi. (21 so'z)
Qo'yish uchun so'zlar: shaharda, Zafamikiga, kartoshka, kovlashga.
O'qituvchi oldindan sinf y o zu v ta x ta s ig a yozib, p a rd a bilan yopib qo'yilgan matnni ochib, ifodali o'qiydi.
Tahlil: Zarif q a y e r d a y a s h a y d i ? U k im nikiga m e h m o n g a b o rd i? Z a fa r n im a q i la y o tg a n e d i ? Zarif Z a f a r g a q a n d a y i sh d a y o r d a m b e rd i?
Yozuv ta x ta s ig a yozib qo'yilgan m a tn q a y t a o'qiladi. Q o 'y ish uchun berilgan s o ' z la rd a n h a r bir g a p g a tegishlisi tanlanadi. Uni q a y e r g a qo'yib o 'q ish tushuntiriladi. O 'quvchilar so'zlarni o ' rniga qo'yib, n a v b a t bilan gaplarni to'ldirib o'qiydilar.


Nodirjon


Nodirjon oilaning rassom idir. U t inm ay ra sm chizadi. Nodirjon qog'ozni a y a b ishlatadi. U q o g ' o zn i n o n d e k az iz biladi. (17 so'z)

Ish «Tulki» m a tn idagi s ingari olib boriladi.