M. Z. Islomova farmatsevtika ishini tashkil qilish

Yaroqlilik m uddati
- tayyor dori vositasi me’yoriy tahlil hujjatlari 
talablarining barcha ko’rsatkichlari bo‘yicha sifat muvofiqligiga kafolat 
beradigan vaqtning muddatidir. Bundan tashqari, saqlash muddatiga 
muvofiq markirovkada saqlash muddatining tugashi haqida ko‘rsatmasi 
bo’lishi kerak.
Dorixona assortimentidagi dori vositalari, tibbiy buyumlar va boshqa 
tovarlar aksariyati uchun oxirgi va kafolatli yaroqlilik muddatlari 
belgilangan.
179

---

Dori vositalari yetkazib berishning alohida shart-sharoitiarida qolgan 
yaroqlili muddatlari belgilangan bo‘lib, ularga muvofiq ishlab chiqaruvchi 
omboridan jo ‘natish 
vaqtida 
etiketkasida 
ko‘rsatilgan 
yaroqlilik 
muddatining 80% qolishi, maxsus yaroqlilik muddati qisqa bo‘lgan 
bakteriya preparatlari uchun 50% kam bo‘lmasligi kerak.
Yuqoridagi dori vositalarini dorixona omborlaridan chakana savdo 
shaxobchalariga va davolash-profdaktika muassasalariga jo ‘natishda 
qolgan yaroqlilik muddatining 60%, bakteriya preparatlari uchun esa 
etiketkada ko‘rsatilgan yaroqlilik muddatidan 40% kam bo‘lmasligiga 
ahamiyat beriladi.
Yaroqlilik muddati qancha qolganligini seriya raqamidan ham 
aniqlash mumkin.
Seriya
- bitta texnologik jarayonda yoki bir qator ketma-ket 
texnologik jarayonlarda olingan aniq dastlabki ashyo miqdori, qadoqlash 
materiallari yoki yarim mahsulotlarni qayta ishlab chiqilganda, sifatning 
xosligi bir xillik bo‘lgan tayyor mahsulot (dori vositasi)ning aniq miqdori.
Seriya raqami arab raqamlarida birga qo‘shilgan holda belgilanadi. 
Bunda oxirgi to‘rtta raqam ishlab chiqarilgan oy va yilni belgilaydi. Oxirgi 
to‘rtta raqamdan oldingilari esa ishlab chiqarilgan seriya raqamlari 
hisoblanadi (raqamlar o‘lchami 5 mm dan ko‘p bo‘lmasligi kerak).
Saqlash muddati seriya raqamlari rim raqamlarida (arab raqamida 
ham bo‘lishi mumkin) belgilanganda oy ko‘rsatilib, arab raqamlarida esa - 
ikkita oxirgi raqamlar yilni ko‘rsatadi. Yaroqlilik muddatlarini qo‘yidagi 
variantlarda ko‘rsatilishi mumkin: “yaroqlilik muddati X.02” yoki “X.02. 
gacha”.
Barcha ishlab chiqaruvchilardan keltirilayotgan mahsulotlar - SSV 
ning Dori vositalari va tibbiy texnika sifatini nazorat qilish Bosh 
boshqarmasi sinov laboratoriyalari va boshqa vakolatli organ tomonidan 
majburiy nazoratdan o‘tkaziladi. Bular Farmatsevtika bozori muomaladagi 
dori vositalarining quyidagi sifat tartibi asosida reglamentga solinadi:
- “Mahsulotlar va xizmatlarni sertifikatlashtirish to‘g ‘risida”gi 
0 ‘zbekiston Respublikasi 1993-yil 28-dekabr qonuni;
- 0 ‘zbekiston Respublikasi SSV ning «Dori vositalari sifatini yaxshilash 
to‘g‘risida» 1999-yil 15-mart 163-sonli buyrug‘i.
- 0 ‘zbekiston Respublikasi SSV ning 2002-yil 8-aprel 162-sonli 
buyrug‘i bilan tasdiqlangan «Dori vositalari sifat standard». Tarmoq 
standard;
- 0 ‘zbekiston Respublikasi SSV tomonidan 2002-yil 29-dekabrda 
tasdiqlangan «Dori vositalarini sertifikatlashtirish qoidalari».
180

---

Sertifikatlashtirish vaqtida hamda saqlash jarayonida aniqlangan 
sifatsiz dori vositalariga nomuvofiqlik bayonnomasi rasmiylashtiriladi va 
3 kun ichida buyurtmachiga (ishlab chiqaruvchiga), 0 ‘zstandart 
agentligiga va SSV Dori vositalari va tibbiy texnika sifatini nazorat qilish 
Bosh boshqarmasiga xat orqali bildiriladi. Sifatsiz dori vositalari 
belgilangan tartibda yo‘q qilinadi.
Laboratoriya tahlillari yoki oxirgi ekspertiza xulosasidan keyin tovar 
saqlash boMimlariga beriladi.
Dori vositalari va tibbiyot buyumlarini saqlash xonalari o‘z tuzilishi, 
tarkibi, maydon oichamlari va jihozlanishi jihatdan amaldagi me’yoriy 
texnik va litsenziyalash xujjatlarida dorixona omborlari va dorixonalariga 
keltirilgan hamma talablariga javob berishi kerak. Xonalarning tuzilishi, 
ekspluatatsiya va jihozlanishi dori vositalari va tibbiyot buyumlari butligi, 
fizik - kimyoviy xossalarini saqlab berishni ta’minlashi zarur. Buning 
uchun xonalar qo'riqlash va tegishli yong‘inga qarshi vositalar bilan 
ta’minlanadi.
Dori vositalarini xonalarda, stellajlarda, zavod taralaming standart idish 
tagliklarida, tovar tagliklarida, elevator stellajlarining tarasida (mayda 
tovarlar) mumkin. Stellajlar tashqi devordan 0,6-0,7 m uzoqlikda, tomdan 
0,5 m poldan 0,20 m, uzoqlikda joylashgan boMishi kerak. Stellajlar 
orasidagi masofa tovarlar oldiga bemalol kelishni ta’minlab beradigan va 
0,75 m kam bo‘masligi, stellajlar oraligM yoritilgan bo‘lishi kerak.
Saqlash xonalari toza boMishi, ular sanitariya-gigiena qoidalariga 
rioya qilgan holda tozalanadi.
Tayyor preparatlarni stellajlarda, javonlarda, shkaflarda saqlanashi 
quyidagi talablarini bajarish kerak:
-dori vositalarni etiketkasi (markirovkasi) tashqariga qilib amalga 
oshiriladi;
-dori vositalari yonida ularning nomi, seriyasi, saqlash muddati, 
miqdori belgilangan stellaj kartalari o‘matiladi. Karta qalin qog‘ozda 
chop etiladi. U har bir yangi keltirilgan seriyaga keyinchalik o‘z vaqtida 
tarqatishni nazorati uchun yurg‘iziladi.
Saqlash 
boMimlarida saqlash 
muddatlari 
bo'yicha kartoteka 
yurg'iziladi. Saqlash muddatlari o‘tib ketgan preparatlar, tahlil natijalari 
kelguncha boshqa dori vositalardan alohida, saqlanadi.
Dori vositalari va tibbiyot buyumlaming joylashuv hisobi uchun 
belgilangan qoidalarga asoslangan holda kompyuter dasturlari va 
texnologiyalaridan ham foydalanilmoqda.
181

---

Saqlash boMimlardan tovarlami berish dorixona va davolash- 
profilaktika muassasalari, boshqa sotib oluvchi tashkilotlar tomonidan 
berilgan buyurtmalarga binoan amalga oshiriladi.
Buyurtma-talabnomalar 1-2 nusxada (ikkinchi nusxasi dorixonada 
kirimni nazorat qilish uchun qoladi) alohida har bir boiimga yoziladi. 
Buyurtma-talabnomada dori vositalar nomi, o'lchov birligi va talab 
qilinadigan miqdori ko‘rsatiladi. Zaharli va giyohvandlik vositalari 
hamda etil spirti uchun miqdori so‘z bilan ko'rsatilgan holda alohida 
talabnomalar yoziladi.
Omborxonaga kelib tushgan hamma talabnomalar qayta ko‘rib 
chiqiladi va kerak holda ayrim o'zgartirishlar kiritiladi. Bunda dorixona 
omborida dori vositasini mavjudligi, uni yetkazib berishning bir tekisligi, 
xizmat qiluvchi davolash-profdaktika muassasalarining ixtisosi, ulardagi 
o'rinlar soni inobatga olinadi.
Respublikaga yoki viloyatlarga cheklangan miqdorda keladigan dori 
vositalari va tibbiyot buyumlari tegishli koeffitsientlar bo‘yicha 
taqsimlanadi. Tarqatish koeffitsienti - aniq dorixona tomonidan xizmat 
qiluvchi hudud bo'yicha Statistik ko‘rsatkichning (kasallar soni, o‘rinlar 
miqdori) dorixona ombori bilan xizmat ko‘rsatuvchi hududlarlardagi shu 
ko'rsatkichining umumiy soniga nisbati.
Har bir dorixona yoki davolash-profilaktika muassasalari bo‘yicha 
hamma dori vositalari nomlari buyurtma-talabnomalarni qayta ko‘rib 
chiqish va o'zgartirishlar asosida saqlash bolimlarida yig‘iladi. tovar yuk 
xatlari bilan solishtiriladi va ekspeditsiya bo‘limiga beriladi.
Ekspeditsiya bo‘limida tibbiyot tovarlarining qadoqlanishi amaldagi 
qoidalariga rioya qilgan holda bajariladi. Tovarlar qadoqlanishi 
buyurtmaning xajmiga qarab ombor bo'limlarida konteynerlarning har xil 
gabaritli yashiklarda amalga oshiriladi. Bunda ekspeditsiya bo‘limi 
tovarni joylarning miqdori bo‘yicha qabul qiladi. Ekspeditsiya bo‘limida 
qadoqlovchi tovarni qadoqlashda qo‘shimcha qilinadigan varaqaniing 
ikkita nusxasini to‘lg‘izadi va imzolaydi, bitta nusxasi yashikga qo'yiladi. 
Ikkinchi nusxasi esa yuk xati bilan eskpeditsiya bolimida qoladi.
Tovarlarning omborxona bo'yicha hamma boMimlardagi harakati 
tovarlarning hisobga olish va nazorat qilinishini ta’minlaydigan amaldagi 
xujjatlarga rioya qilgan holda olib boriladi. Omborxonaning moddiy 
javobgar shaxsi buxgalteriya xujjatlarini rasmiylashtirishni belgilangan 
tartibi asosida tovarlarning kirimi va chiqimini, albatta, belgilashi kerak.
Tovarlarni jo ‘natish sanasi, preparatning nomi (dori shakli va 
dozasini), yetkazilgan miqdor, berilgan preparatning narxi, qiymati,
182

---

ta’minotchining 
va 
oluvchining 
nomi 
va 
manzili, 
muvofiqlik 
sertifikatining raqami va berilgan sanasini aniqlab beradigan xujjatlar 
bilan birgalikda yetkazib beriladi.
Dori vositalarini yuk jo ‘natishdagi javobgar shaxslarga quyidagilar 
yuklatiladi:
dori vositalari va tibbiy buyumlarning har bir buyurtmani 
belgilangan holda kuzatuv hujjatlar bilan ta’minlab berish;
tovar-kuzatuv hujjatlarida hamma zarur axborotni mavjudligini 
nazorat qilish;
dori vositalari va tibbiy buyumlami tashish jarayonida butligi, fizik 
- kimyoviy xususiyatlari buzilmasini ta’minlash.
Omborxonadan tovarni olib ketish uchun maxsus ruxsatnoma bilan 
rasmiylashtiriladi. “Tovar moddiy boyliklarni olib chiqish uchun 
ruxsatnoma” ekspeditsiya bo‘limida tovarlar yuklatilgan va ko‘chirgich 
qog‘oz orqali ikkita nusxada yozilgandan so‘ng beriladi. Ikkinchi nusxasi 
oluvchining imzosi bilan ekspeditsiya bo’limida qoladi. Ruxsatnoma 
faqat berilgan kunida o‘z kuchiga ega.