MahirəNərimanqızı

Təlim fəaliyyətinin strukturu. Ġnsan təlimin köməyi ilə 

bəĢəriyyətin  təcrübəsinə  yiyələnir.  Bu  təcrübəni  öyrənmədən 

onun  həyatda  baĢ  çıxarması  mümkün  deyildir.  Həmin 

təcrübənin  öyrənilməsinin,  mənimsənilməsinin  baĢlıca  yolu 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

311 

311 

311 

311 

311 

311 

311 

311 

311 

isə  təlimdir.  Ona  görə  də  öyrənmənin  strukturunu  bilmədən, 

bu strukturu nəzərə almadan təlim fəaliyyətini təĢkil etmək də 

çətinləĢərdi.  Öyrənmənin,  təlimin  psixoloji  strukturuna 

aĢağıdakı  komponentləri  daxil  etmək  mümkündür:  İdrak 

tələbatları,  təlim  motivləri  təlim  məqsədləri  və  vəzifələri, 

tədris 

işləri, 

özünənəzarətə 

keçən 

nəzarət, 

özünüqiymətləndirməyə keçən qiymətləndirmə. 

Tədris  iĢləri  də  müxtəlif  olur.  Buraya  təhrikedici 

(icraedici),  proqram-məqsədli,  fəal  əməliyyatlı,  nəzarət-

tənzimedici  (qiymətləndirici,  yoxlayıcı,  təshihedici)  iĢləri  aid 

etmək olar. 

Ümumiyyətlə,  psixoloji  tədqiqatlar  əsasında  əldə  edil-

miĢ faktlar belə bir cəhəti əsaslandırmağa imkan verir ki, idrak 

tələbatlarının ödənilməsi insanın normal Ģəkildə inkiĢafı üçün 

zəruri Ģərtdir. Eyni cəhət insanın öyrənməsinə, təlim fəaliyyə-

tinə  də  aiddir.  Öyrənmə  məhz  insanın  idrak  tələbatlarından 

baĢladıqda  onun  fəallığını  təmin  edən  əsas  amilə,  motivə 

çevrilir.  Yuxarıda  qeyd  etdiyimiz  kimi,  vasitəsiz  motiv  olan 

idrak  motivləri  ilə  yanaĢı,  vasitəli  motivlər  də  Ģagirdi 

öyrənməyə  təhrik  edir.  Bu  mənada  təlimin  motivləĢməsi, 

motivasiya sahəsinin yaranması mühüm əhəmiyyətə malikdir. 

Təlim  motivləri  barədə  sonrakı  bölmədə  qeyd  olunduğuna 

görə burada həmin məsələni geniĢ Ģərh etmirik. 

Öyrənmənin  strukturunda  təlim  məqsədləri  və 

vəzifələrinin  də  özünəməxsus  yeri  və  rolu  vardır.  Məhz  bu 

cəhət  öyrənmənin  təlim  xarakteri  daĢımasına  imkan  verir. 

BaĢqa  sözlə,  öyrənmə  planlı,  müəyyən  məqsəd  və  vəzifələri 

yerinə yetirəcək Ģəkil aldıqda təlimə çevrilir, bilik bacarıq və 

vərdiĢlərin  mənimsənilməsinə  gətirib  çıxarır.  Deməli,  təlim 

fəaliyyətinin  məqsədi  müvafiq  bilik,  bacarıq  və  vərdiĢlərin 

əldə edilməsindən ibarətdir. Lakin əgər Ģagirddə həmin bilik, 

bacarıq  və  vərdiĢlərə  yiyələnmək  tələbatı  yoxdursa  həmin 

məqsədə nail olması mümkün deyildir. 

Nəhayət,  qeyd  etdiyimiz  kimi,  öyrənmənin  məqsəd  və 

---