MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

74 

74 

 Təfəkkür prosesində insan özündə olan bilikləri praktik 

təcrübə  yolu  ilə uyğunlaĢdırır və bu insana imkan verir ki,  o 

mahiyyətin daha dərin qatlarına varid ola bilsin. 

 

 

 

Təfəkkür 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

      

Xüsusiyyətləri 

 

Təfəkkür 

formaları 

 

Fikri əməliyyatlar 

 

 

 

 

 

 

 

gerçəkliyin 

vasitəli və 

ümumiləĢmiĢ 

inikası;  

konkret məsələ 

həlli; 

nitqlə əlaqədar 

olması; 

geniĢ əhatəyə 

malik olması; 

 

- məfhum 

    - hökm 

  - əqli nəticə 

 

- təhlil 

- tərkib 

- müqayisə 

- 

mücərrədləĢdirmə 

- ümumiləĢdirmə 

- konkretləĢdirmə 

                             ġəkil 14 

Təfəkkürün psixi proses kimi ümumi xarakteristikası. 

Praktik  fəaliyyət  gerçəkliyin  dərk  edilməsinin  həqiqət 

ölçüsü  kimi  çıxıĢ  edir.  Təfəkkür  vasitəsi  ilə  insan  dünyanı 

dərk edir, ona təsir  edərək dəyiĢdirir. Təfəkkür insanın əmək 

fəaliyyətindən  doğmuĢdur  və  məqsədə  çatmaq  yolunda, 

müvəffəqiyyət  qazanmada  qarĢıya  çıxan  maneələri  aradan 

qaldırmağın yollarını arayır. 

Psixologiya  təfəkkürü  konkret  subyektin  real  psixi 

fəaliyyəti  kimi,  təfəkkürün  necə  inkiĢaf  etməsini,  necə 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

75 

75 

75 

75 

75 

75 

75 

75 

75 

yaranmasını,  onun  strukturunu,  digər  fəaliyyət  növləri  ilə 

qarĢılıqlı  əlaqələrini  öyrənir.  Təfəkkürün  təbiətini  açan 

A.N.Leontyev  qeyd  edirdi  ki,  təfəkkürün  quruluĢu  praktik 

fəaliyyətin quruluĢuna yaxınlığı ilə prinsipial xarakter daĢıyır. 

Təfəkkürün  motivi  tez-tez  fəaliyyətin  motivi  ilə  üst-üstə 

düĢür. Fikri fəaliyyət praktik fəaliyyətdən fərqli olaraq özünün 

spesifik xüsusiyyətinə malikdir. O daxilidir, qısaldılmıĢdır və 

avtomatlaĢmıĢdır. 

Təfəkkür  insanın  təlim,  əmək,oyun  fəaliyyətində  və 

tinkiĢafında,    Ģəxsiyyətə  çevrilməsində  xüsusi  rol  oynayır. 

PeĢə fəaliyyətində əsas məzmun komponentini təfəkkür təĢkil 

edir  və  o    Bu  iĢ  tamamilə  pedaqoji  fəaliyyətə  də  aid  edilir. 

Müəllimin  peĢəkarlığı  alınan  biliklərin  kəmiyyəti  ilə  deyil, 

həmçinin    biliklərin  pedaqoji  situasiyalarda  tətbiqinə  və 

təhlilinə yönəlib. 

Təfəkkür  xüsusi  psixi  proses  kimi  bir  sıra  spesifik 

xarakter  və  əlamətlərə  malikdir.  Ġlk  belə  əlamət  gerçəkliyin 

ümumiləĢmiĢ  inikasıdır,  təfəkkür  real  dünyanın  əĢya  və 

hadisələrinin  ümumiləĢmiĢ  inikasıdır.  Ġkinci  az  əhəmiyyətli 

olmayan  təfəkkür  əlaməti  real  aləmin  vasitəli  inikasıdır. 

Vasitəli  inikasın  mahiyyəti  odur  ki,  Ģeylərin  və  hadisələrin 

xüsusiyyətləri  haqqında  hökm  vermək  üçün  vasitəli 

informasiyanın təhlil yolu ilə əldə edilməsidir. 

Təfəkkürün  xarakterik  xüsusiyyətlərindən  biri  də  onun 

nitqlə  əlaqədə,  vəhdətdə  olmasıdır.  Ġnsan  daima  sözlər 

əsasında  fikirləĢir.  Həm  nitqin,  həm  də  təfəkkürün  əsasını 

ikinci siqnal sistemi təĢkil edir. 

Nəhayət, 

təfəkkürün 

mühüm 

xarakterik 

xüsusiyyətlərindən  biri  də  geniĢ  əhatəyə  malik  olmasıdır. 

Duyğu,  qavrayıĢ  və  təsəvvürlərin  əhatə  edə  bilmədiyini 

təfəkkür əhatə edə bilir. 

 

---