MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

77 

77 

77 

77 

77 

77 

77 

77 

77 

kimi qiymətləndirilməsi dilin idraki fəaliyyəti ilə bağlıdır. Dil 

ünsiyyət prosesində fikrin ifadə vasitəsi kimi həm də qarĢılıqlı 

anlama  üçün  vasitədir.  Dilin  fikri  ifadə  etmək,  ünsiyyəti 

yaratmaq, inikas vasitəsi, ətrafda baĢ verən hadisələri, Ģeylərin 

əlamət və xassələrini əks etdirmək keyfiyyəti vardır. 

Eksperimental  tədqiqatlara  görə  orta  məktəbi  bitirən 

Ģagird  80  minə  qədər  söz  bilir,  bu  orta  hesabla  hər  ilə  5000, 

gündəlik  isə  13  sözün  mənimsənilməsi  deməkdir.  Sintaksisin 

qanunauyğunluqlarını  çətinliklə  izah  etmək  mümkün  olsa  da, 

uĢaq  dili  çox  asanlıqla  baĢa  düĢür  və  insanın  dilə  qabiliyyəti 

çoxlu suallar doğurur. 

UĢaqlarda  dilin  inkiĢafı  onun  strukturu  ilə  bağlıdır. 

Körpə  dilə  yiyələnməyib  (in  fautis  –  danıĢmayan  deməkdir), 

lakin  4  aylıq  uĢaq  ananın  dodaqlarından  onun  nə  demək 

istədiyini  seçir  və  səsləri  tanımağa  baĢlayır.  UĢaq  sifətə 

baxmaqla,  tələffüz  edilən  səsləri  ayırd  etməyə  çalıĢır  və 

səslərin tələffüzü zamanı dodaqların vəziyyəti uĢaq üçün həm 

də ona qarĢı davranıĢ tərzi kimi anlanılır. 

3-4  aylıq  uĢağın  qığıltıları,  müxtəlif  səslərlə  müĢayiət 

olunur  və    ilk  dövrlərdə  o,  dillə  bağlı  deyil.  UĢağın  dilə 

yiyələnməsi  bir  neçə  mərhələ  keçir.  Bir    sözlü  mərhələ  1 

yaĢdan  2  yaĢa  qədər  olan  dövrdür.  Cüttərkibli  mərhələ  isə  2 

yaĢdan sonra baĢlayır, əsasən uĢaq iki sözdən ibarət cümlələr 

ifadə  etməyə  baĢlayır.  Universal  qrammatika  artıq  ifadə 

olunmağa baĢlayır. 

UĢaqların  dilə  yiyələnməsində  səs  və  intonasiyanın 

ailədəki  mərhələsi  çərçivəsində  baĢ  verir.  10  aylıq  uĢağın 

qığıltıları ana üçün artıq aydın səs rolunu oynayır. Ana dilinin 

fonem  səslərinə  uyğun  olmayan  səslər  yoxa  çıxır,  uĢaq 

eĢitmədiyi səslərin fərqləndirmək qabiliyyətinə malik olmur. 

Səsli dil fonemdüzəldən tərkibə malikdir, əl hərəkət və 

formaları  ilə  müəyyənləĢir,  uĢaq  qığıltılarında  nitq  səsləri 

ayrılmağa baĢlayır (4 aylıq), 10 aylığında ana dili səsləri və s. 

inkiĢaf edir. 

---