MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

80 

80 

fikri proseslərdə səhv mümkündür, ancaq fikirləĢən insan səhv 

edə bilər. 

Hər  hansı  təfəkkür  hadisəsi  bu  və  ya  digər  formada 

anlayıĢlarda  tamamlanır.  Real  fikri  proseslərdə  anlayıĢlar 

prosesi  ayrıca  ifadə  olunmur,  anlayıĢlar  əyani  təsəvvürlər  və 

sözlərlə qarıĢaraq vahid, anlayıĢın forması olmaqla eĢitmə və 

görmə obrazları ilə birlikdə fəaliyyətdə olur (icra olunur). 

Əyani elementlər fikri proseslərə daxildir: 

a)  Ģeylər  və  əlamətlər  haqqında  təsəvvür  obrazları 

Ģəklində, 

b) sxemlər Ģəklində, 

c) anlayıĢlar təfəkkürünü idarə edən sözlər Ģəklində. 

Ġnsan  təkcə  mücərrəd  anlayıĢlarla  deyil,  həmçinin 

obrazlarla  fikirləĢir.  Real  fikri  proseslər  adətən  söz,  obraz 

formalarında hansısa Ģəkildə mücərrəd anlayıĢlara qarıĢır. 

Obraz  predmetin  obrazı  kimi  semantik  məzmuna 

malikdir.  Ġnsanın  qavradığı  və  ya  təsəvvür  edilən  obrazlar 

adətən  sözlərlə  ifadə  olunmuĢ  Ģəkildə  məna  ilə  əlaqəli  olur. 

Söz predmeti mənalandırır. Obrazlı, əyani nə isə qavranılırsa, 

predmet  dərk  edilir  və  onun  vasitəsi  ilə  qavranılır.  Bu 

semantik məzmun söz-anlayıĢın və obrazın ümumi əvəzedicisi 

rolu  oynayır.  Semantik  ümumilik  real  fikri  proseslərin  zəruri 

həlqəsidir,  çünki  sonrakı  səviyyədə  bu  məqam  sözə  və  ya 

iĢarəyə çevrilir. 

Təfəkkürə  «fikirləĢ» və ya  «fikirləĢmə» əmrini vermək 

absurddur. 

Obraz  fikri  proseslərə  qoĢularaq,  onda  semantik 

funksiyanı  yerinə  yetirərək  intellektuallaĢır.  Obrazın  fikri 

proseslərdə yerinə yetirdiyi funksiya, ümumiləĢmiĢ məna hissi 

daĢıyıcısı  rolu  oynamaqla  fikri  proseslərin  hissi  məzmunu 

dəyiĢidirir, ön planda Ģeyin, hadisənin mənası ilə əlaqəli olan 

əlamətlər  aktivləĢir,  köməkçi,  ikinci  dərəcəli,  təsadüfi 

sıxıĢdırılaraq  arxa  plana  keçirilir.  Obraz  təfəkkürdən  kənarda 

qalmır, o semantik intellektual məzmunla zənginləĢir. 

Konkret əyani obraz, sxem, söz təfəkkürdə əhəmiyyətli 

---