MahirəNərimanqızı
Yüklə 6,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
- Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya 43 43 43 43 43 43 43 43 43 QavrayıĢın sabitliyinin həqiqi mənbəyi perseptiv sistemin fəaliyyətindən ibarətdir. Sıx meĢə Ģəraitində yaĢayan adamlar üzərində aparılan müĢahidələr göstərmiĢdir ki, həmin adamlara uzaqda olan obyektləri göstərdikdə onlar bu əĢyaları uzaqda olan əĢya kimi deyil, kiçik əĢya kimi qavramıĢlar. QavrayıĢın sabitliyi anadangəlmə bir xüsusiyyət deyil. Belə bir fakta diqqət yetirək. UĢaqlıqda gözləri tutulmuĢ bir insanın görmə qabiliyyəti cərrahiyə əməliyyatı sayəsində bərpa edilir. Əməliyyatdan sonrakı ilk vaxtlarda ona elə gəlir ki, 10-12 metr hündürlükdə olan pəncərədən küçəyə tullansa ona heç bir ziyan dəyməz. Bu o deməkdir ki, həmin adam aĢağıda olan obyektləri uzaqda olan obyekt kimi yox, kiçik obyektlər kimi qavramıĢdır. Bu qavrayıĢın sabitliyinin pozulmasıdır. Yaxud da belə demək olar ki, perseptiv sistemin fəaliyyət göstərməməsidir. Müalicə dövrü keçir. Perseptiv sistem fəaliyyətə baĢlayır, qavrayıĢın sabitliyi də bərpa olunur. QavrayıĢın mənalılığı xüsusiyyəti də qavrayıĢı xarakterizə edən baĢqa bir cəhətdir. QavrayıĢ zamanı yaranan obrazlar qıcıqlandırıcıların bilavasitə təsiri nəticəsində yaransa da, bu zaman yaranan surətlər həmiĢə müəyyən məna əhəmiyyətinə malik olur. Ġnsanın qavrayıĢı təfəkkürlə, əĢyanın mahiyyətini anlamaqla sıx Ģəkildə bağlı olur. ƏĢyanı Ģüurlu surətdə qavramaq onu fikrən adlandırmaq, yəni qavranılan əĢyanı müəyyən predmetlər qrupuna aid etmək, onu sözdə ümumiləĢdirmək deməkdir. QavrayıĢ obyekti, hətta bizə naməlum olarsa, biz onun məlum predmetlərə oxĢar olan cəhətlərini axtarır, tapır, onu müəyyən cisimlər qrupuna aid etməyə cəhd edirik. QavrayıĢ prosesində bu cür ilkin təfəkkür elementlərinin iĢtirakı qavrayıĢın mənalılıq kimi xüsusiyyətə malik olduğunu göstərir. QavrayıĢın mənalılığını əyani Ģəkildə görmək üçün iki mənalı adlanan Ģəkillərə baxmaq kifayətdir (bax, Ģəkil 12) . |