MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya
44 
44 
A B 
ġəkil 12. QavrayıĢın mənalılığı 
ġəkil A-ya baxdıqda gah ağac, gah da insan silueti, Ģəkil 
B-yə baxdıqda isə, gah vaza, gah da iki adamın profilini 
gördüyümüzü söyləriksə, elə bu qavrayıĢın mənalılığı 
deməkdir. 
Deyilənlərdə əlavə qavrayıĢın
 
seçiciliyi
və strukturluğu 
kimi xüsusiyyətləri də var. 
QavrayıĢ fəal bir prosesdir, belə ki, qavrayıĢ prosesində 
hərəki sinirlər fəalliyyətə gəlir. Bu zaman əllərin, gözün, 
bədənin hərəkəti zəruriyyətə çevrilir. 
Appersepsiya. 
QavrayıĢ təkcə qıcıqlandırıcılardan asılı 
deyil, həm də qavrayanın özündən də asılıdır. Qavrayan 
adamın Ģəxsiyyətinin xüsusiyyəti, onun qavranılan obyektə 
münasibəti, tələbatları, maraqları, arzu və hissləri həmiĢə 
qavrayıĢda bu və ya baĢqa Ģəkildə özünü büruzə verir. 
QavrayıĢın insanın psixi həyatının məzmunundan, 
Ģəxsiyyətinin xüsusiyyətlərindən asılılığına appersepsiya 
deyilir. 
Appersepsiya hadisəsi də qavrayıĢın mühüm 
xüsusiyyətlərindəndir
. 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya.
 
Psixologiya
45 
45 
45 
45 
45 
45 
45 
45 
45 
Appersepsiya hər Ģeydən əvvəl insanın bilikləri ilə, 
onun həyat təcrübəsi ilə, onun keçmiĢ fəaliyyəti ilə bağlı olur. 
Məsələn, biz bilmədiyimiz bir dildə olan sözü qavrayarkən 
onu tanımırıq, ancaq ana dilində o qədər də səlis tələffüz 
edilməyən sözü eĢitdikdə onu anlayırıq. 
QavrayıĢ 
insanın qarĢısına qoyduğu məqsədlə, 
fəaliyyətinin motivləri ilə və onun maraqları, Ģəxsiyyəti ilə də 
bağlı olur. Məsələn, texnika ilə maraqlanmayan bir adam 
müxtəlif konstruksiyaya malik olan maĢınlarda ancaq zahiri 
fərqləri qavrayır, bir sıra digər çox sayda olan konstruksiya 
fərqlərini qavraya bilmir. 
Appersepsiya zamanı insanın emosiyaları, onun 
yönəliĢliyi mühüm rol oynayır. Məsələn, qorxu ilə bağlı 
yaranan emosiya qavrayıĢa təsir edir, hətta onu dəyiĢdirir. 
«Ġlan vuran ala çatıdan qorxar» xalq məsəlində bu çox aydın 
görünür. M.F.Axundovun «Hacı Qara» komediyasında belə 
bir səhnə var: Hacı Qaranın Arazın o tayından keçirilən qaçaq 
malını ata yükləyir, yükün də üstündə Kərəməlini əyləĢdirir, 
atın da yüyənini verirlər Hacının əlinə. Hacı Qara yolda əylis 
ermənilərinə rast gəlir. Hacı Qara əllərində oraq dayanan 
ermənilərin quldur olduğunu söyləyir, hətta atəĢ də açır. 
Biçinlərin quldur kimi qavranılmasına səbəb xəsis bir adamın 
öz malını itirməsindən keçirdiyi qorxu hissi idi. 
ġəxsiyyətin yönəliĢliyi də qavrayıĢa təsir edir. Gecə 

---