MahirəNərimanqızı

IV. 12. 4. Təxəyyül və oyun 
 
T
əxəyyül və oyun bir-biri ilə sıx əlaqəyə malikdir. 
Məktəbəqədər yaĢ dövründə istər evdə ailə tərbiyəsi, istərsə də 
bağçada aparılan tərbiyə nəticəsində uĢaqların oyun 
prosesində onların təsəvvür ehtiyatı xeyli artır, yaddaĢ 
fəaliyyəti, təfəkkürləri inkiĢaf edir, uĢaqlarda yeni tələbatlar 
əmələ gəlir. Bütün bunlar isə onların təxəyyüllərinin geniĢ və 
məzmunlu xarakter alması ilə nəticələnir. 
Ġstər əvvəlki dövr, istərsə də məktəbəqədər yaĢ dövrü 
olsun, ümumiyyətlə, uĢaqlarda təxəyyül oyun prosesində 
inkiĢaf edir. 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya
106 
106 
3-4 yaĢlı uĢaqlarda da belə bir tələbat əmələ gəlir. UĢaq 
edə bilməyəcəyi bir iĢ görmək istəyir, özünü kiməsə
oxĢatmaq, bənzətmək istəyir. Oyun prosesində uĢaq özünü 
atın üstündə oturan, at çapan atlıya, təyyarəçiyə, sürücüyə, 
müəllimə, həkimə bənzədir. UĢaq öz oyununda təqlid yolu ilə 
bu peĢə sahiblərinin zahirdə olan hərəkətlərini yamsılayır. 
Təbiidir ki, bütün bunlar uĢağın idrakına, psixikasının 
inkiĢafına güclü təsir edir. UĢaq oyun prosesində cisimlərin 
əlamətlərini, insanların funksiyalarını, insanlar arasındakı 
münasibətləri dərk etməyə baĢlayır. Oyun prosesində uĢaq 
ancaq gördüklərini mütləq mənada təkrar etmir. O, öz 
oyununda əks etdirdiyi, təqlid etdiyi iĢə, hərəkətə yeni, nəyi 
isə əlavə edir. UĢağın oyun fəaliyyətində yaradıcılıq ünsürləri 
nəzərə çarpır. 
UĢağın təxəyyülünün yaradıcı funksiyası özünü büruzə 
verir. UĢaq Ģəraiti dəyiĢdirir, predmetləri yeni qaydada 
yerləĢdirməyə can atır, əĢyalara özü bildiyi funksiyaları 
həvalə edir. Uzun ağac parçası-ata, stul- avtomobilə, 
gəlinciklər- müəllimə, anaya, uĢağa çevrilir. 
Oyun prosesində uĢağın təxəyyülü ixtiyari xarakter 
daĢımağa baĢlayır. Belə ki, təxəyyül obrazları əvvəlcədən 
müəyyən olunmuĢ məqsədlə bağlı olaraq yaradılır. Lakin, 
məktəbəqədər yaĢ dövrünün əvvəllərində bu məqsəd uĢağın 
özü tərəfindən deyil, böyüklər tərəfindən uĢağın qarĢısında 
qoyulur. Məsələn, kubikləri uĢağın qabağına tökür və deyirik: 
«Bu kubiklərdən evcik qur». KarandaĢ və ağ kağız verir və 
deyirik: «PiĢik çək». UĢaq da öz bacarığı dairəsində bu iĢi 
görür və bu prosesdə onda istər-istəməz təxəyyül fəaliyyəti 
canlanır. 
Məktəbəqədər yaĢın sonrakı dövrlərində uĢaq özü 
fəaliyyətə baĢlamamıĢdan qabaq qarĢısına müəyyən məqsədlər 

---