MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya
142 
142 
Ģəraiti, sosial mühit eləcə də, sinir tipi iradi keyfiyyətlərin 
formalaĢmasında mühüm rol oynayır. 
ġəxsiyyətin iradi keyfiyyətlərini 3 qrupda birləĢdirmək 
olar: 
1
. İlkin iradi keyfiyyətlər
– iradi güc, təkidlilik. 
2
. Törəmə iradi keyfiyyətlər
– qətiyyətlilik, cəsarət, 
özünü ələ almaq, inam. 
3. 
Üçüncü iradi keyfiyyətlər
– məsuliyyətlilik, 
intizamlılıq, iĢgüzarlıq, təĢəbbüskarlıq. 
Ġradi keyfiyyətləri 
mənfi və müsbət
olmaqla iki qrupa 
bölmək olar. Müsbət iradi keyfiyyətlərə 
təkidlilik, qətiyyət, 
cəsarət, özünü ələ almaq, məsuliyyətlilik, intizamlılıq, müs-
təqillik, səbrlilik və
s. aid edirlər. Bunların hər birinin əksini 
mənfi iradi keyfiyyətlər təĢkil edir. Mənfi iradi keyfiyyətlərə 
iradi nöqsan kimi 
təqlidçilik, təlqinə qapılmaq, neqativizm, 
tərsliyi 
də aid etmək olar.
 
Təkidlilik
– qəbul edilmiĢ qərarın icrası zamanı qarĢıya 
çıxan çətinlik və maneələrə qarĢı mübarizə aparıb, onlara 
qalib gəlmək və mütləq məqsədə çatmaq əzmində təzahür 
edir. 
Tərslik
– isə iradi nöqsan kimi real Ģəraiti düzgün 
qavrayıb qiymətləndirə bilməmək və dəyiĢmiĢ Ģəraitə çevik 
münasibət bəsləyə bilməməkdə ifadə olunur. Tərslik çox vaxt 
bilərəkdən öz inadından dönməməkdə özünü göstərir. 
Qətiyyət 
– hər hansı məsələ ilə bağlı heç bir tərəddüd 
etmədən, vaxtında düĢünülmüĢ qərar qəbul etməkdə ifadə 
olunur. Qətiyyət – iradi keyfiyyət kimi iradi iĢin bütün 
mərhələlərində özünü göstərir. Qətiyyətlilik – məqsəd 
aydınlığı və inam hissi (yəqinlik) ilə sıx bağlıdır. Bu 
keyfiyyətin əksini 
qətiyyətsizlik
təĢkil edir. Qətiyyətsiz adam 
üçün iradi iĢin bütün mərhələləri uzun və üzücü prosesə 
çevrilir. Qətiyyətsizlik–inamsızlıq, zəiflik, qorxaqlıq və 
məqsədin aydın dərk olunmaması və s. səbəblərlə bağlı olur. 
Cəsarət 
– iradənin çox mühüm keyfiyyəti olub, iradi 
iĢin icra mərhələsində özünü göstərən psixi xüsusiyyətdir. 
Qəbul edilmiĢ qərarın icrası zamanı, tapĢırığın, iĢin 

---