www.elmler.net -
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya 165
165
165
165
165
165
165
165
165
sında qurulmuĢ xarakter tipologiyası çox məĢhurdur. Onun
müəllifi bu tipologiyanı xarakterin sosial tipologiyası ad-
landıran E.Frommdur. E.Fromm adamları bir Ģəxsiyyət kimi
dörd tipə ayırır:
mazoxist, sadist, konformist, tənha. E.Fromun fikrincə
mazoxist tipə malik olan adam uğur-
suzluqlarla qarĢılaĢan adamdır. Bu uğursuzluqda o yalnız özü-
nü günahkar sayır.
Sadist tip öz uğursuzluqlarının səbəbini özündə deyil,
baĢqa adamlarda, cəmiyyətdə görür. O, adamları və dünyanı
düĢmən kimi qavrayır və onları məhv etməyə cəhd göstərir.
Daima hakimiyyətə, hökmranlığa, əzməyə, dağıtmağa can atır.
Konformist tip ümumi kütləyə qarıĢır, baĢqaları
necədirsə onlar kimi olmağa, onlardan fərqlənməməyə cəhd
edir. O, həmiĢə mövcüd Ģəraitə uyğunlaĢır.
Tənha tip həmiĢə mübarizədən, cəmiyyətdən uzaqlaĢır,
situasiyadan kənar olmağa, ondan qaçmağa çalıĢır.
K.Yunq tərəfindən irəli sürülmüĢ
ekstravert və introvert tipli xarakterlərin təsnifatı geniĢ yayılmıĢdır. Ekstravertlərə
coĢqunluq, təĢəbbüskarlıq, uyuĢqanlıq, ünsiyyətlilik xasdır.
Ġntrovertlər üçün öz daxili aləmində baĢ verənlərdə Ģəxsi
maraqlarını güdməsi, ünsiyyətsiz, qapalı, özünü təhlilə meyl,
uyğunlaĢmada çətinlik çəkmək xarakterikdir. Həmçinin
xarakteri konform və sərbəst, hakim və itaətkar, normativ və
anarxist tiplərə də ayırmaq olar.
Psixoloq S.Məcidovanın iĢləyib hazırladığı tipologiya
“69” adlanan xarakterin tipologiyası da maraq doğurur. Bu
tipologiyanın əsasında Ģəxsiyyətin özünü dərk etməsinin
səviyyələri durur. Onun tərəfindənm insanın inkiĢafının
təkamül mərhələlərini ifadə edən özünüdərkin 3 səviyyəsi
ayrılmıĢdır. Özünüdərkin birinci səviyyəsinə aid olan insanlar
aĢağıdakı xüsusiyyətlərlə xarakterizə olunurlar: eqosentrizmlə,
meyarlarından birinin – “mənim – mənimki – olmayan”
münasibətlər sistemi olan ətraf aləmin fərqli qəbul edilməsilə;
hər Ģeyə qarĢı istehlakçı, əĢyavi münasibətlə; mənəviyyat üzə-
