MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya
180 
180 
psixologiyada ən çox yayılmıĢ yanaĢma tərzidir. Bu sahədə 
görkəmli rus psixoloqu B.M.Teplovun tədqiqatları xüsusilə 
diqqəti cəlb edir. B.M.Teplov «qabiliyyət» anlayıĢının üç əsas 
əlamətini qeyd etmiĢdir.
17
B.M.Teplova görə qabiliyyətlər altında, birincisi, 
insanları 
bir-birlərindən 
fərqləndirən 
fərdi-psixoloji 
xüsusiyyətlər baĢa düĢülür. Ġkincisi, ümumiyyətlə hər cür fərdi 
xüsusiyyəti deyil, yalnız hər hansı bir və ya bir neçə fəaliyyəti 
müvəffəqiyyətlə icra etməyə imkan verən fərdi xüsusiyyəti 
qabiliyyət adlandırmaq olar. 
Üçüncü, «qabiliyyət» anlayıĢını hər hansı bir insanda 
artıq yaranmıĢ olan bilik, vərdiĢ və bacarıqlarla eyniləĢdirmək 
olmaz. 
A.V.Petrovskinin və M.Q.YaroĢevskinin fikrincə 
qabiliyyətlər və bilik, qabiliyyətlər və bacarıq, qabiliyyətlər və 
vərdiĢlər eyniyyət təĢkil etmir. Bilik, bacarıq və vərdiĢlərə 
nisbətdə qabiliyyətlər bir növ imkan kimi çıxıĢ edir. Onların 
fikrincə psixologiya elmi qabiliyyətlər ilə fəaliyyətin mühüm 
komponentləri olan bilik, bacarıq və vərdiĢlərin eyni 
olmadıqlarını inkar etməklə yanaĢı, onların vəhdətini də 
xüsusi olaraq göstərir. 
Qabiliyyətlər yalnız
fəaliyyətdə
, özü də 
həmin qabiliyyətlər olmadan icrası mümkün olmayan 
fəaliyyətdə aĢkar olunur. 
Bəs qabiliyyətlərin bilik, bacarıq və vərdiĢlərlə vəhdəti 
nədə ifadə olunur? Qabiliyyətlər bilavasitə bilik, bacarıq və 
vərdiĢlərdə deyil, onların qazanılma dinamikasında, yəni 
bütün baĢqa Ģərtlər eyni olduqda, bu fəaliyyət üçün zəruri olan 
bilik və bacarıqlara yiyələnmə prosesinin nə qədər tez, dərin, 
asan və möhkəm icra olunmasında təzahür edir. 
Qeyd edilənlərdən aydın olur ki, qabiliyyətlər Ģəx-
siyyətin fərdi-psixoloji xüsusiyyətləri olub, hər hansı bir 
fəaliyyətin müvəffəqiyyətlə icrasına imkan yaradır və həmin 
17
Теплов Б.М.
Способность и одаренность. // Хрестоматия по 
возрастной и педагогической психологии. – М., 1981, с. 32-33. 

---